نقش زنان در صنعت غذاهای دریایی

در مقیاس جهانی، داده های کمی و کیفی درباره نقش زنان پراکنده هستند و اطلاعات در دسترس نیز چندان قابل استناد نیستند. بنابراین، آگاهی و درک توزیع بسیار پیچیده نقش ها، قدرت ها، دسترسی ها به منابع و سودها میان زنان و مردان ناقص و به شدت در مناطق و بخش های مختلف صنعت غذاهای دریایی  متفاوت است. از شش کشور مطالعه شده  (کرواسی، مصر، فرانسه، ایسلند، هند و سنگال) تنها ایسلند مجموعه  کاملی از داده ها را به صورت تفکیکی درباره اشتغال زنان و مردان در صنعت غذاهای دریایی داشت.

مطالعات جامعه شناختی، انسان شناسی و اقتصادی درباره توزیع نقش و قدرت میان زنان و مردان هنوز هم کمیاب هستند. کیفیت داده ها در بین کشورهای مختلف بسیار متفاوت است و جالب اینکه هیچ ارتباطی با میزان پیشرفت اقتصادی این کشورها ندارد.

کشورهای در حال  توسعه ای چون هند و سنگال اطلاعات بهتری دارند، چون در این کشورها به دلیل مهم بودن ماهیگیری و آبزی پروری توجه ویژه ای از سوی سازمان های کمک رسانی به آنها شده است. برعکس، نقش زنان در این صنعت هنوز در بیشتر کشورهای توسعه یافته چندان مستند یا مطالعه نشده است. این کار به روشنی ثابت می کند که کمبود شدیدی در داده ها و درک این معضل وجود دارد.

نیمی از نیروی کار آبزی پروری، زنان هستند

از هر دو نفر در صنعت غذاهای دریایی یک نفر زن است. این مسئله را گزارش سازمان غذا و داروی سازمان ملل متحد  (FAO) نشان می دهد. وقتی به صنایع غذاهای دریایی به شکل کلی نگاه می کنیم، یعنی ماهیگیری، آبزی پروری، فرآوری و تمامی خدمات مربوط به آنها، زنان نیمی از کل کارکنان این بخش ها در سراسر دنیا را تشکیل می دهند.

زنان یکی از مهم ترین وزنه های عرضه موادغذایی در این صنعت هستند و بنابراین می توانند نقشی اساسی در ایجاد تغییر در این صنعت داشته باشند. خانم ها در تمامی بخش های این صنعت نقش دارند اما در سطوح مختلف فعالیت می کنند.

ارزیابی ارائه شده از سوی FAO نشان می دهد که در سال 2012 زنان بیش از 15درصد نیروی کاری را تشکیل می دادند که به صوت مستقیم درگیر مشاغل بخش شیلات هستند. در سطح جهانی، نقش زنان در بخش آبزی پروری 70درصد از کل نیری کار است.

سهم 90درصدی کارگری و سهم اندک مدیریتی

تحقیقات بانک جهانی نشان می دهد 85/5 درصد کارکنان بخش فرآوری ماهی در جهان زنان هستند. از طرفی یک گزارش از FOA می گوید 90درصد کارکنان بخش فرعی صنایع غذایی از جمله فرآوری خانم ها هستند. سهم خانم ها از پست های مدیریتی و خدماتی بسیار کم است. این البته ارتباطی به صلاحیت یا دستاوردها ندارد اما نتیجه موانعی مشخص و معین است.

محدودیت های موجود در پیشرفت شغلی زنان که به آن «سقف شیشه ای» گفته می شود، محدود به صنایع غذاهای دریایی نیست، اما اساساً در این بخش محدودیت ها بیشتر است. در بخش هایی که اطلاعات دقیق درباره آنها وجود دارد، مشارکت زنان تحت  تأثیر قوانین سخت فرهنگی، کنوانسیون های اجتماعی قوی و حتی در برخی موارد، قوانین تبعیض آمیز است.

به طورمتوسط، در سطح بین المللی، خانم ها دو برابر آقایان برای کارهای خانه وقت می گذارند و چهار برابر آنها بچه داری می کنند. زمانی که خانم ها به کار خانه و بچه داری اختصاص می دهند هیچ تولید و بازدهی برای شان ندارد و پولی که صرف غذا، آموزش و مراقبت از فرزندان می شود، نیز نمی تواند صرف بهره وری شود.

محرومیت های جنسیتی

زنان اصلاً در برخی فرصت های شغلی صنایع غذاهای دریایی حق مشارکت ندارند. مثلاً حق نشستن در کشتی های ماهیگیری را ندارند. آنها همچنین از حق مالکیت محروم هستند و بنابراین حق راه اندازی کسب وکارهایی در زمینه ماهیگیری را ندارند.

آنها همچنین حق دسترسی به خدمات مالی و بیمه ای را ندارند. دسترسی محدود آنها به سرمایه، دسترسی شان به فناوری های مدرن و رقابتی در ماهیگیری، کشاورزی، فرآوری و فروش ماهی را محدود کرده و مانع افزایش مهارت آنها در این بخش می شود. زنان در این بخش در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها جایی ندارند و بعضاً از تبعیض های موجود رنج می برند.

از سویی جهانی سازی پیامدهای اجتماعی-اقتصادی زیادی را چه برای مردان و چه زنان در پی دارد. دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد جهانی سازی بیشتر به نفع مردان است تا زنان. تغییراتی که در منابع انسانی، مالی و طبیعی ایجاد خواهد شد، اثر ناخوشایندی روی زنان خواهد گذاشت.

عدم دسترسی زنان به منابع مالی و پیامدهایش

در بسیاری از بخش ها، زنان منابع ضروری را در اختیار ندارند؛ سرمایه برای به روز کردن تجهیزات ماهیگیری  (موتورها و چرخ دنده های جدید) و حفظ کیفیت ماهی  (یخی و بسته بندی) و البته زمان برای رسیدن به محل های دورتر از جمله معضلاتی است که زنان دارند و سرمایه لازم برای حل مشکل شان وجود ندارد.

زنان امکان طی مسافت های زیاد را ندارند چون باید از خانواده مراقبت کنند. همین امر تأثیر بسزایی روی تصمیم آنها برای استفاده از فرصت ها می گذارد. نتیجه اینکه دانش و درک درباره دسترسی به منابع و سودی که عاید زنان و مردان می شود، بسیار ناقص است و تاحد زیادی در میان مناطق و بخش های صنعت متفاوت است.