مقابله با مبادی غیرقانونی ‌برنامه می‌خواهد

موضوع اسکله‌های غیرمجاز و کالاهایی که از طریق این اسکله‌ها به شکل قاچاق وارد کشور می‌شود، موضوع جدیدی نیست. سال‌هاست که کشورمان با معضلی به نام اسکله‌های غیرمجاز و کالاهای قاچاقی که ورود آنها به ایران تولید را دچار مشکلات اساسی کرده، مواجه است. موضوع اسکله‌های غیرمجاز و قاچاق کالا از طریق آنها از زمان دولت گذشته بسیار پررنگ شد اما اقدام خاصی برای مقابله با این اسکله‌های غیرمجاز انجام نشد.

البته در آخرین روزهای سال 93 حسن روحانی رییس‌جمهور به سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز دستور داد تا اقدام لازم و هماهنگ برای مقابله با معابر ورودی و اسکله‌های غیر‌مجاز را فراهم کند اما تاکنون عملاً در دولت یازدهم هم اقدام خاصی برای برچیدن بساط این اسکله‌ها انجام نشده است. این در حالی است که گفته می‌شود نظارت و کنترل به‌تنهایی برای مقابله با اسکله‌های غیرمجاز کافی نیست و باید برنامه جامعی برای این کار تهیه و تدوین شود. «فرصت امروز» در این گزارش ورود کالاهای قاچاق از اسکله‌های غیرمجاز و نحوه مقابله با آنها را مورد بررسی قرار داده است.

***

مسعود دانشمند:
نقش اسکله‌های غیرمجاز در قاچاق پررنگ نیست

مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران و از فعالان عرصه تجارت معتقد است که با توجه به حجم بالای قاچاق به کشور و زیاد نبودن تعداد اسکله‌های غیرمجاز، این مبادی نمی‌توانند نقش پررنگی در قاچاق داشته باشند.

مسئولان نگرانی‌هایی را از بابت اشاعه قاچاق کالا از طریق اسکله‌های غیرمجاز ابراز می‌کنند. به نظر شما این نگرانی‌ها چقدر بجاست و این اسکله‌ها چه نقشی در قاچاق دارند؟

در پاسخ به این سوال باید ابتدا به این موضوع اشاره کنم که برای احداث اسکله باید در جایی که عمق آب پنج متر است، تاسیساتی احداث شود تا کشتی، لنج و قایق بتوانند کالا را در آن بارگیری یا تخلیه کنند. بنابراین با تعریفی که از اسکله ارائه کردم اصلا اسکله‌های غیرمجاز که قابل رویت نباشد، بیشتر شبیه یک شوخی است و قابل فهم نیست. این در حالی است که سازمان مبارزه با قاچاق کالا و ارز حجم قاچاق را 25 میلیارد دلار اعلام کرده است که 17/2 میلیارد دلار آن وارداتی و 7/8 میلیارد دلار کالاهای صادراتی قاچاق است. در عین حال حجم کلی تجارت کشور ما 103 میلیارد دلار است که 49/7 میلیارد دلار آن شامل صادرات غیرنفتی و 52/3 میلیارد دلار آن شامل واردات به کشور است. بنابراین نگاهی به این آمار نشان می‌دهد که 25درصد کل تجارت کشور از طریق قاچاق است اما قاعدتا چنین حجمی نمی‌تواند از طریق اسکله‌های غیرمجاز انجام شود.

پس اعتقاد شما این است که اصولا اسکله‌های غیرمجاز یا وجود ندارد یا بسیار کم است و بنابراین قاچاق کالا به کشور را نمی‌توان به مبادی‌ای مانند اسکله‌های غیرمجاز محدود کرد؟

باید این موضوع را ارزیابی کنیم که فرآیند قاچاق چگونه اتفاق می‌افتد. هر کالایی که ورود آن به کشور به گمرک اظهار نشود ولو اینکه مجاز هم باشد کالای قاچاق تلقی می‌شود. در همین راستا برخی کالاها از طریق اسکله‌های مجاز وارد اما اظهار نمی‌شود و این کالاها نیز قاچاق به حساب می‌آید.

تلقی برخی این است که هرجایی قایق، لنج یا کشتی امکان پهلوگیری و تخلیه بار داشته باشد، اسکله غیرمجاز است و بخشی از قاچاق نیز از همین طریق انجام می‌شود.

اگر این تلقی را بپذیریم پس معنی‌اش این است که حتی افراد نیز به شکل غیرمجاز و غیرقانونی می‌توانند وارد کشور شوند و بنابراین باید نقش کنترل و نظارت نیروی انتظامی و مرزبانی را نادیده بگیریم. البته ممکن است در برخی اوقات از شبانه‌روز مانند شب‌ها قایق‌ها یا لنج‌ها در برخی از سواحل کالاهای قاچاق را تخلیه و قاچاقچیان این کالاها را وارد کشور کنند اما وقتی درباره 25درصد از کل تجارت که شامل قاچاق است، صحبت می‌کنیم نمی‌توان ورود محدود کالا از این طریق اسکله‌های غیرمجاز را بسیار موثر دانست.

