وقتی استانداردهای سعودی یک‌شبه تغییر می‌کند

تنها زمزمه بهبود روابط ایران با دولت‌های اروپایی و غربی کافی بود تا کشورهایی که خود را اصلی‌ترین رقیب ایران در سطح قدرت‌های منطقه‌ای می‌دانند، بار دیگر به تب و تاب افتاده، اسب‌هایشان را برای مقابله با آن زین کنند. از نقض تعهد یک جانبه ترک‌ها در اواسط سال گذشته و بستن مرز بازرگان برای چند هفته متوالی گرفته تا تلاش برای افزایش سطح تولید نفت از سوی چند کشور منطقه برای بر هم زدن اوضاع اقتصادی ایران. این لجبازی‌های اقتصادی – سیاسی اما این بار در سطحی بسیار پایین از سوی مسئولان هواپیمایی سعودی تکمیل شده تا پیش از هر زمان دیگری ترس از قدرت گرفتن اقتصادی ایران در عملکرد دولت‌های منطقه نمایان شود.

«فرودگاه جده روز چهارشنبه 19 فروردین ماه به هواپیمای بویینگ 747 ایران ایر که از اصفهان عازم سفر بود، اجازه فرود نداد.» این ممانعت که در ابتدا بسیاری به دنبال دلایل فنی و جوی آن رفتند، از سوی سعودی‌ها تنها با یک توضیح چند کلمه‌ای همراه شد: عدم اخذ مجوز از سوی ایرلاین ایرانی.

بهانه سعودی‌ها برای انجام این اقدام عجیب بالا بودن سن هواپیمای ایرانی بود. بویینگ 747 شرکت هواپیمایی هما که این روزها تنها چند فروند از آن به‌طور منحصر به فرد در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، سنی بیشتر از 25 سال داشته و فرودگاه جده با این توضیح که در فرودگاه مذکور هواپیماهای با عمر بیش از 25 سال اجازه فرود ندارند، خلبان بویینگ ایران ایر را مجبور به بازگشت کرده است. هرچند طبق اعلام این شرکت هواپیمایی بخش قابل‌توجهی از مسافران این پرواز با یک فروند ایرباس به عربستان فرستاده شده‌اند و تعداد باقی مانده در صبح پنجشنبه اعزام شده‌اند اما این اتفاق یک علامت سوال بزرگ دارد که برای بسیاری از مردم ایران قابل‌حل نیست.

ایران‌ایر در کنار هواپیمایی ماهان و یک ایرلاین سعودی، سه شرکت هواپیمایی اصلی هستند که تمام پروازهای حج زائران ایرانی را به سمت مکه و مدینه و جده انجام می‌دهند. برقراری چند ده پرواز در طول سال در این مسیر هوایی و جابه‌جا کردن هزاران مسافر ایرانی از شهرهای مختلف ایران به سمت عربستان باعث شده، این کشور جزو اصلی‌ترین مقاصد خارجی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران به حساب آید و این موضوع تردید‌ها را درباره این ناهماهنگی پیش آمده بیشتر می‌کند، موضوعی که طرف ایرانی آن را کارشکنی تلقی می‌کند.

مدیر روابط عمومی ایران‌‌ایر درباره این پرواز به ایسنا گفته این امر کارشکنی و بهانه‌آوری سعودی‌هاست و هیچ‌گونه مشکل نقص فنی، ویزا و. . . نداشتیم. به زعم ما سخت‌گیری‌های جدید عربستان قطعا بی‌ارتباط با شرایط سیاسی حاکم بر منطقه نیست. به گفته شاهرخ نوش‌آبادی بحث ممنوعیت فرود هواپیماهای مسن در فرودگاه جده به یک سال قبل بازمی‌گردد و در آن زمان ایرلاین‌های مختلف سعودی‌ها را قانع کرده‌اند که این پروازها بدون مشکل هستند و در طول ما‌ه‌های گذشته این روند ادامه داشته است. ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که برمبنای صحبت‌های ایران‌ایر بویینگ 747 مذکور در طول ماه‌ها و هفته‌های گذشته بارها به سمت عربستان حرکت کرده و بدون هیچ مشکلی آمد و شد داشته است. این همان ابهام اصلی در عملکرد فرودگاه جده است که کارشناسان ایرانی آن را شیطنت می‌دانند.

هیچ پروازی بدون هماهنگی مقصد انجام نمی‌گیرد

رییس انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعمال محدودیت در فرود هواپیماهایی با سن یا شرایط خاص را از اختیارات کشور میزبان می‌داند اما معتقد است برای جلوگیری از ایجاد ناهماهنگی و دشواری‌های اجرایی این موضوع باید به تمام ایرلاین‌های مرتبط اطلاع‌رسانی شود. مقصود اسعد سامانی، در گفت‌وگو با «فرصت امروز» تصریح کرد: وقتی هنوز توضیحات دقیق عربستان در رابطه با این پرواز ارائه نشده نمی‌توان درباره دلیل اصلی این اقدام قضاوت کرد اما با توجه به اینکه چنین محدودیت‌هایی باید از قبل هماهنگ شده و اجرایی شوند، اقدام سعودی‌ها را نمی‌توان خالی از نوعی شیطنت دانست.

به گفته وی ایرلاینی مانند ایران ایر که سال‌هاست به سمت عربستان پرواز برنامه‌ای دارد، از چند ماه قبل شرایط فرودگاه مقصد را هماهنگ می‌کند. قطعا موضوعاتی مانند عدم هماهنگی یا صادر نشدن مجوز پرواز صحت ندارد زیرا تمام پروازها پیش از بلند شدن از روی باند با فرودگاه مقصد هماهنگ می‌شوند. سامانی واکنش احتمالی ایران به این اقدام سعودی‌ها را نیز منوط به مشخص شدن علت نهایی ممانعت آنها از فرود بویینگ ایران‌ایر می‌داند و معتقد است هرچند هواپیمایی ایران حق دارد در راستای حفظ حقوق اتباع خود اقداماتی را که لازم‌ می‌داند اجرایی کند اما واکنش قطعی قبل از بررسی جزییات چندان به صلاح نیست.

اقـدام روز چـهـارشنبه سعودی‌ها در حالی صورت گرفت که چند روز قبل خبر تعرض به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه عربستان ابرهای روابط دو کشور را تیره کرده بود و ممانعت از ورود حجاج ایرانی به خاک سعودی بیشتر به یک عمل پیشدستانه می‌ماند. هرچند حج واجب به‌عنوان یکی از فرایض اصلی دین اسلام قابلیت کنار گذاشته‌شدن ندارد اما اقدامات اخیر سعودی‌ها بحث تحریم حج عمره را حداقل برای مدتی کوتاه به‌عنوان گزینه‌ای قابل پیگیری مطرح کرده و از مراجع تقلید تا اقشاری از مردم از این طرح به‌عنوان راه‌حل کوتاه‌مدت اختلافات یاد کرده‌اند.

هــرچــنـد در صـورت نـهایی‌شدن تــوافـقـات هسته‌ای ایران و بازگشت غول‌های هوایی به کشور، بخش عمده‌ای از ناوگان قدیمی کشور با عرصه پروازی خداحافظی خواهند کرد، اما تا آن‌روز قطعا تمامی هواپیماهایی که با مجوز سازمان هواپیمایی ایران اجازه پرواز دارند، توان تردد در مسیرهای اعمال شده پروازی را خواهند داشت و اقدام اخیر سعودی‌ها در بستن یکباره راه بر پرواز ایرانی بیش از آنکه ریشه‌ای فنی داشته باشد به یک لجاجت نسنجیده شبیه است.