نفوذ دلالان به صنعت نفت

شرکت‌های تولید‌کننده تجهیزات نفتی هنوز رتبه‌بندی حرفه‌ای و مستقل نشده‌اند و این موضوع به ضرر صنعتگران دانش بنیان شده است. در این میان با وجود تلاش وزارت نفت برای محقق شدن این موضوع در وندورلیست جامع برخی افراد مانع از اجرای رتبه‌بندی سازندگان می‌شوند؛ افرادی که در بدنه سازندگان و حتی کارفرمایی حضور دارند.

دانش بنیان بودن، سطح توان فناوری، صادراتی بودن، میزان ارز آوری، نوآوری و سطح خوداتکایی از شاخص‌های اصلی رتبه‌بندی سازندگان تجهیزات نفتی می‌توانند باشند. اگرچه این شاخص‌ها ملاکی برای وزارت نفت است تا در وندورلیست جامع خود از آنها بهره ببرند اما تاکنون با وجود تلاش‌های صورت گرفته از سوی انجمن سازندگان تجهیزات نفتی و اتاق بازرگانی گام عملی در رتبه‌بندی سازندگان برداشته نشده است.

رضا پدیدار، مدیرعامل گروه آیسسکو و رئیس سابق انجمن سازندگان تجهیزات نفت (استصنا) با بیان اینکه در ایران رتبه‌بندی حرفه‌ای و مستقل انجام نشده است، ‌به «فرصت امروز» می‌گوید: «تاکنون رتبه‌بندی تولیدکنندگان صنعت نفت توسط استصنا، اتاق بازرگانی و وزارت نفت براساس معیارهای مختلف انجام شده است اما هرگز رتبه‌بندی‌های صورت گرفته تجمیع نشده‌ و مورد انطباق نیز قرار نگرفته‌اند. البته رتبه‌بندی اتاق بازرگانی براساس کالا و خدمات برای کارفرمایان وزارت نفت مقبول واقع شده است اما ارزیابی تولیدکنندگان براساس نیاز مصرف‌کننده و خریدار تعیین می‌شود که هم‌اکنون این رویه در شرکت‌های پتروشیمی در حال انجام است.»

وی با بیان اینکه ناتوانی در رتبه‌بندی سازندگان آسیب جدی به صنعتگران وارد کرده است، می‌افزاید: «اگر سازنده‌ای بخواهد وامی دریافت کند باید طرح‌های توجیهی تهیه کند. این کار در انجمن‌هایی از قبیل انجمن شرکت‌های مهندسی مشاور سرمایه‌گذاری و نظارت بر طرح‌ها انجام می‌شود. در این انجمن طرح‌های توجیهی براساس خواست مشتری تهیه و تطبیق داده می‌شود، در حالی که اگر نظام رتبه‌بندی شرکت‌ها به‌صورت حرفه‌ای وجود داشت باید براساس این نظام تهیه می‌شد.»

پدیدار معتقد است ایران در رتبه‌بندی بسیار فقیر است. از این رو شاهد هستیم که موضوع دلالی که در حقیقت کار فراقانونی است بیشتر از مسائل قانونی مورد توجه قرار می‌گیرد و به واسطه این دلالی است که رتبه‌بندی شرکت‌ها تهیه و تایید می‌شود.

بدون شک عدم رتبه‌بندی شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات صنعت نفت به نفع سازندگان و حتی بدنه کارفرمایی صنعت نفت نیست، اگرچه در این میان برخی کارفرمایان از نبود رتبه‌بندی سود ناچیزی عاید‌شان می‌شود اما در کل رتبه‌بندی تجهیزات به کاهش هزینه‌های قرارداد و خرید کالا کمک شایانی خواهدکرد.

احمد شیروانی، عضو کمیسیون راهبردی انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران با تایید این مطلب به «فرصت امروز» می‌گوید: «تولیدکنندگان تجهیزات صنعت نفت رتبه‌بندی نشده‌اند اگرچه این موضوع در بدنه کارفرمایی اعمال شده است. متاسفانه به دلیل بی‌توجهی به موضوع رتبه‌بندی براساس شاخص‌های علمی و فنی از جمله دانش بنیان بودن موجب شده تا شرکت‌هایی که تولیدکننده حقیقی نیستند و بیشتر نمایش تولید دارند، در رأس قرار گیرند. در این میان فعالیت دلالان بیش از گذشته نمود خواهد کرد. متاسفانه این فضا موجب شده تا هم‌اکنون تولیدات با کیفیت پایین در پروژه‌های نفتی مورد استفاده قرار گیرند.»

وی با بیان اینکه خروجی رتبه‌بندی سازندگان تجهیزات نفت در ارائه تسهیلات از جمله تسهیلات بانکی موثر خواهد بود، می‌افزاید: «این رتبه‌بندی موجب می‌شود براساس کیفیت، کالا به بدنه کارفرمایی نفت تزریق شود و موسسات اعتباری نه تنها براساس سپرده، بلکه براساس اعتبار سازندگان وام بدهند. از سویی موجب خواهد شد تا بدنه کارفرمایی بداند چند شرکت تولیدکننده کالایی با کیفیت بالا هستند، این مسئله روند اداری برگزاری مناقصات را نیز تسهیل خواهد کرد.»

در این باره محمود تبریزی، مدیر عامل شرکت سیلندر‌سازی تهران با بیان اینکه دلالان در صنعت تجهیزات نفت حتی اگر رتبه‌بندی شرکت‌ها انجام شود، همچنان فعالیت خود را ادامه خواهند داد، می‌گوید: «متاسفانه آنچه برای رتبه‌بندی سازندگان ملاک عمل است میزان فروش و گردش مالی آنها است، در حالی که دانش بنیان بودن و دستیابی به سطح توان فناوری است که بایدملاک باشد. متاسفانه بسیاری از شرکت‌هایی که موردتوجه بدنه کارفرمایی هستند نیاز داخل را از خارج از کشور تامین می‌کنند و با اقداماتی از قبیل مونتاژ و نام‌گذاری به نام شرکت‌شان محصولاتی را به بازار تزریق می‌کنند که قابلیت دفاع ندارند و کیفیت محصولات داخلی را زیر سوال می‌برد.»

وی نبود رتبه‌بندی در بدنه سازندگان تجهیزات نفتی را عاملی برای حضور برخی افراد سودجو به نام دلال می‌داند و می‌افزاید: «دلالان می‌توانند با رابطی که با بدنه کارفرمایی دارند سود کلانی را عاید خود کنند. فعالیت این افراد موجب شده تا بدنه کارفرمایی تولیدات خارجی را در اولویت قرار دهند و برای از رده خارج‌کردن تولیدات داخلی بهانه کمبود زمان و توانایی در تولید بالا را مطرح کنند. از مدت‌ها قبل از بدنه وزارت نفت خواسته‌ایم نیاز خود را در این صنعت اعلام کرده تا سازندگان براساس توانایی واقعی محصول مورد نیاز را تولید کنند.»

* ارتباط با کارشناس: ebrahimi1941@gmail.com