نظارت با شما، اجرا را برای ما بگذارید

توسعه گردشگری عشایری در برنامه‌های جدید سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد؛ نوعی از گردشگری که در جهان مطرح است و در بسیاری از کشورها در برنامه‌ریزی‌های جدی به آن پرداخته می‌شود. اما این موضوع در ایران در دهه اخیر مطرح شد و به نظر می‌رسد روی کاغذ باقی مانده است. شاید به همین دلیل است که معاونت گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سومین جشنواره فرهنگ و اقوام ایران زمین (کوچ عشایر) در استان کهگیلویه و بویراحمد گفته بود برای توسعه گردشگری برنامه‌های جدی دارد. توسعه‌ای که به نظر می‌رسد فعالان نهادهای مردمی و حامیان گردشگری کشور بهتر می‌دانند که الان به آن فکر نکنند. مدیر خانه فرهنگ جاودان که این نظر را دارد معتقد است در کشور ما در زمینه توسعه روستایی آنقدر راه را اشتباه رفته‌اند که بعید به نظر می‌رسد در توسعه گردشگری عشایری آسیب‌ها تکرارنشود.

امین طباطبایی در توضیحات بیشتری به «فرصت امروز» می‌گوید: مدیریت نادرست در این حوزه راه همواری برای توسعه گردشگری عشایری در پیش‌رو نگذاشته است. وی معتقد است دخالت در اسکان عشایر، تغییر زندگی، آداب آنها و کاهش تولید و درآمدزایی را به دنبال داشته و با این شرایط نمی‌توان برای گردشگری عشایری برنامه‌ریزی کرد. به گفته این فعال فرهنگی، جامعه عشایری در ارتباط با شهرنشینی و رفتار نادرست برخی سودجویان و تصمیم‌گیری‌های غلط دچار تعارضاتی شده و در حال فاصله گرفتن از آداب و سبک زندگی عشایری هستند. طباطبایی می‌افزاید: گردشگر و جامعه کوچ‌نشین که هر دو برای ورود به گردشگری عشایری باید آموزش ببینند، فاقد این مهارت هستند و این فقدان کار را برای توسعه گردشگری عشایری سخت می‌کند.

تجربه تلخ گردشگری روستایی تکرار نشود

رفتار نادرست، دخل و تصرف‌های توسعه‌ای و ساخت‌و‌ساز هتل‌ها در روستاها هدف گردشگری یکی از تجربه‌های تلخ در حوزه گردشگری است که وی آن را یکی از دلایلی می‌داند که می‌تواند در گردشگری عشایری هم کار را خراب کند. مدیر خانه فرهنگ جاودان ادامه می‌دهد: در مراکش و تونس که از بهترین نمونه‌های گردشگری بومی هستند، گردشگر در برخی فصل‌ها هزینه یک هتل 5 ستاره را با اقامت در یک کلبه روستایی می‌دهد و این شرایط روستایی را در محل زندگی‌اش نگه داشته و فکر ترک کردن و رفتن به شهر به سرش نمی‌زند اما در کشور ما رفتار با روستایی و عشایر درست برعکس است.

آموزش جامعه محلی و گردشگران مسئله‌ای است که به اعتقاد طباطبایی اقتصاد جامعه‌های روستایی در این کشور را تضمین کرده است. مدیر خانه فرهنگ جاودان در توسعه گردشگری چند اصل را لازم می‌داند. وی می‌گوید: عشایر باید با مفاهیم و ارزش‌های زندگی خودشان آشنا شوند و در صورت تداخل در زندگی شهرنشینی باید بتوانند ذات مولد زندگی خودشان را حفظ کنند. آموزش توراپراتور‌ها و گردشگران از دیگر ضرورت‌هایی است که این فعال گردشگری آن را توصیه می‌کند. به گفته وی، توسعه گردشگری عشایری بدون فرهنگ‌سازی و آموزش چیزی از عشایر باقی نخواهد گذاشت. یکی دیگر از فعالان گردشگری نیز به این مسئله تأکید دارد.

شبنم محمدی فعال کرمانی معتقد است توسعه گردشگری عشایری دانش و فرهنگ می‌خواهد که ما هنوز نداریم. وی در تجربه روستاهایی ماند ابیانه و ماسوله با طباطبایی هم عقیده است. مدیر انجمن تمدن کویر به «فرصت امروز» می‌گوید: روند توسعه گردشگری روستایی نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران و برنامه‌سازان راه را اشتباه رفتند، آنها پیش از آنکه زمینه‌سازی و فرهنگ‌سازی لازم را انجام دهند، با تبلیغات در این حوزه سرنوشت ناخوشایندی پیش‌روی مهم‌ترین روستاهای گردشگری گذاشتند. به گفته وی، حالا دیگر در این روستاها از فرهنگ اصیل خبری نیست و زندگی روزمره واقعی در آنها جریان ندارد. این فعال کرمانی در توسعه گردشگری عشایری دو پیشنهاد دارد. شبنم محمدی به «فرصت امروز» می‌گوید: ما باید برای گردشگری عشایری ظرفیت تعرف کنیم و به‌عنوان نمونه تعداد پذیرش گردشگر در سال را مشخص کنیم. توصیه دیگراین فعال که تجربه شناسایی ظرفیت‌ها و مشکلات در جوامع روستایی در استان کرمان را دارد این است که دولت در اجرای برنامه‌های توسعه گردشگری پا پیش نگذارد و کار را به نهادهای مردمی و دوستداران گردشگری بسپارد.

وی می‌افزاید: ما به واسطه فعالیت و حضور میدانی، تجربه طولانی مطالعه روستاها، عشایر و خرده فرهنگ‌ها را در استان داریم و می‌توانیم به حضور و آمادگی جامعه محلی در عرصه گردشگری عشایری کمک کنیم. به گزارش «فرصت امروز» براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن جمعیت عشایری ایران هم‌اکنون یک میلیون و 200 هزار نفر در قالب 220 هزار خانوار عشایری است. برخی آمارها از حضور 35 درصدی این جمعیت در صنایع دستی خبر می‌دهند و نزدیک به 20 درصد تولید گوشت ایران از سوی جامعه عشایری تأمین می‌شود. معاونت گردشگری کشور در جشنواره ذکر شده از انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری بین سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری با امور عشایری کشور خبر داده و به گفته وی کارگروه ویژه‌ای برای استفاده مطلوب از ظرفیت‌های متنوع عشایر تشکیل شده است.