نرخ بهره وری پایین؛ دشمنی در خانه

بارها و بارها این جمله و جملاتی مشابه آن به گوشمان خورده است که قیمت تمام شده تولید کالا در کشورمان بالاست. این در حالی است که به نظر می‌رسد با وجود ارزان بودن نسبی انرژی و نیروی کار باید بتوانیم تولیدات باکیفیت را با قیمت پایین تولید و به سایر کشورها صادر کنیم، اما در کشور ما عکس این موضوع رخ می‌دهد. علل مختلفی برای بالا بودن قیمت تمام شده کالا و به‌خصوص کالاهای باکیفیت برشمرده می‌شود که پایین بودن بهره‌وری، بالا بودن نرخ سود تسهیلات بانکی، بوروکراسی اداری، وجود قوانین دست و پاگیر و... از مهم‌ترین آنها است.

فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان معتقدند که به جای اینکه هر سال به‌دنبال حل مشکلات موجود، قیمت تمام شده کالاهای باکیفیت ایرانی کاهش بیابد و حضور این کالاها در بازارهای جهانی پررنگ شود، شاهد کمرنگ شدن حضور کالاهای تولید داخل در این بازارها هستیم. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی علل بالا بودن قیمت تمام شده کالاهای باکیفیت و چگونگی دستیابی به تولید با کیفیت ارزان را مورد بررسی قرار داده است.

***

فریال مستوفی:

نرخ سود بانکی عامل مهم گرانی تولید است

فریال مستوفی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران و مدیر عامل شرکت کارون دز دشت معتقد است گرانی تولید کالاهای با کیفیت به چند عامل مربوط می‌شود و در کشور ما بوروکراسی اداری، بهره‌وری پایین و نرخ سود بانکی بالا بر قیمت تمام شده کالاها و محصولات تاثیر می‌گذارد.

کارشناسان و فعالان اقتصادی همواره از این موضوع صحبت می‌کنند که بالا بودن قیمت تمام شده تولیدات داخلی یک مشکل اساسی برای اقتصاد ایران است. به نظر شما دلیل این موضوع که در کشور ما تولید کالا و از جمله کالاهای باکیفیت گران تمام می‌شود، چیست؟

گرانی تولید کالاهای با کیفیت به چند عامل مربوط می‌شود و نمی‌توان به تنهایی یک عامل را موثر دانست. در این میان عواملی مانند بوروکراسی اداری، بهره‌وری پایین، نرخ سود بانکی بالا بر قیمت تمام شده کالاها و محصولات تاثیر می‌گذارد.

در حال حاضر نرخ سود تسهیلات بانکی 25 تا 26 درصد است و بنابراین یک تولیدکننده در همان ابتدای کار با چنین هزینه‌ای مواجه است، در صورتی که در سایر کشورها این رقم به 4 تا 5درصد می‌رسد، بنابراین از این جهت تفاوت فاحشی وجود دارد. پس می‌توان چنین نتیجه گرفت که یک عامل عمده در گرانی کالاهای با کیفیت نرخ بالای سود تسهیلات بانکی است. موضوع دیگر پایین بودن بهره‌وری و شفاف نبودن قوانین و مشکلات موجود در قانون کار است.

اشاره کردید که نرخ سود بانکی در کشورمان بالا است و این موضوع یکی از دلایل گران تمام شدن تولید با کیفیت است. به نظر شما نرخ سود بانکی باید چقدر باشد تا موجب بالا رفتن هزینه‌های تولید نشود؟

زمانی که می‌خواهیم کالایی را تولید کنیم، باید خودمان را با کشورهای رقیب مقایسه کنیم. در واقع باید ببینیم که در کشورهای رقیب نرخ سود بانکی چقدر است و هر چه نرخ ما بالاتر از آن کشورها باشد بر قیمت تمام شده تولیدات افزوده می‌شود. بنابراین پاسخ به این سوال که نرخ سود بانکی باید چقدر باشد، سخت است، زیرا هزینه پول ما بالا است.

برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی این موضوع را قبول ندارند که ما در کشورمان نیروی کار و انرژی ارزان در اختیار داریم، از این رو نمی‌توانیم کالاهای باکیفیت ارزان تولید کنیم. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

زمانی که صحبت از انرژی می‌کنیم باید توجه داشته باشیم که در کشورمان انرژی سیوینگ نداریم. ممکن است قیمت یونیت انرژی پایین باشد، ولی به دلیل اینکه بخش عمده‌ای از صنعت کشورمان از تکنولوژی قدیمی و فرسوده استفاده می‌کند، مقدار انرژی که مصرف می‌کند بالا است. در عین حال ممکن است نیروی کار هم ارزان باشد اما بهره‌وری آن پایین است.

