مدلی ساده برای پیاده‌ سازی تولید ناب در شرکت‌ های ایرانی / مهار سیل اتلاف‌های سازمانی با آموزش کارمندان

در عصر جدید که رقابت میان سازمان‌ها و شرکت‌ها به‌شدت بالا گرفته، یکی از مولفه‌های افزایش‌دهنده موفقیت سازمان‌ها ارتقای کیفیت و اثربخشی عملکرد کارکنان آنهاست. در این میان به‌كارگیری تكنیك‌های تولید ناب با استفاده از منابع انسانی و تلاش برای ارائه محصولی با ارزش و موردنظر مشتری می‌تواند مسیر توسعه سازمان‌ها را هموارتر کند. تکنیک‌های تولید ناب نحوه جهت‌دهی و آموزش منابع انسانی را به‌گونه‌ای تعیین می‌کنند که هر دو طرف به اهداف خود برسند و موجب سوددهی شرکت شوند.

در تکنیک تولید ناب، میزان اتلاف یا مودا یعنی همان فعالیتی که برای سازمان هزینه ایجاد می‌کند، اما ارزش افزوده به همراه ندارد، براساس مدل نیروی انسانی مورد سنجش قرار می‌گیرد. نیروی انسانی در سازمان به‌عنوان رکن اصلی سیستم کسب‌وکار محسوب می‌شود که می‌تواند نتایج مؤثر و مثبتی را رقم بزند. با توجه به میزان اتلافی که در هر قسمت از سیستم ناب با آن روبه‌رو می‌شویم، یک راهکار آموزشی در مدل برای منابع انسانی ذکر می‌شود که شرکت‌های ایرانی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند.

اتلاف (مودا)

ﻣﻔﻬﻮم اﺗﻼف‌زدایی در ﺗﻔﻜﺮ ﻧﺎب از اهمیت ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؛ مسئله‌ای كــﻪ كلیـﻪ ﻋﺼــﺮها و ﺳﻴﺴــﺘﻢ‌های زﻣـﺎن اﻋـﻢ از صنعتی و ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ را ﺗحت‌اﻟﺸﻌﺎع ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‌های ﺧﻮد ﻗﺮار می‌دهد. اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺬف اﺗﻼف‌ها، همان ﻧﮕﺮﺷــﻲ اﺳـﺖ كه ﻣﻲﺗﻮان آن را در زﻧﺠﻴﺮﻩ فعالیت‌های اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻄﺮح کرد؛ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم كه ﺑﺎ ﺗﻠﻘﻲ تمام سیستم‌ها و اﻓﺮاد ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺸﺘﺮی، ﺳﺎزﻣﺎن‌ها در زﻣﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‌رﻳﺰی اﺳــــﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و ﺗﻮﺻــﻴﻒ رﺳــﺎﻟﺖ ﺧــﻮد، ﺗﻌﻬــــﺪ ﺧﻮدﺷـﺎن را ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ تمام ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن داﺧﻠﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و ﺣﺬف اتلاف‌ها در ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻧﺎن اﺑﺮاز ﻣﻲ‌دارﻧﺪ.

مرسوم‌ترین این اتلاف‌ها عبارتند از:

1 -تولید اضافی (پیش از دریافت تقاضا)
2- انتظار و زمان‌های بیکاری (برای گام بعدی فرآیند یا خرابی ماشین)
3- حمل‌و‌نقل (غیرضروری مواد)
4- پردازش بیش از حد قطعات( به خاطر طراحی ضعیف ابزار یا قطعه)
5- موجودی‌ها (مواد اولیه، نیمه ساخته، محصول و در راه)
6 - حرکات غیرضروری کارکنان (برای ابزار یا قطعه یا. . .)
7- تولید قطعات معیوب

طراحی مدل مفهومی منابع انسانی

از پیش‌نیازهای منابع انسانی در اجرای سیستم تولید ناب به‌طور صحیح و مؤثر در سازمان نیروی انسانی است که باید دارای سه‌رکن انگیزه، مهارت و تجربه باشد تا در سازمان با مشکل مواجه نشویم. مهارت و تجربه نداشتن یا فقدان انگیزه نیروی انسانی در انجام کار اتلاف‌های زیادی را به دنبال دارد. در همین راستا راهکاری را ارائه می‌کنیم تا با استفاده از آن برای جلوگیری از اتلاف‌ها و اجرای صحیح تولید ناب در سازمان نیروی انسانی را آموزش دهیم. در این مدل هفت نوع اتلاف یا مودا را که در سیستم ناب تاثیر گذارند، نام می‌بریم و سپس به دنبال آموزش اپراتور با توجه به موداهای ذکر شده برمی‌آییم. به این ترتیب مدیر می‌داند که چه عملکردی را در شرکت داشته باشد که نیروی انسانی بتواند بدون ایجاد اتلاف، کار خود را به‌طور صحیح انجام دهد.

روش پژوهش و طراحی مدل پیشنهادی

همان‌طور که اشاره شد، یکی از اصلی‌ترین پیش نیازهای اجرای تفکر ناب، آموزش نیروی انسانی براساس مودا‌هاست. کارکنان با توجه به آموزشی که می‌بینند می‌توانند مشکل را حل کنند. اصلی‌ترین سرفصل‌های آموزشی برای نیروی انسانی با توجه به اتلاف‌های موجود در سازمان در جدول ذکر شده است. برای اجتناب از مرسوم‌ترین اتلاف‌های سازمانی مانند اتلاف ضایعات، حمل‌و‌نقل، کار اضافی، تولید بیش از حد و زمان‌های بیکاری و. . . دوره‌های آموزش خاصی وجود دارد که نیروی انسانی در صورت گذراندن آنها می‌تواند بهره‌وری سازمان را افزایش دهد. به‌عنوان مثال، برای رفع اتلاف در انبار به نیروی انسانی آموزش تخصصی MRPI , JIT می‌دهیم تا با اطلاعاتی که به او داده شده بتواند تاثیرات این اتلاف را کاهش دهد و این خود به بهبود پیاده‌سازی سیستم ناب منجر شده و همچنین بر سوددهی و رشد شرکت تاثیر دارد.

شرکت‌های ایرانی با اجرای این سیستم در اجرا و پیاده‌سازی سیستم ناب با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شوند. دلایل این آموزش‌ها که براساس اتلاف‌ها در نظر گرفته شده این است که برای پیاده‌سازی سیستم تولید ناب در شرکت‌های ایرانی با توجه به زیرساخت‌های نامناسبی که در ایران موجود است مانند اشکال در نحوه استخدام و متناسب نبودن تخصص با شغل در برخی شرکت‌ها، برای اینکه نیروی انسانی قادر باشد به‌عنوان مهم‌ترین منبع سازمان موثر واقع شود باید آموزش کافی ببیند.

* کارشناس ارشد مدیریت

ارتباط با نویسنده rezamoghimi2@gmail.com