مناطق و روستاهای نمونه گردشگری زیر ذره‌بین

 روستاها و مناطق نمونه گردشگری بازنگری می‌شوند. معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که به تازگی در دومین نشست تخصصی شهرداران شهرهای نمونه گردشگری از وضعیت آشفته و بغرنج این شهرهای نمونه پرده برداشته، معتقد است علاوه بر اینکه از ظرفیت‌های گردشگری در این شهرها بهره لازم برده نشده، محرومیت آنها نیز بیشتر شده است. مسعود شیرکوندی درباره  تصمیم‌های اخیر این معاونت درخصوص مصوبات هیأت وزیران به «فرصت امروز» می‌گوید: هیات وزیران 11 شهر و دو شهرستان را برای معرفی شهرهای نمونه گردشگری مصوب کرده و مطالعات و کارکرد آن نیز مشخص شده و در حال پیگیری این مصوبه هستیم. .

معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور با بیان اینکه امکان‌سنجی برای این کار انجام شده و در برخی مناطق و روستاهای نمونه، جاذبه‌های جدید نیز معرفی خواهد شد، ادامه می‌دهد: ما در حال بررسی برای ایجاد امکانات و ملزومات در این مناطق هستیم. همچنین جاذبه‌های جدید متناسب با کارکرد و امکانات تعریف شده روستا و منطقه ایجاد خواهد شد. 

شیرکوندی در پاسخ به این سوال که برای روستاها و مناطق نمونه‌ای که مصوب شده و هنوز برنامه‌ای برای آنها تعریف نشده یا نیمه‌کاره مانده‌اند چه برنامه‌ای پیش‌بینی شده‌است، به «فرصت امروز» توضیح می‌دهد: ما در حال بازنگری روستاها و مناطق نمونه گردشگری مصوب شده هستیم. به گفته وی، وضعیت شهرهای نمونه گردشگری مساعد است اما در روستاها و مناطق نمونه شرایط مطلوبی وجود ندارد. 

امکان‌سنجی و نیاز‌سنجی 

اما شهرها، روستاها و مناطق نمونه گردشگری براساس چه تعریف‌هایی انتخاب می‌شوند و معیارهای تعیین شده چیست؟ معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی این سازمان را برای تعیین مناطق نمونه دارای برنامه می‌داند و حرکت سازمان را براساس همین برنامه عنوان می‌کند. از طرفی دیگر، یک مدرس گردشگری در توضیح ویژگی‌های لازم برای اینکه یک منطقه، شهر یا روستا در حوزه گردشگری به‌عنوان نمونه شناخته شود، به «فرصت امروز» می‌گوید: اینکه منطقه یا شهر و روستایی ویژگی فرهنگی، طبیعی یا آداب و رسوم خاصی داشته باشد، می‌تواند یکی از معیارها برای انتخاب باشد، اما کافی نیست. 

رحیم یعقوب‌زاده ادامه می‌دهد: تاسیسات و امکاناتی که باید در آن منطقه ایجاد شود، مهم است و دیگر اینکه باید دسترسی به منطقه هم در اولویت‌ها منظور شود. به عنوان نمونه گردشگر خارجی که به تهران می‌آید، نمی‌تواند از حضور در کاخ گلستان لذت ببرد، چون دسترسی و آسایش لازم برای تردد در کاخ و اطراف آن وجود ندارد. 

او توضیح می‌دهد: برای چنین مناطقی باید نیروی انسانی متخصص تربیت کرد تا بتوانند خدمات لازم را ارائه دهند، این نیروها الزاما نباید از جایی بیایند بلکه می‌توانند از میان ساکنان منطقه یا روستا باشند. یعقوب‌زاده می‌افزاید: در برخی مناطق جاذبه وجود دارد و در برخی مناطق هم ممکن است جاذبه‌هایی ایجاد شود که لازم است جاذبه‌های جدید با ویژگی‌های منطقه در تضاد نباشد. 

به گفته این استاد مدیریت گردشگری رویکرد تازه در ایجاد جاذبه‌های جدید سلامت‌محور با نگاه پیشگیری یا درمان است که می‌تواند گردشگران بسیاری را به مناطق نمونه گردشگری جذب کند. وی به نمونه‌های دیگری در کشورها اشاره کرده و ادامه می‌دهد: ترکیه بیش از هزار منطقه نمونه گردشگری دارد. این کشور روستاها و مناطق نمونه‌اش را شناسایی کرده و با ایجاد امکانات بالایی در آنها توانسته گردشگران بسیاری را به این کشور جذب کند. 