عمدتا از طریق لنج‌ها و قایق‌ها چه کالاهایی به صورت قاچاق وارد کشور می‌شود؟

مصرف سیگار در کشور ما سالانه 80 تا 100 میلیارد نخ برآورد می‌شود و این در حالی است که 30درصد این میزان به شکل قانونی وارد کشور می‌شود. بنابراین ممکن است سیگار یکی از کالاهایی باشد که از این طریق وارد می‌شود. همچنین بیش از 50درصد لوازم آرایشی مورد استفاده قاچاق است و دریا می‌تواند راه مناسبی برای ورود این کالاها باشد.

به نظر شما برای مقابله با این پدیده باید چه راهکارهایی در نظر گرفته شود؟

سازمان‌ها و نهادهایی که باید بر این پدیده ناظر باشند، نظارت‌های لازم را انجام می‌دهند اما چندان جدی به این قضیه نگاه نمی‌کنند و مسئولان جدیت لازم را در این زمینه ندارند. به هر حال امکان جلوگیری از قاچاق وجود دارد و می‌توانیم در این زمینه از کشورهای همسایه الگوبرداری کنیم. در همین رابطه شش کشور حاشیه خلیج‌فارس به رغم دارا بودن مرز آبی قابل توجه، با همکاری یکدیگر قاچاق را از بین بردند و به حد بسیار کمی رساندند. ما هم باید در این زمینه تدبیر پیدا کنیم.

***

عبدالکریم جمیری:
مقابله با قاچاق طرح جامع می‌خواهد

عبدالکریم جمیری، نماینده بوشهر، گناوه و دیلم در مجلس معتقد است که مقابله با پدیده قاچاق از طریق مبادی مختلف و از جمله اسکله‌های غیرمجاز نیاز به یک طرح جامع دارد.

گفته می‌شود که نبود کنترل و نظارت کافی از یک سو و فقدان برنامه‌ای جامع از سوی دیگر موجب شده که قاچاق کالاها از اسکله‌های غیرمجاز رونق بگیرد. به نظر شما چگونه می‌توان با پدیده اسکله‌های غیرمجاز و ورود کالا از این مبادی مقابله کرد؟

قاعدتا عوامل متعددی در رونق گرفتن ورود کالاهای قاچاق از اسکله‌های غیرمجاز موثر بوده است و بنابراین برای جلوگیری از این موضوع باید مسائل متعددی در نظر گرفته شود. مسئله اصلی این است که برای مقابله با پدیده قاچاق از طریق مبادی مختلف و از جمله اسکله‌های غیرمجاز نیاز به یک طرح جامع وجود دارد. واقعیت این است تا زمانی که زمینه اشتغال مناسب در جامعه فراهم نشود و به‌خصوص بیکاری در استان‌های مرزی گسترش یابد، ممکن است برخی از افراد برای تامین معاش خود به کارهای غیرقانونی و از جمله قاچاق گرایش پیدا کنند.

همچنین در این شرایط بیکاری اگر برای انجام فعالیت‌های بازرگانی و تولیدی مسیر برای مردم هموار نباشد، این احتمال وجود دارد که عده‌ای به راه‌های غیرقانونی مانند قاچاق متوسل شوند. بنابراین اگر در این زمینه یک طرح جامع وجود نداشته باشد و اقدامات لازم در مورد اشتغال و فضای کسب و کار انجام نشود، سایه شوم قاچاق همچنان بر سر اقتصاد کشورمان خواهد بود و آسیب‌ها و لطمات جدی را به تولید داخلی وارد خواهد کرد.

قاعدتا تهیه و اجرای این طرح جامع که به آن اشاره کردید، باید فرابخشی و فراسازمانی باشد تا نتایج لازم را به دنبال داشته باشد؟

بله، حتما باید چنین طرحی فرابخشی باشد. البته دولت باید پیگیری‌های لازم را در این زمینه انجام دهد و هماهنگی‌های لازم را بین دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط ایجاد کند تا در نهایت یک طرح جامع برای مقابله با قاچاق و اسکله‌های غیرمجاز و سایر مبادی غیرقانونی ورود کالا تدوین شود.

