هر نفسی که فرو می‌رود چند؟

وقتی صحبت از آلودگی هوا می‌شود، ناخودآگاه تصویر دو شهر پکن و دهلی در ذهن مردم دنیا نقش می‌بندد. اما این دو شهر تنها شهرهای بدنام در زمینه آلودگی هوا نیستند. از جمله شهرهایی که بامشکل آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند، تهران است. آلودگی هوای تهران در ماه‌های گذشته به دلیل سرد شدن هوا به اوج خود رسیده‌است. جمعیت 14 میلیونی تهران از هر فرصتی برای در‌ خانه ماندن و مصون ماندن از آلودگی هوا استفاده می‌کنند. میزان بالای آلودگی در پایتخت کشور باعث شده تا دولت مدارس را در روزهای معینی تعطیل کند و به طرح زوج و فرد از در ‌خانه روی آورد.

با آنکه محاصره شدن این شهر در کوه‌ها جلوی ورود بادهای پاکیزه را به تهران می‌گیرد، اما دلایل آلودگی این کلان شهر به این موضوع ختم نمی‌شود. استاندارد نبودن سوخت توزیعی، تردد خودروهای فرسوده، نبود وسایل نقلیه عمومی کافی و وارونگی هوا از جمله مواردی است که در سال‌های گذشته از سوی کارشناسان به‌عنوان عوامل آلودگی هوا نام برده‌ شده‌اند. محمدباقر قالیباف، شهردار تهران روز شنبه بزرگ‌ترین عامل ایجاد آلودگی هوا در تهران را تردد خودروها و به خصوص خودروهای فرسوده اعلام کرد.

به گفته وی با آنکه براساس قانون خودروهای فرسوده اجازه تردد در شهر تهران را ندارند، اما خودروهایی با عمر 40 سال و کامیون‌های دودزا با عمری بالای 35 سال در سطح شهر دیده می‌شوند. وی همچنین اعلام کرد که سالانه 800 هزار تن آلاینده وارد هوای تهران می‌شود که حدود 82 درصد این آلاینده‌ها توسط منابع متحرک مثل وسایل حمل‌و‌نقل شخصی، غیر‌شخصی و موتورسیکلت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تولید می‌شوند.

ناکارآمدی وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و وابستگی مردم به استفاده از ماشین‌های شخصی از دیگر عواملی است که در افزایش آلودگی هوای تهران تأثیر بسزایی دارد. بنا به گفته قالیباف علی‌رغم احتیاج شهر تهران به 11هزار دستگاه اتوبوس تنها 6‌هزار دستگاه در تهران وجود دارد. وی عدم اجرای قانون در دستگاه‌های ذی‌ربط را عامل جدی ناکارآمدی در مقابله با آلودگی هوا دانست.

هزینه‌های آلودگی هوا

تأثیرات آلودگی هوا بر سلامت تنها به خارش چشم، سرفه و صدای گرفته محدود نمی‌شود. هرساله تعداد زیادی از افراد جان خود را بر اثر آلودگی هوا از دست می‌دهند یا در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند. کسانی که مدت طولانی در معرض آلودگی هوا قرار دارند با مشکلاتی چون پیری زودرس و کاهش عملکرد ریه، بروز بیماری‌هایی چون آسم، برونشیت، آمفیزم (بیماری حاد ریوی) و احتمالا سرطان روبه‌رو خواهند شد. به علاوه این افراد عمدتا از عمر کوتاهی برخوردار خواهند بود.

البته این موضوع کاملا روشن است که تأثیر آلودگی هوا بر بیمارانی که از عارضه قلبی یا ریوی رنج می‌برند، افراد مسن و کودکان بیشتر است. براساس اعلام خبرگزاری‌ها، میزان افرادی که به دلیل بیماری‌های تنفسی و قلبی ناشی از آلودگی هوا در تهران جان خود را از دست داده‌اند امسال با افزایش روبه‌رو بوده‌است. اما آمار دقیقی از تعداد این افراد در دست نیست. با اینکه بسیاری از منابع از آمار بالای افرادی که به دلیل آلودگی هوا بستری شده یا جان خود را از دست داده‌اند، خبر می‌دهند، اما مسئولان کشور صحت این آمارها را رد می‌کنند.

دکتر هاشمی، وزیر بهداشت در ابتدای این ماه اعلام کرد، میزان مرگ و میر امسال نسبت به سال‌های گذشته افزایشی نداشته است. وی تأکید کرد مانند سال‌های گذشته میزان مرگ و میر در فصل زمستان با افزایش آلودگی هوا از ماهانه 140 نفر به 200 نفر می‌رسد. وی آمار ارائه شده از سوی منابع مختلف نسبت به تعداد بالای افراد بستری شده یا مراجعه‌کننده به اورژانس را به دلیل بیماری‌ها و مشکلات ایجاد شده به دلیل آلودگی هوا رد کرد و گفت این آمار غیر‌قابل استناد هستند.

احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران ماه گذشته وزارت بهداشت را به کوتاهی در برابر مسئله آلودگی هوا و سکوت در این زمینه محکوم کرده‌ بود. وی اعلام کرده‌ بود، وزارت بهداشت هیچ عکس‌العملی در قبال مشکل آلودگی هوا از خود نشان نمی‌دهد و در آگاهی دادن به مردم درمورد اینکه آلودگی هوا چه تأثیری بر سلامت آنها می‌گذارد کوتاهی می‌کند. تأثیرات منفی آلودگی هوا به خطر انداختن سلامت افراد محدود نمی‌شود. آلودگی هوا بر اقتصاد کشورها هم تأثیر می‌گذارد.

علی ایرانپور، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی روز پنجشنبه اعلام کرد، تعطیلی مکرر ادارات و مدارس به دلیل آلودگی هوا به طور قطع موجب تولید هزینه در اقتصاد کشور می‌شود. محمد حسینی صدر، دیگر نماینده مجلس گردش مالی اقتصاد ایران را در یک روز بالغ بر 1500 میلیارد تومان اعلام کرده و معتقد است، تعطیلی کلانشهری چون تهران بیش از 70 درصد این میزان گردش مالی را مختل می‌کند. به گفته وی علاوه بر هزینه‌های مالی، تعطیلی ناگهانی ادارات تهران به روابط بین‌الملل، سلامت مردم و برنامه‌های اقتصادی کشور آسیب می‌زند.

جمشید پژویان، اقتصاددان می‌گوید برای محاسبه هزینه آلودگی هوا بر اقتصاد کشور عوامل متعددی باید در نظر گرفته شود. وی از جمله این عوامل به هزینه‌های بیماری و بهداشتی افراد و بازماندن آنها از فعالیت‌های کاری روزانه اشاره کرده ‌است. وی همچنین معتقد است، هزینه‌های جانبی آلودگی هوا، مثل هزینه‌هایی که بر اثر این معضل به دوش ارگان‌های مختلف از جمله شهرداری می‌افتد، باید در اندازه‌گیری هزینه‌های اقتصادی آلودگی هوا به حساب بیاید.

به گفته وی کشورها باید هزینه‌های محیط‌زیستی‌شان را در میزان تولید ناخالص خود محاسبه کنند. اما تعداد کشورهایی که تاکنون این کار را کرده‌اند، محدود است. در سال 2006 سازمان حفاظت محیط‌زیست چین اعلام کرد، تخریب محیط‌زیست به اندازه 10درصد تولید ناخالص این کشور برای پکن هزینه در‌برداشته است. در سال 2014 مقامات چین اعلام کردند این کشور حاضر است رشد تولید ناخالص این کشور را فدای محیط‌زیست کنند.

این مقامات در گزارشات رسمی خود عنوان کردند، دولت این کشور تمهیدات مربوط به حل مشکل آلودگی هوا و محیط‌زیست را جدی خواهد گرفت، حتی اگر این تمهیدات سبب کاهش رشد تولید ناخالص این کشور شود. پژویان می‌گوید: «برای به دست‌آوردن هزینه‌های آلودگی هوا بر اقتصاد، باید تک‌تک موارد با روش‌های خاص خود محاسبه شوند و در میزان تولید ناخالص کشور در نظر گرفته شود.»

تحریم‌ها و تشدید آلودگی هوا

برخی مسئولان و کارشناسان وجود تحریم‌ها را از جمله عوامل افزایش آلودگی‌ هوا و ناکارآمدی دولت در مقابله با آن می‌دانند. تحریم‌های اعمال شده از سوی غرب محدودیت‌هایی را در زمینه تراکنش‌های مالی بین‌المللی، تولیدات نظامی و واردات و صادرات برای کشور ایجاد کرد. با آنکه ایران در مقابل این تحریم‌ها مقاومت کرد اما یکی از اثرات این محدودیت ‌را می‌توان در آسمان تهران و برخی شهرهای دیگر ایران چون اصفهان دید.

با آنکه ایران از جمله‌ کشورهایی است که از بیشترین مخازن بالای نفت برخوردار است، اما در تولید مواد پالایش شده از جمله بنزین تا چند سال گذشته به کشورهای اروپایی وابستگی داشته است. با اعمال تحریم‌های بین‌المللی بر ایران و ایجاد محدودیت در صادرات و واردات محصولات نفتی، ایران به فکر تولید بنزین در داخل افتاد.

کیفیت بنزین تولید شده در ایران پایین بود و همین باعث شد تا در شهرهای بزرگ، آلودگی هوا به صورت چشمگیری افزایش پیدا کند.حالا با برداشته شدن تحریم‌ها، دولت جدید می‌تواند با واردات و به روزکردن فناوری‌های تولید بنزین، در این بخش از آلودگی بیشتر هوا جلوگیری کند. همچنین به دلیل تحریم‌ها، ایران از دسترسی به بسیاری از فناوری‌های به روز محروم بود و به همین دلیل، نمی‌توانست صنایع آلاینده خود را در راستای کاهش آلودگی به روز کند.

***

210 هزار تومان

هزینه ماهانه آلودگی تهران برای شهروندان پایتخت به نقل از مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران

6600 میلیارد تومان

هزینه سالانه آلودگی تهران به نقل از سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران

1.6 هزار میلیارد دلار

هزینه آلودگی هوا در چین در سال 2013