آلمان، اتریش، اسپانیا و یونان از دیگر کشورهایی است که این پژوهشگر آنها را در معرفی مناطق گردشگری سرآمد عنوان کرده و ادامه می‌دهد: در امریکا شهر نمونه گردشگری وجود دارد که متعلق به قرن 19 است، این شهر آب، برق، گاز و خط تلفن ندارد و تماما براساس معماری و شهرسازی همان دوره بازسازی شده و بسیار پر جاذبه است. یعقوب‌زاده، شناسایی دقیق ویژگی‌ها و توانایی شهر و منطقه را برای ارزیابی و معرفی منطقه نمونه گردشگری ضروری و حساس عنوان می‌کند. 

مصوبه سر پایی و مطالباتی که بر گردن سازمان افتاد

مـدیـر یـک ان جی او دوستداران میراث فرهنگی در استان فارس معتقد است، اغلب مصوبات مناطق و روستا‌های نمونه گردشگری در دولت قبل معلق است و پیش از تصویب کارشناسی نشده بود. امین طباطبایی به «فرصت امروز» می‌‌گوید: تا آنجا که من خبر دارم، در سفرهای استانی و حتی یک شب قبل از سفر، تصمیم می‌گرفتند مثلا یک منطقه را به‌عنوان نمونه گردشگری در سفر مصوب کنند. 

مدیر خانه فرهنگ جاودان با اشاره به مناطق و روستاهای نمونه گردشگری در استان فارس توضیح می‌دهد: طرح مصوب یک منطقه با یک تلفن و احتمالا سفری که قبلا کارشناس سازمان رفته بود، عملی می‌شد و اغلب شامل روستا و مناطقی بود که احتمالا آب و هوا یا طبیعت خوبی داشت یا برعکس روستایی در کنار دریاچه خشک بود که به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی می‌شد تا بودجه بگیرد. 

این فعال میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: مسئله دیگری که من شاهد بودم این بود که نمایندگان مجلس برای اینکه رأی بگیرند و طرفداران بیشتری داشته باشند، به دنبال مصوب کردن چنین طرح‌هایی برای گرفتن اعتبار در حوزه انتخابیه‌شان بودند و ضرورتی هم نداشت که حتما جاذبه‌های لازم را برای گردشگری داشته باشند. 

امین طباطبایی می‌افزاید: این مصوبات مانده و البته مردم این مناطق و روستاها هم خودشان را محق می‌دانند و مطالبات‌شان را از دولت می‌خواهند. چون فکر می‌کنند این مصوبات باعث افزایش گردشگر در روستا و توسعه آن شده، در حالی که اصلا جاذبه گردشگری وجود ندارد. 

این فعال میراث فرهنگی به ناهماهنگی سازمان‌ها و رویکرد‌های متضاد سازمان‌های متولی در خصوص معرفی این مناطق نمونه اشاره کرده و درباره چگونگی معیارهای انتخاب در سازمان توضیح می‌دهد: به نظر من این حوزه محلی برای بده بستان‌های دیپلماتیک است و از سوی دیگر، اگر امکان‌سنجی‌ها به شکلی باشد که هر سازمان برای خودش تصمیم بگیرد، نمی‌توانیم خوشبین باشیم. 

وقتی خروجی‌ها از بدنه دولت بیرون می‌آید، به این فکر می‌کنیم نکند، همچنان چیزی وجود نداشته باشد ما می‌خواهیم بدانیم آیا جدولی، معیاری وجود دارد، به نظر من اگر هست فقط در خود سازمان باید باشد که ما از آن بی‌خبریم. شاید بقیه دوستان که در دیگر استان‌ها پروژه‌ای را برای حل دارند از معیار‌های دقیق انتخاب سازمان خبر داشته باشند. 

این فعال میراث فرهنگی معرفی معیارهای سازمان و عمومی کردن آن را اثربخش دانسته و توضیح می‌دهد: اگر سازمان معیارها و جدول‌های شهرها، مناطق و روستا را معرفی کند، ارزیابی و انتقاد خواهد شد و این می‌تواند به نتیجه بهتری منجر شود. 

امین طباطبایی ادامه می‌دهد: ما از تصمیم‌هایی که از قبل گرفته شده تجربه‌های خیلی بدی داریم. روستای قلات در استان فارس، روستایی که فرهنگش بکر بود و معماری و طبیعت خاصی داشت و براساس همین مصوبات به روستای گردشگری تبدیل شده امروز شهرک کوچکی شده که کپی شهرک‌های بی‌هویت و جدید است. این نمونه اتفاق‌ها کم نیست همین بلا هم بر سر سرعین آمد و همه اینها ناشی از مدیریت اشتباه بود.

به گفته معاونت برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی دولت گذشته در بخش پروژه‌های مطالعاتی پول‌های هنگفتی هزینه شده که برخی نتایج خوب و برخی دیگر نتیجه بدی داشتند. اما آنچه روشن و مشخص است وجود 150 طرح مطالعاتی درخصوص روستای نمونه گردشگری است. همچنین 68 پروژه مطالعاتی دیگر در خصوص شهرها و روستاهای هدف گردشگری انجام شده و 1168 منطقه نمونه گردشگری به تصویب رسیده است.