تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه بررسی می شود / هاب انرژی؛ دست یافتنی اما دشوار

وزیر نیرو معتقد است با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های ایران در زمینه صادرات انرژی به کشورهای همسایه، کشورمان باید به هاب انرژی منطقه تبدیل شود، اما این در حالی است که به گفته فعالان صادرات انرژی، با توجه به ظرفیت هایی که در تولید برق و گاز در کشورمان وجود دارد، میزان صادرات انرژی به همسایه ها عدد بسیار پایینی است. به نظر می رسد ایراد اساسی هم در این است که بخش عمده صادرات همین میزان پایین انرژی هم در اختیار دولت است و به دلیل موانع موجود، هنوز بخش خصوصی به این موضوع ورود نکرده است.

در عین حال برخی از فعالان حوزه انرژی معتقدند هنوز فاصله زیادی تا تحقق این موضوع که ایران تبدیل به هاب انرژی منطقه شود، وجود دارد، زیرا این مسئله فقط از طرف بخش خصوصی به صورت جدی مطرح و در حال پیگیری است و هر چند بخش عمده صادرات انرژی در ید دولت است، اما هنوز ارگان های دولتی در این رابطه چندان فعال نیستند. «فرصت امروز» در این گزارش تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه و مشکلات موجود را بررسی کرده است.

***

پیام باقری:

بخش خصوصی نقش چندانی در صادرات انرژی ندارد

پیام باقری، عضو هیأت مدیره فدراسیون صادرات انرژی معتقد است، اشکال اصلی که در تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه وجود دارد این است که به دلیل موانع موجود، هنوز بخش خصوصی به این موضوع ورود نکرده است.

تفکر این موضوع که ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شود، از کجا نشات می گیرد و چه پتانسیل هایی در این رابطه وجود دارد؟

ایران ظرفیت این موضوع را دارد که شاهراه برق منطقه باشد و این مسئله چند دلیل اصلی دارد. دلیل اول این است که قاعدتاً باید این استعداد و توانمندی را به لحاظ فنی در کشور ایجاد کرده باشیم که این ادعا را کنیم و به لحاظ فنی این ظرفیت در کشور وجود دارد. ما درحال حاضر نسبت به کشورهای منطقه با تولید 75 هزار مگاوات ظرفیت نصب شده، رتبه اول تولید برق را داریم. همچنین در دنیا مقام چهاردهم را از نظر تولید برق داریم. بنابراین به لحاظ فنی این استعداد و توانمندی وجود دارد.

نکته دوم نیازی است که کشورهای همسایه و اطراف نسبت به انرژی و به خصوص انرژی برق دارند. اکثر کشورهایی که در اطراف ایران هستند، نیازمند برق هستند و تقریباً در حال حاضر در منطقه ای قرار داریم که 500 میلیون نفر جمعیت آن است و درواقع داریم درباره یک بازار 500 میلیون نفری صحبت می کنیم که بازار بزرگی است.

بنابراین تمام همسایگان ما به نوعی نیازمند انرژی هستند و حتی ایران می تواند علاوه بر کشورهای همسایه انرژی برق را از طریق ایجاد خطوط ارتباطی به اروپا صادر کند که این ها  نشان می دهد، به لحاظ نیازی که در کشورهای منطقه وجود دارد، ایران می تواند شاهراه برق منطقه باشد.

موضوع سوم هم، موقعیت جغرافیایی ایران است و این موقعیت جغرافیایی به گونه ای است که کشورمان از شرق تا غرب اختلاف افق دارد و در عین حال از شمال تا جنوب اختلاف دما دارد. در شرایطی که ما در پیک مصرف قرار داریم، یک کشور شمالی در پیک قرار ندارد و از همین رو می توانیم به راحتی تبادل انرژی داشته باشیم. همچنین اختلاف ساعتی که از شرق تا غرب وجود دارد و تفاوت شب و روز، تفاوت ساعات پیک و غیر پیک را دربر می گیرد.

