چالش های ارتقای تکنولوژی و فناوری در بخش تولید بررسی می شود / نیاز صنعت داخلی؛ تکنولوژی به همراه سرمایه گذاری مشترک

در شرایط حاضر کشور برای برون رفت از مشکلات و رکود اقتصادی، نیازمند توجه جدی به تولید داخلی است، چراکه تولید داخلی با مشکلاتی از قبیل بالا بودن قیمت تمام شده، کیفیت و تنوع مواجه است و این معضلات صادرات را هم تحت تاثیر قرار می دهد. به عقیده صاحب نظران، تولید کالاهای ایرانی و اتکا به اقتصاد دانش بنیان از یک سو می تواند موانع جدی پیش روی اشتغال را از میان بردارد و از سوی دیگر ارتقای کیفیت محصولات تولیدی موجب خواهد شد جایگاه واقعی کشور در زمینه صادرات به دست آید.

بر همین اساس در حالی که طبق اظهارات مقام معظم رهبری، تقویت تولید داخلی ستون فقرات حل مشکلات کشور و تحقق اقتصاد مقاومتی است، ارتقای کیفیت تولیدات داخلی لازمه رقابت در بازارهای جهانی است و برای توسعه صادرات و ایجاد انگیزه در خریداران خارجی جهت خرید تولیدات ایرانی باید نسبت به افزایش کیفیت اقدام کنیم.

اگرچه طی سال های اخیر و در شرایط تحریم، بخش تولید و صنعت کشور با فشار مضاعفی مواجه شد و در حال حاضر نیز بسیاری از واحدهای تولیدی متوقف و تعطیل شده اند، اما باید توجه کرد که امروز تولیدکننده داخلی باید از دانش، تکنولوژی های نوین، تخصص، ماشین آلات و تجهیزات به روز برای حضور و رقابت در بازارهای بین المللی برخوردار باشد، در غیر این صورت محصولات خارجی جایگزین کالاهای ایرانی در سبد خرید خانوارها خواهند شد. در این گزارش «فرصت امروز» به بررسی چالش های موجود در مسیر بخش تولید جهت ارتقای تکنولوژی و فناوری پرداخته است.

***

ناصر شایان:

الزام به انتقال تکنولوژی با سرمایه گذاری مشترک

ناصر شایان، عضو هیات مدیره سندیکای صنعت برق ایران با تاکید بر لزوم جذب سرمایه گذاری مشترک بین شرکت های داخلی و خارجی جهت انتقال تکنولوژی گفت که سرمایه گذاران داخلی باید صاحب تکنولوژی های به روز شوند و نحوه استفاده از آنها آموزش داده شود.

بخش تولید کشور برای ارتقای تکنولوژی و فناوری باید چه استراتژی را به کار بگیرد و چه اقداماتی انجام دهد؟

با توجه به شرایط روز مملکت و نیاز به سرمایه، ما باید برای جذب سرمایه خارجی تلاش کنیم، منتها باید توجه کرد که این جذب سرمایه چگونه انجام می شود. درواقع بهتر است انتقال تکنولوژی و ایجاد کار و سرمایه، با شراکت سرمایه گذاران داخلی و خارجی انجام شود، نه به این حالت که خارجی ها در کشور ما به صورت فاینانس قراردادی  ببندند، انتقال تکنولوژی انجام دهند و سرمایه گذاری و پروژه اجرا کنند و سود ببرند. چون در این حالت بخش خصوصی کشور از بین خواهد رفت.

تولیدکنندگان داخلی با چه ضعف هایی در زمینه استفاده از فناوری های روز و ارتقای تکنولوژی مواجهند و تحریم ها در این بخش چه تاثیری داشته است؟

ما به انتقال سرمایه خارجی و متعاقب آن انتقال تکنولوژی های روز با شراکت ایرانی ها نیاز داریم. از همین رو باید بتوانیم تکنولوژی های نوین و به روز را وارد کنیم و آموزش دهیم.

در دوره تحریم که ارتباط جهانی ما قطع بوده و با مشکل انتقال پول مواجه بودیم، قطعا ریسک سرمایه گذاری در ایران بالاتر بود. به همین دلیل سرمایه گذاران وارد کشور نشدند و انتقال تکنولوژی هم صورت نگرفت.

هم اکنون نیز شرایط خاصی داریم که از قبل پیش بینی نکرده بودیم. چون طی سال های گذشته نفت را به عنوان کالا حساب می کردیم، نه به عنوان سرمایه ای که درآمد حاصل از آن باید در صندوق ذخیره یا برای اجرای پروژه های خاص و نسل آینده حفظ شود. پول حاصل از فروش نفت به عنوان هزینه در بودجه دولت صرف شد که اکنون تمام شده و پول نفت هم کاهش یافته است.

