مناطق آزاد؛ مستعد برای پولشویی

برای صحبت در مورد پولشویی در مناطق آزاد باید ابتدا به این نکته اشاره کنم که پولشویی دارای سه مرحله است: یکی بحث ورود به محلی مانند یک موسسه بانکی و موسسه مالی است که به آن جای‌گذاری می‌گویند. مرحله بعدی لایه‌گذاری یا لایه‌چینی و سپس مرحله یکپارچگی و ادغام است. در مرحله اول موسسات مالی مانند بانک‌ها، بیمه‌ها و بورس‌ها نقش خوبی دارند. در مرحله دوم که لایه چینی است، شروع می‌کنند به مبادلات و معاملات با منبع پولی و در مرحله سوم این پول وارد یک فعالیت مشروع شده و به اصطلاح شسته می‌شود. 

بنابراین باید این موضوع را بررسی کنیم که آیا در مناطق آزاد سه مرحله مذکور پولشویی به‌راحتی انجام می‌شود یا خیر؟ مناطق آزاد در مورد مرحله اول مستعد هستند زیرا مقررات و موسسات بانکی و مالی در این مناطق آسان‌تر است و در اینجا پول‌های کثیف می‌تواند وارد شود. در مناطق آزاد به دلیل جذب منابع مالی برای سرمایه‌گذاری حساسیت و سختگیری کمتری برای منشا این پول‌ها وجود دارد و بنابراین پول‌های کثیف وارد مناطق آزاد می‌شوند. در این شرایط بانک‌های مجازی که به آنها بانک‌های پوسته‌ای هم می‌گویند می‌توانند تاسیس شوند و فعالیت‌شان را در مناطق آزاد انجام دهند و این موضوع هم جای مناسبی برای مرحله جای‌گذاری و ورود پول است.

از سوی دیگر در مناطق آزاد بورس‌هایی وجود دارند که راغب هستند منابع مالی را جمع‌آوری کنند و خود را فعال نشان دهند و به همین دلیل حساسیت کمتری نسبت به ورود چنین پول‌هایی دارند، بنابراین مرحله جای‌گذاری پول‌های کثیف در مناطق آزاد راحت‌تر است. اما در مورد مرحله لایه‌چینی که در واقع نوعی رد گم کردن است، این امکان وجود دارد که پول‌های کثیف را وارد سرمایه‌گذاری‌هایی کنند زیرا معمولا این پول‌ها ثبت کشور مادر نمی‌شوند و تازمانی هم که بخواهند ثبت شوند، گم می‌شوند و بنابراین مکان خوبی برای برخی فعالیت‌‌ها است. در چنین شرایطی پولشوها فعالیت‌های ارزی، بورسی، بانکی، سرمایه‌گذاری، خرید و فروش و فعالیت‌های ساخت و ساز انجام می‌دهند و به حدی این فعالیت‌ها را متنوع می‌کنند که منشا پول گم می‌شود و بعدها به‌راحتی می‌توانند در قالب صادرات یا واردات یک کالا به سرزمین مادر و انتقال ارز جابه‌جایی پول را انجام دهند و به این ترتیب پول کثیف شسته می‌شود که مناطق آزاد مستعد چنین فعالیت‌هایی هستند. 

به‌طور کلی از آنجا که در مناطق آزاد ورود و خروج ارز با حساسیت کمتری از سوی مراجع قانونی مواجه است و از سوی دیگر در این مناطق جذب سرمایه از اهمیت زیادی برخوردار است، از همین رو در مورد منشا کسب منابع مالی حساسیت زیادی وجود ندارد، پولشوها هم مناطق آزاد را مکان‌های مناسبی برای آن اقدام غیرقانونی می‌دانند. اما در مورد نحوه پولشویی در مناطق آزاد باید به این نکته اشاره کرد که بانک‌ها و صرافی‌ها دارای دستورالعمل‌هایی هستند و در فرم‌هایی که در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند، می‌توانند منبع پول و نحوه فعالیت فردی که پول را وارد کرده است مشخص کنند و شاید به این نحو بتوانند میزان ریسک را برای افراد پولشو افزایش دهند، اما ممکن است حتی در بانک‌ها و موسسات مالی واقع در مناطق آزاد فرم‌هایی توسط مشتریان تکمیل شود اما رسیدگی لازم به این فرم‌ها نشود. در این میان مسئله مهم کشف این موضوع است که باید توسط مسئولان و کارمندان بانک‌ها و موسسات مالی انجام شود اما اگر این مانع در بانک‌ها ایجاد نشود، پول‌های کثیف وارد فعالیت‌های سرمایه‌گذاری می‌شوند و حتی فرد پولشو خرید و فروش سهام را با وجود ضرر و زیان انجام دهد تا منشا کسب پول را از بین ببرد. بنابراین مهم‌ترین موضوع در این میان کشف پول‌های کثیف در مرحله ورود به مناطق آزاد است.

اما در خصوص نحوه جلوگیری از پولشویی در مناطق آزاد باید به این موضوع اشاره کرد که وقتی پول‌های کثیف وارد بانک‌ها و موسسات مالی می‌شوند، احراز هویت مشتری یا سپرده‌گذار باید به‌صورت کامل انجام شود. اگر فرض را بر این بگیریم که فرد پولشو از این مرحله نیز عبور کرد، ممکن است در مناطق آزاد معافیت مالیاتی وجود داشته باشد اما از تجار و کسبه و سرمایه‌گذار باید بیلان کاری خواسته شود، به‌گونه‌ای که ملزم شوند فعالیت و گردش کار خود را مشخص کنند. زیرا ممکن است یک پولشو به فعالیت‌ها و خرید و فروش‌هایی دست بزند که کاملا منطق غیراقتصادی دارد. بنابراین حساب و کتاب کردن و خواستن گردش کار از سرمایه‌گذار می‌تواند چنین فعالیت‌هایی را شناسایی کند. در مجموع جلوگیری از پولشویی کار ساده‌ای است ولی باید در مناطق آزاد یک اراده به‌وجود بیاید که مانع ورود پول‌های کثیف شود.

* کارشناس اقتصادی