چه مشکلات و معضلاتی در رابطه با تحقق این موضوع که ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شود، وجود دارد؟

در حال حاضر تبادلات برق ایران با کشورهای همسایه 1700 مگاوات است که از این میزان 1300مگاوات صادرات و مابقی مربوط به واردات است. نسبت به 75 هزار مگاوات که ظرفیت تولید برق است، عدد بسیار پایینی صادرات داریم، در صورتی که پتانسیل بسیار بالایی در این زمینه داریم. در حال حاضر عمده صادرات برق به عراق است و یک هزار مگاوات صادرات برق به این کشور انجام می شود که این کفایت نمی کند.

بنابراین نسبت به داشته های خود، صادراتی انجام نمی دهیم و آن حجم صادرات هم در اختیار دولت است و اساساً بخش خصوصی نقشی ندارد. در واقع اشکال اصلی که در تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه وجود دارد این است که به دلیل موانعی که وجود دارد، هنوز بخش خصوصی به این موضوع ورود نکرده است.

بنابراین به زعم شما یکی از مشکلات اساسی خود دولت است؟

بزرگ ترین مشکل و مانع این است که دولت عزم خود را برای این موضوع جزم نکرده است. زمانی که فردی می خواهد برای ایجاد نیروگاه مجوز دریافت کند، باید مجوز صادرات برق هم داده شود. اگر قرار باشد یک نیروگاه فقط برای مصرف داخل، تولید برق داشته باشد، این اتفاق می افتد که درحال حاضر برخی از نیروگاه ها بخش خصوصی می شود که حدود 13هزار میلیارد تومان مطالبه معوق از وزارت نیرو دارند و نمی توانند پول خود را بگیرند.

***

علی قانع:

هاب انرژی نجات دهنده اقتصاد ایران است

علی قانع، رئیس انجمن تولیدکنندگان تابلوهای برق ایران معتقد است ایجاد هاب انرژی از موضوعاتی است که می تواند با توجه به شرایط موجود، اقتصاد ایران را نجات دهد.

این موضوع از سوی وزیر نیرو و سایر مسئولان دولتی مورد تأکید است که ایران می تواند هاب انرژی منطقه باشد. چه پتانسیل هایی در جهت این موضوع که کشورمان به هاب انرژی منطقه تبدیل شود، وجود دارد؟

در شرایط رکود و تورم، برای اینکه حرکتی در اقتصاد ایران اتفاق بیفتد، تنها راه موجود صادرات است. برای این کار تمام سازوکارهای مربوط به صادرات که بسیار پیچیده و در عین حال آسان می تواند باشد، باید لحاظ شود تا این مقوله پیش برود. این در حالی است که صنعت برق ایران در طول سال های پس از انقلاب رشد قابل توجهی داشته است و با توجه به این موضوع باید بخشی از تولید مازاد برق صادر شود.

در واقع ایجاد هاب انرژی از موضوعاتی است که می تواند اقتصاد ایران را نجات دهد. ما در کشورمان شرکت های بسیار زیادی داریم که قادرند محصولات و خدمات خود را به کشورهای اطراف صادر کنند و باید هم این کار را انجام بدهند. البته لزوم وجود هاب انرژی وابسته به شرایط رکود است اما در شرایط بدون رکود هم نیاز به ایجاد چنین بازاری وجود دارد و یک ضرورت بسیار جدی است که به این ترتیب شرکت های ایرانی وارد یک بازار 400 میلیونی تا 600 میلیون نفری شوند و تولید مازاد خود را صادر کنند.

این موضوع را که ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شود تا چه اندازه قابل تحقق می دانید و چه مشکلاتی در این راه وجود دارد؟

البته برای تحقق این کار باید تمام مشکلات این بازار در نظر گرفته و حل شود تا بتوانیم به آینده امیدوار باشیم و شرکت ها امکان فعالیت داشته باشند. این در حالی است که هنوز فاصله زیادی تا تحقق این موضوع که ایران تبدیل به هاب انرژی منطقه شود، وجود دارد، زیرا این مسئله فقط از طرف بخش خصوصی و فدراسیون صادرات انرژی به صورت جدی مطرح می شود و در حال پیگیری است، درحالی که هنوز ارگان های دولتی در این رابطه چندان فعال نیستند.