به دلیل مشکلاتی که برای نیروی کار وجود دارد مانند بوروکراسی اداری و پایین بودن دستمزد، کارگران نمی‌توانند آن‌طور که باید و شاید از نیروی خود استفاده کنند، زیرا دستمزدی که کارگران دریافت می‌کنند، هزینه‌های زندگی آنان را تامین نمی‌کند و بعضا مجبور می‌شوند که برای تامین هزینه‌های زندگی خود و خانواده‌شان شغل دومی داشته باشند. این موضوع به خودی خود کارایی و بهره‌وری نیروی کار را کاهش می‌دهد و قاعدتا بر قیمت تمام شده تولیدات داخلی هم تاثیرگذار است.

***

مسعود دانشمند:

بهره‌وری پایین، کالاهای باکیفیت را گران می‌کند

مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران و مدیرعامل شرکت حمل ایران معتقد است که بهره‌وری پایین موجب افت راندمان نیروی کار، ماشین‌آلات، فضای کار، سرمایه و مواد اولیه می‌شود و مجموع این عوامل قیمت تمام شده کالاهای باکیفیت را افزایش می‌دهد.

در کشور ما تولید باکیفیت گران تمام می‌شود و این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند در شرایطی که کارگر و انرژی نسبتا ارزانی را در اختیار داریم، نباید چنین وضعیتی بر بخش تولید حاکم باشد. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

این موضوع که ما اعلام می‌کنیم انرژی در کشور ما ارزان است، درست نیست و حتی دارای نیروی انسانی ارزان قیمت نیز نیستیم. اگر بخواهیم در مورد این موضوع صحبت کنیم که در کشور ما کارگر ارزان است باید آن را با سایر کشورها مقایسه کنیم. در واقع باید این موضوع را بررسی کنیم که در هشت ساعت کاری در یک واحد تولیدی یا کارخانه، یک کارگر ایرانی چه مدت زمان کار مفید انجام می‌دهد و در یک کارخانه مشابه چینی، یک کارگر چه میزان کار مفید انجام می‌دهد.

در مجموع در سیستم ما میزان بهره‌وری پایین است. بهره‌وری پایین به این معنا است که راندمان نیروی کار، ماشین‌آلات، فضای کار، سرمایه و مواد اولیه پایین است. مجموع این عوامل زمانی که بر یکدیگر اثر می‌گذارد، قیمت تمام شده کالاهای باکیفیت را افزایش می‌دهد بنابراین رقابت‌پذیری این کالاها کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه از آنجا که کالای تولید داخل نمی‌تواند با کالای مشابه خارجی رقابت کند، تولیدکننده از کیفیت می‌کاهد تا بتواند رقابت‌پذیری را حفظ کند و این درد عمده تولید ما است.

بنابراین شما معتقدید که کارگران ایرانی به نسبت کار مفیدی که دارند، حقوق کمی را دریافت نمی‌کنند و به این ترتیب نمی‌توانیم بگوییم که در کشورمان کارگر ارزان داریم؟

درست است که در کشور ما یک کارگر حدود یک میلیون تومان دریافت می‌کند که معادل 300 دلار می‌شود و یک کارگر کره‌ای 500 دلار دریافت می‌کند اما باید این موضوع را بررسی کنیم که کارگر کره‌ای با این میزان دستمزد چه مقدار کار مفید انجام می‌دهد و کارگر ایرانی چقدر. بازدهی کم کارگران ایرانی علت‌های مختلفی دارد که به نحوه مدیریت، سیستم‌های بهره‌وری، سیستم‌های تولید و در اختیار نبودن مواد اولیه مربوط می‌شود.

به زعم شما اگر بخواهیم تولید باکیفیت ارزانی داشته باشیم، باید چه مسائلی را مدنظر قرار دهیم؟

 اگر می‌خواهیم مانند سایر کشورهای دنیا تولید باکیفیت ارزان داشته باشیم باید تمام عوامل را در اختیار داشته باشیم. در واقع باید ببینیم که در سایر کشورهای دنیا کارخانجات چه فرآیند تولیدی‌ دارند و ما هم فرآیند تولید خود را طبق روش‌ها آنها مورد اصلاح قرار دهیم.

