نیروگاه‌های خرد، بهترین گزینه برای شهرها

وزیر نیرو بر این باور است که نیروگاه‌های خرد و پراکنده برای تامین نیازهای برقی تمام کشور مناسب نیست اما دست‌اندرکاران نصب و احداث نیروگاه‌های خرد و پراکنده معتقدند سخنان وزیر نیرو ابهام دارد زیرا این نیروگاه‌ها به دلیل راندمان بالا بهترین گزینه برای تامین نیازهای انرژی مجتمع‌های مسکونی، بیمارستان‌ها یا سایر نهادها به‌ویژه در شهرهای دارای سوخت گاز هستند. حمید چیت‌چیان هفته گذشته در بیستمین کنفرانس ملی شبکه‌های توزیع برق که در زاهدان برگزار شد، نیروگاه‌های تولید پراکنده را برای برق‌رسانی به تمام نقاط کشور نامناسب توصیف کرد، زیرا تامین سوخت برای این واحدها کار بسیار دشواری است. وی از سوی دیگر بر توسعه استفاده از نیروگاه‌های بادی و خورشیدی تاکید کرد و کاهش تلفات را یکی از محورهای اصلی فعالیت شبکه‌های توزیع برق کشور دانست. 

در‌حالی‌که یکی از محورهای هفت‌گانه تدوین‌شده برای کاهش تلفات در وزارت نیرو، ایجاد نیروگاه‌های خرد و پراکنده در مناطق مختلف ‌است، سخنان اخیر سکاندار وزارت نیرو، ابهاماتی را در ذهن فعالان بخش خصوصی ایجاد کرده‌ است. منصور رفیعی، استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره اظهارات وزیر نیرو به «فرصت امروز» می‌گوید: وزیر نیرو از متخصصان حوزه تولید پراکنده و به‌ویژه نیروگاه‌های CHP بوده و از سال 70 در این زمینه فعالیت داشته و مقاله‌های زیادی هم درباره این نیروگاه‌ها نوشته است.

این پژوهشگر در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر اضافه می‌کند: شاید منظور وزیر به حوزه‌های خاصی از استان سیستان‌و‌بلوچستان و نقاطی که گاز ندارند، معطوف باشد. وی ادامه می‌دهد: اگر از صحبت‌های چیت‌چیان این استنباط را کنیم که گازرسانی با هدف احداث نیروگاه پراکنده انجام شود، شاید چنین اقدامی در جاهایی که پتانسیل وزش باد یا آفتاب را داریم، به‌صرفه نباشد. در نتیجه ایجاد نیروگاه‌های DG در این مناطق منطقی نیست. البته رفیعی به این نکته تاکید دارد که مزایای ایجاد نیروگاه‌های مقیاس‌کوچک بر کسی پوشیده نیست و هنوز هیچ‌یک از نیروگاه‌های حرارتی به راندمان بالای 80 تا 85 درصد نرسیده‌اند. وی راندمان بالا در نیروگاه‌های خرد و پراکنده را مشروط به تولید حرارت یا برودت به‌طور همزمان با تولید برق، معرفی می‌کند.

سیاست وزارت نیرو
توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر

مهدی مسایلی، رییس کمیته تولید پراکنده سندیکای برق نیز درباره اظهارات وزیر نیرو به «فرصت امروز» می‌گوید: قطعا نظر وزیر نیرو این نبوده که نیروگاه‌های تولید پراکنده در کاهش تلفات برق موثر نیستند. زیرا در این دسته از نیروگاه‌ها، شبکه توزیع گسترده‌ای وجود ندارد و به همین دلیل میزان تلفات کاهش می‌یابد. وی اضافه می‌کند: از نگاه تامین انرژی، نیروگاه‌های تولید پراکنده نیاز به سوخت گاز دارند و ممکن است میزان تلفات گاز را افزایش دهند. اما این نیروگاه‌ها بدون شک تلفات را در شبکه برق کم می‌کنند. مسایلی می‌گوید: رویکرد دولت یازدهم و وزارت نیرو به سمت توسعه انرژی تجدیدپذیر در کشور است. شاید صحبت‌های وزیر نیرو از این رویکرد نشات گرفته‌ باشد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تقابل وزارت نیرو و نفت بر سر قیمت گاز تحویلی به نیروگاه‌ها، بر این باور است که شاید این تقابل‌ها و محقق نشدن وعده‌های وزارت نفت برای ارائه مجوزهای گازی به نیروگاه‌های خرد، سبب شده که اجرای چنین نیروگاه‌هایی در کشور با مشکل مواجه شود. وزیر نیرو هم با این سخنان قصد داشته تا فضا را برای احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر بیشتر باز کند.

رییس کمیته تولید پراکنده سندیکای برق با اشاره به اینکه نیروگاه‌های خرد به دو دسته تجدیدپذیر و حرارتی تقسیم می‌شوند، می‌گوید: نیروگاه‌های بادی فقط برای مناطق خارج از شهر مناسب هستند. این نیروگاه‌ها را نمی‌توان روی پشت بام منازل نصب کرد و نیاز به احداث مزرعه بادی و سرعت خاص باد، برای تولید انرژی داریم. وی ادامه می‌دهد: در مقیاس شهری، ژنراتورهای 6 کیلوواتی برای تامین نیاز مجتمع‌های مسکونی یا بیمارستان‌ها مناسب هستند اما اگر بخواهیم این نیروگاه‌های خرد و پراکنده را در مقیاس یک یا چهار مگاواتی در شهرها ایجاد کنیم، به دلیل تولید صدا و آلایندگی ناشی از سوخت نیروگاه، قابلیت استفاده در شهر را از دست می‌دهد. مسایلی نیروگاه‌های خرد 6 کیلوواتی و نیروگاه‌های خورشیدی را مناسب‌ترین گزینه‌ها برای تامین برق مناطق شهری اعلام می‌کند اما با توجه به هزینه‌های احداث، نیروگاه‌های خرد و پراکنده کوچک را بهترین گزینه برای تامین برق منازل می‌داند. 