همان‌طور که اشاره کردید گسترش قاچاق کالا به کشور، ضربه‌های مهلکی را به تولید داخلی وارد کرده و به قولی کمر تولید را شکسته است. در مقابل این هجمه کالاهای قاچاق باید چگونه از تولید داخلی حمایت کرد؟

در حال حاضر بنا به دلایلی پروسه تولید محصولات مختلف به سختی و با مشکلاتی انجام می‌شود و از همین رو باید تدابیری اندیشیده شود که تولید آسان‌تر صورت گیرد. از سوی دیگر باید از سرمایه‌گذاری در تولید حمایت شود تا تولید ارزان‌تر انجام شود. همچنین در این خصوص می‌توانیم از کشورهای پیشرو در عرصه تولید که با پدیده قاچاق نیز مقابله کرده‌اند، درس بگیریم. در عین حال برخی از کشورها در عرصه تولید تلاش‌های قابل توجهی را انجام داده و با تولید انبوه کالاهای خود را ارزان‌تر وارد بازار کشور ما می‌کنند و چنین کالاهایی چه به صورت مجاز و چه به شکل قاچاق وارد کشورمان شود، یک آسیب جدی برای تولید داخلی است.

اصولا از طریق اسکله‌های غیرمجاز چه کالاهایی وارد کشور می‌شود که این چنین تولید را نشانه می‌رود؟

در صورتی که نظارت لازم وجود نداشته باشد، هر کالایی ممکن است از طریق اسکله‌های غیرمجاز وارد کشور شود. اصولا کالاهایی که سودآوری بیشتری دارند بیشتر مورد توجه قاچاقچیان قرار می‌گیرند. البته باید این نکته را هم مدنظر داشته باشیم که عملکرد ضعیف در حوزه تولید برخی کالاها و واردات کالاهای غیرضروری نیز زمینه را برای قاچاق بعضی کالاها بیش از پیش فراهم کرده است.

***

علیرضا چتری:
مقابله با اسکله‌های غیرمجاز محدود به کنترل و نظارت نیست

علیرضا چتری، از فعالان عرصه تجارت و عضو اتاق بازرگانی زنجان معتقد است که علاوه بر کنترل و نظارت باید راهکارهای اقتصادی برای مقابله با اسکله‌های غیرمجاز در نظر گرفته شده و تدابیر جدی در این زمینه اتخاذ شود.

به نظر شما دلیل پیدایش و توسعه اسکله‌های غیرمجاز در کشورمان چیست؟

ابتدا در تعریف اسکله غیرمجاز باید به این موضوع اشاره کنم که هر جایی لنج یا قایق امکان پهلو گرفتن و تخلیه بار را داشته باشد، اسکله غیرمجاز است و بنابراین هر قسمتی از مرزهای آبی ایران می‌تواند اسکله غیرمجاز باشد و قاعدتا تعداد این اسکله‌ها محدود نیست. به عبارت دیگر هر قسمتی از مرز دریایی کشورمان که در آن گمرک یا تاسیسات گمرکی نباشد، می‌تواند به عنوان اسکله غیرمجاز مورد استفاده قاچاقچیان و سودجویان قرار بگیرد. بنابراین مرزهای آبی گسترده کشورمان زمینه را برای پیدایش و توسعه اسکله‌های غیرمجاز فراهم کرده است.

حدود چهار ماه پیش رییس‌جمهور به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز دستور داد تا اقدامات لازم برای مقابله با اسکله‌های غیرمجاز انجام شود اما ظاهرا تاکنون اقدام خاصی انجام نشده است. علت این موضوع را چه می‌دانید؟

قاعدتا یکی از ملزومات مقابله با اسلکه‌های غیرمجاز، کنترل و نظارت بر تمام مرزهای دریایی است و اما مسئله این است که مرزبانی، نیروی انتظامی و سایر نهادهای امنیتی نمی‌توانند تمام نیروهای خود را برای مقابله با اسکله‌های غیرمجاز به کار بگیرند. البته قطعا امکان مقابله با اسکله‌های غیرمجاز و ورود کالاهای قاچاق به کشور وجود دارد ولی این کنترل و نظارت نمی‌تواند همه‌جانبه و فراگیر باشد.

پس در این شرایط باید علاوه بر کنترل و نظارت، راهکارهای دیگری هم برای مقابله با اسکله‌های غیرمجاز و ورود کالاهای قاچاق از این مبادی انجام شود؟

بله، دقیقا همینطور است. یکی از بهترین راهکارها اعمال مدیریت بر واردات و صادرات و نرخ‌‌گذاری کالاهاست و این اقدامات باید به گونه‌ای انجام شود که دیگر ورود کالای قاچاق برای قاچاقچیان صرفه نداشته باشد. حمایت جدی و همه‌جانبه از تولیدات داخلی راهکار دیگری است که مسیر ورود کالاهای قاچاق به کشور چه از طریق اسکله‌های مجاز و چه از طرق دیگر را می‌بندد.

در مجموع باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها تاکنون اقدامی انجام نداده‌اند تا به موجب آن قاچاق کالا برای قاچاقچیان فاقد صرفه اقتصادی شود. بنابراین تا زمانی که تدابیر جدی برای مقابله اصولی و ریشه‌ای با قاچاق اندیشیده نشود، همچنان کالاهای مختلف از طریق اسکله‌های غیرمجاز و سایر مبادی وجود خواهد داشت و تولیدات داخلی را متحمل ضرر و زیان خواهد کرد.