اشاره کردید که دولت در این رابطه چندان فعال نیست. به نظر شما چه اقداماتی باید از سوی دولت انجام شود؟

برای ایجاد هاب انرژی، دولت باید از شرکت های ایرانی در خارج از ایران دفاع دیپلماتیک کند. این در حالی است که به دلیل عدم حمایت سیاسی و دیپلماتیک از شرکت های ایرانی، ما بسیاری از پروژه ها را در عراق از دست دادیم و در مقابل، حمایت بسیار جدی و قوی کشورهای رقیب از شرکت های شان را در کشوری مانند عراق شاهد هستیم که به این ترتیب توانستند پروژه ها را از ما بگیرند.

ساز و کار بسیار جدی برای این کار لازم است و تقریبا ما در ابتدای ایجاد هاب انرژی هستیم و هنوز اقدامات اساسی و قابل توجهی در این زمینه انجام نشده است. به نظر می رسد در صورتی که دولت قصد کمک برای ایجاد هاب انرژی را داشته باشد، باید حمایت های کلان و جدی از این موضوع انجام دهد و راهکار آن هم تعیین فردی مسئول در بالاترین سطح کشور است که مسئولیت راهبری این کار را به عهده بگیرد.

***

کاظم سماک:

نیازمند دیپلماسی اقتصادی هستیم

کاظم سماک، عضو هیات مدیره مؤسسه تحقیق و توسعه صنعت احداث و انرژی معتقد است برای تحقق این موضوع که ایران به هاب انرژی تبدیل شود، به دیپلماسی اقتصادی نیاز داریم.

برخی این موضوع که ایران بتواند به هاب انرژی منطقه تبدیل شود را دور از دسترس ارزیابی می کنند. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

دور از دسترس نیست، ولی در ابتدا باید این کار را با پروژه های کوچک آغاز کرد، انتقال تکنولوژی و بومی سازی آن انجام شود، مصرف داخلی را تأمین کرد و به تدریج صادرات انرژی را به کشورهای همسایه انجام داد. بر این اساس باید استراتژی این موضوع را طراحی کرد و یک نقشه راه برای آن نوشت و موضوع را پیش برد.

چه مشکلات و چالش هایی پیش روی این موضوع وجود دارد تا ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شود؟

عمدتا مشکلات سیاسی است، یعنی در ارتباط با کشورهای اطراف، مشکلات سیاسی وجود دارد و ایران باید شرایط ارتباط با همسایگان و کشورهای اطراف را بهبود ببخشد تا بتوانیم مشتریانی را برای فروش انرژی جذب کنیم. بنابراین برای تحقق این موضوع به دیپلماسی اقتصادی نیاز داریم.

برخی از فعالان و صادرکنندگان انرژی معتقدند مشکل اصلی این است که بخش عمده ای از صادرات انرژی در اختیار دولت است و از همین رو به شکلی که باید، بخش خصوصی نمی تواند ورود پیدا کند. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

پیش نیاز این موضوع آن است که روابط سیاسی ما با کشورهای همسایه مناسب شود تا شرکت های بزرگ به کشورمان بیایند، در ایران سرمایه گذاری کنند، تکنولوژی را بیاورند، تولید انرژی کنند و در نهایت مازاد تولید انرژی صادر شود.

در شرایطی که ما در تابستان مازاد گاز و در زمستان مازاد برق داریم و یک بازار حدودا 500میلیونی در اطراف کشورمان وجود دارد، چطور می توان این موضوع را مدیریت کرد تا از این پتانسیل استفاده درستی شود؟

مسئله، اقتصاد سیاسی کشور است که باید به گونه ای طراحی و شرایط به شکلی فراهم شود که کمپانی های بزرگ اقدام به سرمایه گذاری کنند. در شرایط فعلی اقداماتی که دولت انجام می دهد ناکافی است، دولت باید از یک قدرت و حاکمیت گسترده ای برخوردار باشد و بتواند نقش اصلی را به عهده بگیرد و این امکان را فراهم کند که شرکت های بزرگ با اطمینان در کشور حضور پیدا کنند.

بنابراین آنطور که از صحبت های شما متوجه شدم هنوز راه زیادی داریم تا به هاب انرژی منطقه تبدیل شویم؟

بله، همان طور که اشاره کردم باید این کار از واحدهای کوچک آغاز شود و با مشارکت و حضور بخش خصوصی، اشکالات برطرف شود تا امکان تبدیل ایران به هاب انرژی فراهم شود.