وی بیان می‌کند: هزینه ایجاد یک ژنراتور گازی 6 کیلوواتی 7 تا 8میلیون تومان است اما یک سلول خورشیدی یک کیلوواتی، قیمتی معادل همین میزان دارد. ضمن آنکه بخش وسیعی از پشت بام توسط پنل‌های خورشیدی اشغال می‌شود. البته ممکن است در نسل جدید پنل‌های خورشیدی تا حدودی این نقیصه رفع شود. رییس کمیته نیروگاه‌های خرد و پراکنده سندیکا با تاکید بر اینکه برای حفظ محیط‌زیست باید از نیروگاه‌های تجدیدپذیر استفاده کنیم، تاکید می‌کند: برای مناطق مختلف کشور، با توجه به شرایط، باید از نظر کارشناسی بررسی‌های لازم انجام و نسخه‌های خاص آن منطقه پیچیده شود.

نقشه راه نداریم

همزمان با اظهارات اخیر وزیر نیرو، برخی شرکت‌های توزیع هم از تلفات بالای نیروگاه‌های خرد و پراکنده خبر می‌دهند. مدیران این شرکت‌ها می‌گویند که با اتصال نیروگاه‌های خرد به شبکه، میزان تلفات در برخی موارد افزایش یافته است. اما منصور رفیعی، استاد دانشگاه شهیدبهشتی بر این باور است که نبود نقشه راه در شرکت‌های توزیع، سبب شده که در شبکه تلفات ایجاد شود. وی توضیح می‌دهد: ادعای شرکت‌های توزیع در زمینه افزایش تلفات شبکه به دلیل وجود نیروگاه‌های DG مستند نیست. اما از نظر علمی این احتمال وجود دارد که به دلیل بد طراحی کردن شبکه، استفاده نادرست از نیروگاه‌های خرد و موافقت با درخواست‌های مختلف، بدون در نظر گرفتن قدرت نیروگاهی که قرار است احداث شود، مشکلاتی را برای شبکه ایجاد کند.

وی اضافه می‎کند: به نظر می‌رسد شرکت‌های توزیع توجیه نیستند و نمی‌دانند با چه کسی مخالفت و با چه کسی موافقت کنند یا در چه مواردی مشارکت افراد را برای ایجاد نیروگاه خرد و پراکنده جلب کنند. این پژوهشگر انرژی تجدیدپذیر، نیم‌نگاهی هم به سیاست‌های پولی و بانکی داشته و از عملکرد مالی دولت انتقاد می‌کند. وی می‌گوید: در بانک نیز یک سیاست یکپارچه برای جلب مشارکت مردمی به منظور احداث نیروگاه‌هایی که می‌توانند به‌صرفه باشند، وجود ندارد. بانک‌ها از نیروگاه‌هایی با قدرت بالاتر -مثلا بالای پنج تا 10 مگاوات- حمایت می‌کنند. به این نیروگاه‌ها وام می‌دهند در‌حالی‌که اگر از نیروگاه‌های کوچک با قدرت کمتر از یک مگاوات حمایت کنند، به‌سادگی در ساختمان‌های چند‌طبقه مسکونی، پاساژها و مراکز اداری، نیروگاه‌های خرد ایجاد می‌شود و بار شبکه کاهش می‌یابد.

رفیعی عنوان می‌کند: در شرایط کنونی یک نیروگاه 10 مگاواتی احداث می‌کنیم و تولید آن را به پست فوق توزیع تحویل دهیم که هیچ کمکی به شبکه توزیع نمی‌کند. وی در پاسخ به این پرسش که مدت‌زمان بازگشت سرمایه در نیروگاه‌های DG در مقایسه با نیروگاه‌های تجدیدپذیر چگونه است، می‌گوید: از نظر بازگشت سرمایه جذاب‌ترین نوع سرمایه‌گذاری مربوط به نیروگاه پراکنده از نوع گازسوز، سپس نیروگاه بادی و متاسفانه با وضعیت فعلی در رتبه آخر نیروگاه‌های خورشیدی قرار می‌گیرند. رفیعی با اشاره به اینکه بازگشت سرمایه ارتباط مستقیم به سیاست‌های دولت دارد، عنوان می‌کند: متاسفانه قیمت خرید برق از انرژی تجدیدپذیر، مدت‌زمان بازگشت سرمایه در این بخش را به 20 تا 30 سال رسانده‌ است. اما در نیروگاه‌های تولید پراکنده گازسوز، به شرط آنکه از حرارت و برق به‌صورت همزمان استفاده کنیم، بازگشت سرمایه در بدترین حالت به دو تا سه سال می‌رسد که از نظر سرمایه‌گذاران هنوز جذابیت برای مشارکت در ساخت این نیروگاه‌ها وجود دارد.