موزه گرافیک چه پیامی برای گرافیک تجاری دارد؟

اتودهای دستی لوگوی شرکت ملی نفت، تبلیغ فولکس قورباغه‌ای تا پوستر بزرگداشت دهخدا؛ همگی آثاری هستند که به موزه گرافیک ایران راه‌ یافته‌اند. موزه‌ای که با تلاش‌ انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، هفته گذشته در پارک پلیس افتتاح شد‌.واحد تاریخ، در بسیاری از موزه‌ها، به قرن است. چیزهایی که از قرن‌های دور و قرن‌های پیش و پس از میلاد مانده‌اند‌ اما در موزه گرافیک، قدیمی‌ترین تاریخ‌ها مربوط به 70 سال پیش است و حتی پوسترهایی که در سال ۱۳۶۹ و ۱۳۷۰ طراحی شده‌اند.

غریب است و عجیب نیست که روز افتتاح، صاحبان اثرها هم بودند و اسم‌هایی می‌دیدیم که بسیاری‌شان در قید حیاتند. از جمله مجید بلوچ، یکی از بزرگان گرافیک و سرپرست کمیته موزه انجمن صنفی. در گفت‌وگویی با وب‌سایت روز رنگ، اشاره کرده که اثرهای جوانان را هم گردآوری می‌کنند. پس طرح‌هایی هم که امروز به خواست سفارش‌دهنده‌های تجاری طراحی می‌شوند هم در سال‌های آتی ممکن است به موزه گرافیک ایران راه یابند.اینکه چه اثرهایی به موزه راه یافته‌اند و چه اثرهایی راه خواهند یافت، معیارش نه لزوما دیده‌شدن‌ طرح‌هاست و نه الزاما شناخته‌شده ‌بودن سفارش‌دهنده‌ها؛ که معیارش، تنها ارزش دیزاین و گرافیک‌شان بوده و خواهد بود. از بین طرح‌هایی که امروز منتشر می‌شود تنها آثاری به موزه راه خواهند یافت که ویژگی‌ها گرافیکی درست و حسابی داشته باشند. طرح‌های سهل‌انگارانه، ایده‌های دم‌دستی و تصاویر بی‌ذوق جایی جز سطل‌های زباله ندارند چه رسد به موزه‌ها.

راه‌اندازی موزه گرافیک، پیامش این است: آثار گرافیکی مهم‌اند. از لوگو و روی‌جلد گرفته و بنرها و بیلبوردها، نه از آن‌سو که نشان و چهره برندها می‌شوند و نه از آن سو که دعوت به خرید می‌کنند، بلکه به آن دلیل که فرهنگ تصویری جامعه را می‌سازند مهم‌اند. آثار گرافیکی امروز جزئی از حافظه و فرهنگ جامعه است. نشانه‌شناس‌ها و جامعه‌شناس‌ها، آثار گرافیکی و تبلیغاتی را می‌بینند و تحلیل می‌کنند و موزه‌ها آنها را نگهداری می‌کنند.

حرف موزه این است که دیگر نمی‌توان سبک‌سرانه تصویرها و نوشته‌ها را بهم چسباند و منتشرش کرد. اعتراض به پوستر جشنواره تئاتر فجر هم همین اشاره را دارد. امروز برای جامعه مهم است که چه طرحی برای‌شان ارائه می‌شود و چه چیزی به خورد چشم‌ها می‌رود. اینکه سلیقه طرح‌ها چطور و چگونه است، اهمیت پیدا کرده. اگر هدف‌ آثار گرافیکی و تبلیغاتی ارتباط با جامعه است، پس باید به مردم و به سلیقه‌شان توجه کرد و احترام گذاشت.

اینکه در مقام طراح یا سفارش‌دهنده‌ تصور کنیم جامعه طرح‌های پیچیده را می‌فهمند یا هنوز برای جامعه ما زود است، خطایی است که جامعه با بی‌توجهی به آن پاسخ می‌دهد. جامعه دیگر آن طرح‌ها را نمی‌بیند و طرح‌ها شکست می‌خورند و بودجه‌ها‌ نابود می‌شوند. امروز جامعه ایران پوستر جشنواره تئاتر فجر را به تمسخر می‌گیرد و پوسترها و تبلیغات خارجی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارد و ایمیل به ایمیل می‌چرخد. پس گرافیک مهم است و جامعه آن را می‌بیند، می‌فهمد. موزه هم همین را می‌خواهد بگوید.

* طراح گرافیک