برخی بالا بودن نرخ سود بانکی را از عوامل گران تمام شدن تولید باکیفیت می‌دانند. شما این موضوع را در بالا بودن هزینه تمام شده تولید چقدر موثر می‌دانید؟

البته درست است که نرخ سود بانکی در بالا رفتن هزینه‌های تولید اثرگذار است، اما این تاثیر خیلی زیاد نیست. نرخ سود به شکل جزیی تاثیر دارد و عمده بالا بودن هزینه‌های تولید به فرآیند تولید مربوط می‌شود. در واقع ما باید فرآیند تولید را اصلاح کنیم.

***

هادی تیزهوش تابان:

حضور کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی کمرنگ است

هادی تیزهوش تابان، عضو اتاق بازرگانی رشت معتقد است که مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در گران تمام شدن تولیدات با کیفیت، بالا بودن نرخ سود تسهیلات بانکی، پایین بودن بهره‌وری، وجود قوانین دست‌وپاگیر و رکود حاکم بر جامعه است و به این ترتیب حضور کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی کمرنگ شده است.

در کشورمان بسیاری از تولیدکنندگان خواستار این موضوع هستند که محصولات و کالاهای باکیفیت و ارزان‌قیمتی را تولید کنند. این در حالی است که ما انرژی و کارگر نسبتا ارزان در اختیار داریم. به نظر شما با چنین شرایطی چرا نمی‌توانیم کالاهای ارزان باکیفیت تولید کنیم؟

به نظر من مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در گران تمام شدن تولیدات با کیفیت بالا بودن نرخ سود تسهیلات بانکی است. مسئله دیگر وجود قوانین دست‌وپاگیر است که موجب می‌شود تولیدکنندگان با مشکلات و معضلات بسیاری مواجه باشند. موضوع دیگر رکود حاکم بر جامعه است زیرا قاعدتا تولیدکننده کالایی را تولید می‌کند تا آن را عرضه کند و بنابراین کالا باید بازار داشته باشد.

این در حالی است که در صورتی که رکود وجود داشته باشد نمی‌توان انتظار داشت که کالاهای تولیدی به فروش برسد. پایین بودن بهره‌وری در واحدهای تولیدی موضوع تأثیر‌گذار دیگر است. تمام این عوامل موجب می‌شود به جای اینکه هر ساله قیمت تمام شده کالاهای تولیدی کاهش پیدا کند، قیمت تمام شده افزایش بیابد و این موضوع موجب می‌شود که حضور کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی کم‌رنگ شود.

در مجموع در سال‌های اخیر تمام این عوامل دست به دست هم داده تا بخش تولید کمرنگ شود و متأسفانه در حال حاضر به شرایطی رسیده‌ایم که چرخ تولید در کشور نمی‌چرخد.

تولیدکنندگان برای رفع موانع پیش روی تولید باکیفیت و ارزان قیمت چه انتظاراتی از دولت می‌توانند داشته باشند؟

در چنین شرایطی دولت باید در برخی موارد به بخش تولید کم کند. از جمله این کمک‌ها ایجاد شرایط برای عرضه ارز ارزان، کمک در بازار مواد اولیه و امکانات سوبسیدی برای حمل‌و‌نقل است. در گذشته برای صادرات، یارانه از سوی دولت پرداخت می‌شد که در سال 89 آن هم حذف شد و انتظار این است که دولت مجددا اقدام به پرداخت این یارانه کند.

به نظر شما نرخ سود بانکی باید چه میزان باشد تا تولیدکنندگان بتوانند محصولات و کالاهای ارزان‌تری را تولید کنند؟

ظاهرا این گونه عنوان می‌شود که نرخ سود بانکی کاهش یافته و این در حالی است که برای اخذ وام باید در بانک سپرده‌گذاری شود و اگر حساب کنیم متوجه می‌شویم که نه‌تنها نرخ سود کاهش نیافته، بلکه افزایش هم پیدا کرده است.

در واقع این‌گونه عنوان می‌شود که نرخ سود تسهیلات بانکی حدود 25 درصد است اما با توجه به ضرورت سپرده‌گذاری نرخ سود به بیش از 30 درصد افزایش پیدا می‌کند. بنابراین اگر خواهان تولید ارزان و باکیفیت هستیم باید نرخ سود تسهیلات بانکی کاهش چشمگیر و قابل توجهی داشته باشد.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com