راهکارهای پیشنهادی شما برای ارتقای تکنولوژی در بخش تولید و صنعت کشور چیست؟

مسئله این است که در حال حاضر بسیاری از افراد و کشورها مخالف تعامل ایران با کشورهای دیگر و آزاد شدن روابط کشور با خارجی ها هستند. چون در این شرایط تجارت ایران با کشورهایی مثل ترکیه، امارات، چین و روسیه و واردات کالاهای مختلف از این کشورها قطع می شود و سودی که از محل واردات کالاهای خارجی نصیب این کشورها می شد دیگر عاید آنها نمی شود، بنابراین مخالف برقراری تعامل ایران با کشورهای دیگر هستند. علاوه بر این ممکن است عوامل داخلی مثل رانت خواران هم با این مسئله مخالف باشند.

پس طبق تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر تحقق اقتصاد مقاومتی در عمل، همدلی و انسجام بین دست اندرکاران امر یعنی بخش خصوصی، اتاق بازرگانی به عنوان مشاور سه قوه و دولت الزامی است.

***

پرویز حسابی:

تحریم ها، سد راه واردات تکنولوژی های روز

به اعتقاد پرویز حسابی، عضو هیأت رئیسه انجمن اقتصاددانان ایران و عضو اتاق بازرگانی تهران، به دلیل نبود امنیت و ثبات اقتصادی در کشور، کالاهای تولیدی داخلی امکان رقابت با کالاهای خارجی را ندارند و تحریم ها نیز موجب شده تولیدکنندگان امکان واردات دستگاه ها و ماشین آلات جدید را نداشته باشند و درنهایت از تکنولوژی روز بسیار فاصله گرفته اند.

استراتژی بخش تولید برای رشد تکنولوژی و فناوری جهت افزایش رقابت پذیری تولیدات داخلی باید چه باشد؟

در کشور ما امنیت و ثبات اقتصادی وجود ندارد و هیچ بازرگان و تولیدکننده ای نمی تواند مطمئن باشد از بابت اینکه آیا تا چند ماه آینده برای تولید همان کالا می تواند مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کند یا خیر و چون مجبور است به هر نحوی به تولید خود ادامه دهد، درنهایت با استفاده از هر گونه مواد اولیه یا ترکیبی، اقدام به تامین مواد اولیه می کند و کالای خود را می سازد که درنهایت کالای تولیدی از کیفیت خوب و ثابتی برخوردار نیست. از طرفی به دلیل دستورالعمل ها و برنامه ریزی های متغیر دولت در بخش مالیات، گمرک، عوارض و... هزینه ها به قدری بالاست که کالاهای تولیدی داخلی هیچ گاه نمی توانند با کالاهای خارجی رقابت کنند.

تولیدکنندگان چگونه می توانند تکنولوژی و فناوری خود را در بخش تولید ارتقا دهند؟

مشکل در تامین مواد اولیه، دستگاه ها و ماشین آلات فرسوده از چالش هایی است که تولیدکنندگان همواره با آنها مواجهند. از طرفی با ضعف مدیریت در این بخش مواجهیم و مدیران شاغل در نهادهای دولتی دلسوز و شایسته نیستند و بیشتر آنها در طول خدمت خود به فکر منافع شخصی هستند.

کمبود نیروی انسانی متخصص و باتجربه یکی دیگر از معضلات کارآفرینان است و جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی که فاقد تجربه لازم هستند، برای آنها مشکل ساز است. ضعف ها و ایرادات قانون کار از بابت بالا بودن ایام تعطیل و حق و حقوق سنگین مترتب برای کارکنان نیز مانع از پیشرفت بخش تولید و تمرکز صنعتگران بر ارتقای تکنولوژی تولید می شود.

نقش تحریم ها را در عقب ماندن بخش تولید از تکنولوژی ها و فناوری های روز چگونه ارزیابی می کنید؟

تحریم ها باعث بروز رکود شده و ما اکنون در رکود کامل اقتصادی قرار داریم، چراکه به دلیل تحریم ها نتوانستیم دستگاه ها و ماشین آلات جدید وارد کشور کنیم و از تکنولوژی روز بسیار فاصله گرفتیم. تحریم ها حتی هزینه های ما را تا 30 درصد افزایش داد.

در این دوره به دلیل بی ثباتی و نوسان قیمت ارز و مداخلات سیاسی مختلف، صنعتگران ناچار به خرید دلار و ارز از صرافان با قیمت بالا شدند که درنهایت این مسائل موجب ناتوانی تولیدکنندگان در پرداخت حقوق کارکنان و تعطیلی بسیاری از کارخانجات شد.

حتی اخیرا در اتاق بازرگانی نیز مسئولانی که به تازگی روی کار آمده اند، گرفتاری های بسیاری ایجاد کرده اند و هزینه های تولید و تجارت را آنچنان بالا برده اند که واقعا برای فعالان اقتصادی جوابگو نیست. برای مثال برای اینکه کارت اعضا تمدید شود، تولیدکنندگانی که حتی از عهده پرداخت حقوق کارکنان خود برنمی آیند، باید مالیات ترخیص اجناس خود از گمرک را پرداخت کنند و این پول را با بهره بالایی قرض و پرداخت می کنند.

