نیروگاه های تولید پراکنده، ارزان اما غیر اقتصادی

نیروگاه‌های تولید پراکنده برق به دلیل راندمان بالا در کشورهای پیشرفته سهم قابل قبولی را به خود اختصاص داده‌اند، اما در کشور ما با وجود تاکید آن در برنامه پنجم توسعه نتوانسته‌اند سهم قابل قبولی را به خود اختصاص دهند، زیرا برای سرمایه‌گذار بخش خصوصی علاوه بر نبود انگیزه توجیه اقتصادی نیز وجود ندارد. این در حالی‌است که سرمایه‌گذاران این بخش تنها به دنبال اعلام حمایت جدی دولت در این زمینه هستند تا گام بلندی در توسعه نیروگاه‌های تولید پراکنده بردارند.

مشکل کمبود اعتبار و نبود حمایت جدی وزارت نیرو از تولید برق توسط بخش خصوصی قصه جدیدی نیست. این مسئله موجب شده با وجود ظرفیت بالا در تامین برق توسط بخش خصوصی رغبت سرمایه‌گذاران هر روز کمتر شود و مصوبات قانونی نیز در حد مصوبه و حرف باقی بماند و کمتر شکل اجرایی به خود بگیرد.

سیدمهدی درهمی، سرمایه‌گذار بخش خصوصی در ایجاد نیروگاه‌های تولید پراکنده برق و کارشناس حوزه برق و انرژی درباره ضرورت توسعه این نیروگاه‌ها در کشور به «فرصت امروز» می‌گوید: «نیروگاه مقیاس کوچک شهری از سال 1970 در کشورهای اروپایی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، به طوری که در برخی از کشورها سهم 50‌درصدی را به خود اختصاص داده است، اما در کشور ما هنوز سهم کمتر از 10‌درصد را نیز به خود اختصاص نداده است.»

هم‌اکنون کشور دانمارک 50‌درصد و کشور فنلاند 40‌درصد از برق تولیدی خود را در نیروگاه‌های تولید پراکنده برق تامین می‌کند. وی معتقد است: «در کشوری که منابع فسیلی به وفور یافت می‌شود، سرمایه‌گذاری برای احداث نیروگاه‌های بادی و خورشیدی صرفه اقتصادی ندارد، اما به دلیل شیوه استفاده نادرست از نیروگاه‌های حرارتی بهره‌وری آن اندک است.»

در شرایط موجود بهره‌وری نیروگاه‌های حراراتی تنها 25‌درصد است که از این میزان شش تا هفت درصد نیز در زمان انتقال پرت می‌شود، در حالی با توسعه نیروگاه‌های پراکنده بهره‌وری تا سقف 40‌درصد افزایش می‌یابد که در صورت استفاده از ظرفیت گرمایی آن بهره‌وری تا سقف 88‌درصد افزایش می‌یابد.

تعریفی از نیروگاه‌های تولید پراکنده

 نیروگاه‌های تولید پراکنده که به DG معروف هستند، ظرفیت تولید چند کیلو وات تا ظرفیت تجمیعی 25 مگا‌وات را دارند و از آنجا که در نزدیکی شهرها و محل سکونت تاسیس می‌شود از راندمان بیشتری نسبت به نیروگاه‌های حرارتی دارند. در بهمن ماه سال 87 با ابلاغ دستورالعملی با عنوان «توسعه مولدهای مقیاس کوچک‌» توسط معاونت برق و انرژی وزارت نیرو صادر شد که براساس آن و اصل 44 قانون اساسی سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در صورت تمایل می‌توانند نسبت به ایجاد نیروگاه‌های کوچک حرارتی اقدام کنند و وزارت نیرو نیز با عقد قرارداد تضمینی برق تولید شده را خریداری کند. همچنین براساس برنامه پنجم توسعه احداث و راه‌اندازی حداقل 3000 مگاوات نیروگاه تولید پراکنده توسط بخش خصوصی پیش‌بینی کرد.

از مــزایــای اصلی مولد مقیاس كوچك می‌توان به عــدم نیــاز به سرمــایه‌گذاری زیــاد و امكــان جذب مشاركت عمــومی و سرمایه‌های متوسط، حذف تلفات انتقال و كاهش تلفات تــوزیع برق، سهولت استفاده كاربری به‌صورت CHP در قیاس با نیروگــاه‌های بزرگ و متمركــز، قابلیت حمــل و جابه‌جــایی آسان، عــدم انتشــار آلاینده‌های زیست‌محیطی در حالت استفــاده از ظرفیت‌هــای زباله‌های شهری و دامی اشاره کرد.

مشکلات توسعه نیروگاه‌های پراکنده

با آن وجود باید شرایط برای توسعه نیروگاه‌های پراکنده فراهم شود. حمیدرضا صفاریان، مدیر عامل نیروگاه شهری شرکت رنگین‌کمان در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «مهم‌ترین مشکل در توسعه نیروگاه‌های تولید پراکنده برق این است که این نیروگاه‌ها توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری ندارد، زیرا وزارت نیرو به ازاری هر وات برق تولیدی 75تومان پرداخت می‌کند که با در نظر گرفتن هزینه گاز در نهایت به 100تومان می‌رسد. این در حالی‌است که تمامی تجهیزات و هزینه‌های این نیروگاه‌ها به جز گاز با ارز محاسبه می‌شود. این مشکل موجب شده تا شاهد توسعه نیروگاه‌های پراکنده برق در کشور نباشیم.»

وی بااشاره به اینکه در تامین گاز مورد نیاز نیروگاه مشکلی وجود ندارد، می‌افزاید: «فعلا تعداد این نیروگاه‌ها اندک است و در تامین گاز مشکلی وجود ندارد. در هر ساعت 750 مترمکعب گاز وارد نیروگاه می‌شود. همچنین در مجموع راندمان نیروگاه‌ تولید 3مگاوات برق است که در صورت وجود تسهیلات از سویی و افزایش قیمت خرید برق توسط دولت ظرفیت این وجود دارد که تولید به 12 حتی 15مگاوات نیز افزایش یابد.»

وجود نیروگاه‌های پراکنده برق در نزدیکی و مجاورت واحدهای مسکونی علاوه بر کاهش پرتی برق تولیدی از جنبه حراراتی نیز حائز اهمیت است از این رو لازم است که وزارت نیرو سیاست حمایتی خود را نسبت به این نیروگاه‌ها تغییر دهد. بدون شک در صورتی که قیمت خرید هر مگاوات برق تولیدی در این نیروگاه‌ها افزایش رغبت برای حضور سرمایه‌گذار افزایش خواهد یافت.

نیروگاه شهری شرکت رنگین‌کمان نخستین نیروگاهی است که در مجاورت شهر توسط بخش خصوصی ساخته شده است و ماهانه 150 تا 200میلیون تومان برق تولید می‌کند. خوشبختانه وزارت نیرو براساس قراردادی که با این نیروگاه منعقد کرده است، پرداختی به موقعی دارد و این واحد تولید برق مشکلی از این بابت تامین هزینه‌ها ندارد.