هست و نیست پوسیدگی در خطوط انتقال نفت

خطوط لوله و مخابرات نفت ایران در شرایطی در حال نوسازی است که آلاینده‌های نفتی، محیط زیست استان‌های جنوبی به‌خصوص خوزستان را قربانی کرده، گرچه مسئولان نفتی این حقیقت را پذیرفته‌اند که HSE‌ (سلامت ایمنی محیط زیست) در وزارت نفت در اولویت نبوده است. در هـمـیـن راسـتـا، مـحـمـدحسین اردشیری مدیرکل HSE وزارت نفت، اعلام کرده برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست توسط خطوط لوله، در چهار شرکت اصلی، خطوط لوله و مخابرات، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت مناطق مرکزی و شرکت نفت فلات قاره از چهار سال پیش برنامه‌های اجرایی تعریف شده است، اما عمده‌نگرانی‌ها در خطوط لوله خوزستان است.

این در حالی ‌است که نخستین چاه نفت ایران و خـاورمـیـانـه در شهر مسجدسلیمان در خوزستان حفر و نفت از آن استخراج شد. استان خوزستان غنی‌ترین استان ایران در زمینه منابع نفت و گاز با وجود پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندرامام و پتروشیمی ماهشهر، به دلیل کهنگی خطوط لوله نفت و گاز در معرض نابودی است. احمد رضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل محیط زیست خوزستان در این باره با ابراز نگرانی از پوسیدگی لوله‌های انتقال نفت و گاز به «فرصت امروز»، می‌گوید: «در استان خوزستان چند هزار کیلومتر خطوط فرعی و اصلی نفت و گاز ‌داریم که خطوط اصلی نفت‌خام و فرآورده‌ها را به استان‌های دیگر منتقل می‌کند و خطوط فرعی نیز نفتی را که از چاه استخراج می‌شود به تاسیسات نفت برای فرآوری انتقال می‌دهد. از سویی، به دلیل حفر بیش از دو هزار و 500 حلقه چاه، تاسیسات اصلی نفت و گاز نیز بالا است.»

قدمت 40‌ساله لوله‌های نفتی

وی می‌افزاید: «این لوله‌ها از کنار یا داخل رودخانه‌های اصلی خوزستان همچون کارون، دز، کرخه، مارون و زهره عبور می‌کند و از آنجا که قدمت برخی از این خطوط لوله 40 سال است، از این رو، همواره شاهد نشتی نفت و گاز هستیم زیرا به دلیل فرسوده بودن یا شکستگی این لوله‌ها مشکلات زیست‌محیطی با منشا آلودگی نفتی به وفور رخ می‌دهد.»

مدیرکل محیط زیست خوزستان با اشاره به اینکه در یک ماه گذشته به دلیل شکستگی خط لوله گازوئیل، شاهدآلودگی زیست محیطی نفتی در رودخانه کرخه بودیم، ‌می‌گوید: «متاسفانه میزان تلفات وارده از محل پوسیدگی یا شکستگی خطوط لوله بسیار زیاد است و در این سال‌ها شاهد آن بودیم که نه تنها فکری برای آن نشده، بلکه قوانین موجود در راستای حمایت از ‌محیط‌زیست در برنامه پنجم توسعه حذف شد. به عبارتی تا سال 90 در صورت رخداد هر گونه حادثه در خطوط لوله، ‌خسارت وارده به محیط‌زیست تعیین و به بخش مربوط ابلاغ می‌شد اما متاسفانه این جرایم از قانون پنجم توسعه حذف شد.

به گفته لاهیجان‌زاده چگونه می‌توان از محیط زیست در برابر آلودگی‌های نفتی حمایت کرد، درصورتی‌که قانونی برای آن وجود ندارد؟ تعیین خسارت به منزله پرداخت این خسارت نبود زیرا بسیاری از این مبالغ تعیین شده توسط دادگاه نیز پرداخت نمی‌شد اما حال با نبود قانون وضعیت بحرانی‌تر شده است.

نابودی محیط‌زیست توسط آلاینده‌های نفتی

متاسفانه محیط‌زیست خوزستان به‌شدت در معرض تهدید آلودگی‌های نفتی است. پیش از این به دلیل نشت فرآورده‌های نفتی در خطوط لوله نفت و گاز، ‌شاهد آلوده شدن رودخانه کرخه و تالاب شادگان بودیم و این وضعیت همچنان ادامه دارد. عباسعلی جعفری‌نسب، مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران ضمن رد گفته‌های لاهیجان‌زاده در این زمینه به «فرصت امروز» می‌گوید: «این بحث در کل صنعت نفت وجود ‌دارد اما شرکت لوله و خطوط مخابرات نفت ایران فقط مسئول خطوطی است که انتقال نفت‌خام را به پالایشگاه و انتقال فرآورده‌های نفتی را از پالایشگاه‌ها به انبار نفت برعهده‌ دارد. از این رو، از مجموع 60 هزار کیلومتر خط لوله‌ای که در ایران وجود‌ دارد تنها 14 هزار کیلومتر متعلق به این شرکت است.»

وی می‌افزاید: «خطوطی که متعلق به شرکت ما است، قدمت چندانی ندارد و قدیمی‌ترین خط با 56 سال متعلق به خط انتقال فرآورده‌های نفتی از اهواز به تهران است که به دلیل کنترل همیشگی و تعمیر و نگهداری در شرایط خوبی قرار‌ دارد. شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران به‌طور مستمر کار بازرسی‌ لوله‌ها را انجام می‌دهد تا در صورت نیاز لوله‌ها تعمیر و در صورت امکان تعویض ‌شود.»

منکر وجود مشکل نیستیم

البته مدیرعامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، منکر وجود مشکل در این بخش نمی‌شود و صراحتا اعلام می‌کند: «مشکل حادی وجود ندارد و حوادثی که شما به آن اشاره می‌کنید برای کل صنعت نفت ممکن است اما حوادث رخ داده در مورد شرکت ما زیاد نبوده است. برخی از این حوادث در محدوده خط لوله اهواز به سبزآب است که قسمتی از این لوله تعمیر شده است، یعنی از 114کیلومتر 56 کیلومتر آن تعویض شده و مابقی نیز تا اوایل سال آینده تعویض خواهد شد.» به گفته جعفری نسب، بیشترین نشتی‌های نفت و گاز در این خط لوله است و سایر لوله‌ها از نظرخوردگی اشکالی ندارند. البته درباره نشت فرآورد‌ه‌های نفتی در اطراف استان تهران نیز جای هیچ‌گونه نگرانی وجود ندارد، زیرا لوله‌های انبار نفت‌کن و قوچک و فرودگاه‌های‌ مهرآباد و امام خمینی(ره) تعمیر شده است.

در این ارتباط سید شریف حسینی، نماینده مردم اهواز در مجلس به «فرصت امروز» می‌گوید: «باید وزارت نفت اطلاعاتی از وضعیت آلودگی نفتی به دلیل پوسیدگی لوله‌های نفتی ارائه دهد و در این زمینه صادق باشد، براساس مطالعه اینترنت من موردی را یافت نکردم.» وی درباره چرایی حذف خسارت به محیط‌زیست در برنامه پنجم توسعه، می‌افزاید: «در لایحه بودجه سال 94، برای خسارت وارده به محیط زیست توسط آلاینده‌های نفتی مصوبه‌ای دیده شده و ما منتظر تایید در این خصوص هستیم.»