***

علی حمزه نژاد:

تولید ارزان و کیفی، در گرو استفاده از «های تک»

علی حمزه نژاد، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان معدنی ایران و عضو شورای عالی پیشکسوتان اتاق بازرگانی ایران گفت که تنها راه برای تولید ارزان، ارتقای کمی و کیفی تولیدات، توسعه صادرات کالاهای داخلی و افزایش رقابت پذیری آنها، ارتقای تکنولوژی و فناوری در بخش تولید است.

استفاده از تکنولوژی ها و فناوری های نوین، تا چه حد در افزایش رقابت پذیری تولیدات داخلی موثر است؟

تولیدکنندگان اگر تکنولوژی های سطح بالا یا های تک در اختیار داشته باشند، تولیدات آنها از نظر کیفی و کمی بسیار ارتقا خواهد یافت و همچنین قیمت آنها ارزان تر تمام می شود. بنابراین تنها راه برای ارتقای کمیت و کیفیت و رقابتی کردن تولیدات داخلی و تولید آنها به قیمت ارزان که بتوانند با کالاهای وارداتی و خارجی رقابت کنند و در عین حال بتوانیم آنها را صادر کنیم، ارتقای تکنولوژی و فناوری در بخش تولید است.

در حال حاضر مشکل این است که دستگاه ها و تجهیزات اکثر کارخانه ها مطابق با تکنولوژی روز نیست و طبیعی است که مصرف انرژی در این دستگاه ها بالا است. ضمن اینکه کار با این دستگاه ها نیازمند نیروی انسانی بیشتر و میزان تولید آنها در مقایسه با تولید ماشین آلات و دستگاه های جدید، کمتر است.

چه عواملی موجب شده بخش تولید کشور از دسترسی به فناوری های روز عقب بماند، آیا تحریم ها در این زمینه اثرگذار بوده اند؟

مسلما تحریم ها در عدم استفاده تولیدکنندگان و صنعتگران داخلی از تکنولوژی های روز تاثیرگذار بوده و هرچند خوشبختانه جوانان کشور در زمینه اختراع تکنولوژی ها و دستگاه های جدید پیشرفت های زیادی داشته اند، اما این پیشرفت کافی نبوده است.

اگر در شرایط تحریم قرار نمی گرفتیم، واحدهای تولیدی می توانستند با استفاده از تکنولوژی ها و ماشین آلات نوین، کیفیت و کمیت تولیدات خود را افزایش دهند و ارزان تر تولید کنند، اما به دلیل تحریم ها امکان واردات دستگاه های جدید وجود نداشت و از طرفی هم در شرایط تحریم به دلیل افزایش قیمت ارز، هزینه های تولید بسیار گران تمام می شد.

به همین دلیل کارآفرینان و تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که اگر انرژی بیشتری مصرف کنند و در عین حال میزان تولیدات آنها کمتر باشد و درواقع با همان روش قبلی به تولید خود ادامه دهند، بهتر از آن است که هزینه های سنگین برای خرید دستگاه های جدید متحمل شوند. به یقین کارآفرینان در صورت دسترسی به امکانات لازم و حمایت دولت، اقدام به خرید و واردات تجهیزات و دستگاه های جدید با فناوری های نوین خواهند کرد.

آیا سوءمدیریت هم در عقب ماندن بخش تولید از به کارگیری تکنولوژی های روز نقش داشته است؟

ما مهندسان، مدیران، کارآفرینان و نیروهای کارآمد و خبره زیادی در کشور داریم. ممکن است در مواردی هم ضعف مدیریت داشته باشیم، ولی با وجود این همه متخصص و گروه های تحصیلکرده که متاسفانه بسیاری از آنها هم فاقد شغل هستند، با کمبود متخصص و مدیر مواجه نیستیم، بنابراین در صورت رفع کامل تحریم ها، اگر بخش تولید سرمایه کافی و امکان واردات تجهیزات و فناوری های مورد نیاز را داشته باشند مشکل مدیریتی نخواهیم داشت. در نهادهای دولتی هم اگر توجه شود که بیشتر از افراد لایق در بخش های مرتبط استفاده شود، کمبودی نخواهیم داشت.

چرا بازارهای سرمایه به لحاظ استفاده از تکنولوژی پیشرو نیستند و این مشکل چگونه قابل رفع است؟

به نظر می رسد اگر تحریم ها به طور کامل رفع و واردات تسهیل شود و امکان گشایش LC و واردات دستگاه های جدید فراهم شود، مشکل رفع خواهد شد. تاکنون کم لطفی کشورهای 1+5 سدی در این مسیر بوده که اگر این مسائل حل شود، مشکلات موجود برطرف می شود.