مسبب زمینگیر شدن صادرات قیر بخش دولتی است یا خصوصی؟

اساسی‌ترین مشکل صنعت قیر از دید فعالان و تولیدکنندگان آن، نحوه فروش و قیمت‌گذاری خوراک اولیه تولید قیر است؛ موضوعی که از سوی قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی پالایش‌وپخش به‌شدت رد شد. در حالی که رئیس کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی به صراحت می‌گوید آنچه موجب به خاک سیاه نشستن صنعت قیر شده، سیاست‌گذاری نادرست پالایش و پخش در تعیین نرخ خوراک اولیه و صدور مجوزهای بی‌حد به واحدهای تولیدی است.

شاهرخ خسروانی، قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی پالایش‌وپخش درباره بالا بودن نرخ خوراک صنعت قیر به «فرصت امروز» می‌گوید: «این موضوع صحت ندارد و این را به‌شدت رد می‌کنیم چرا که ما متناسب با فرمول مصوب شرکت پالایش و پخش توسط شرکت پخش، ماهانه قیمت‌گذاری V.B می‌کنیم و حتی بر مبنای تغییرات بازار نیز نرخ خوراک به‌صورت هفتگی اعلام می‌شود.» وی همچنین می‌گوید: «عدم موفقیت تولیدکنندگان در صادرات قیر هیچ ارتباطی به ما ندارد و باید نسبت به حل مشکلات در جای دیگر اقدام شود.»

اما حسن تاجیک، رئیس کمیسیون قیر اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی که سابقه حضور در شرکت پالایش و پخش را نیز دارد، با اشاره به اینکه مشکلات تولیدکنندگان بزرگ قیر فعالیت و شیطنت‌های شرکت‌های کوچک در این حوزه است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «متاسفانه آنچه قیر ایران را به خاک سیاه نشانده است، سیاست‌های اشتباه شرکت ملی پالایش و پخش است که قیمت V.B را بالاتر از قیمت استاندارد ارائه می‌کند. این سیاست در کنار سایر مشکلات موجب شده تا بازار 1.5میلیارد دلاری قیر را از دست بدهیم. این در حالی‌است که قرار بود امسال 10درصد درآمدهای ارزی کشور در این زمینه افزایش یابد، ‌اما با توجه به شرایط پیش آمده تحقق آن دور از ذهن است.»

وی در تشریح مشکلات دیگر صنعت قیر به عرضه محصول توسط شرکت‌های کوچک بیش از توان‌شان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «شرکت‌های کوچک قیمت قیر را بالاتر از قیمت بین‌المللی خریداری می‌کنند و بعد از صدور مجوز، محصول خریداری شده را به دلیل گران بودن باطل می‌کنند. در این شرایط شرکت‌های کوچک با شیطنت تمام قیری که متعلق به شرکت‌های اصلی داخلی نیست با در دست داشتن مجوز بورس به فروش می‌رسانند به همین دلیل شرکت‌های بزرگ فعال در حوزه قیر به مشکل جدی برخورد کرده‌اند که موجب شده حتی یکی از شرکت‌های اصلی تولیدکننده از پا درآید و موجب بدنامی قیر ایرانی نیز ‌شود.»

تعیین قیمت ماهانه خوراک قیر از سوی شرکت پالایش و پخش آن‌هم در شرایطی که قیمت نفت کاهش یافته است، موجب شده خسارت زیادی به تولیدکنندگان وارد شود. تاجیک در این باره می‌گوید: «کارشناس شرکت ملی پخش قیمت‌گذاری می‌کند اما شرکت پالایش و شرکت ملی نفت قیمت را نهایی می‌کند. مشکل اینجاست با کاهش قیمت نفت خام و تعیین یک ماهه نرخ خوراک کمپانی‌های بزرگ زیان‌ده می‌شوند. از این رو انتظار داریم قیمت خوراک در ماه چندین بار تغییر کند.»

وی در پاسخ به این پرسش که آیا شرکت پالایش و پخش قصد تغییر سیاست خود را برای حل مشکلات قیر ندارد، می‌گوید: «زمانی به دلیل اینکه پالایشگاه‌ها متعلق به این شرکت بود می‌توانستند در هر زمینه‌ای ورود کنند اما امروز دیگر نباید تنها مرجع تعیین‌کننده باشد و باید از کارشناسان و تولیدکنندگان فرآورده‌های مختلف نفتی در تعیین نرخ خوراک نظرخواهی شود.»

در همین ارتباط محمد ابراهیمی، کارشناس و تولیدکننده فعال در حوزه قیر نیز موافق با نظر حسن تاجیک در خصوص قیمت V.B به «فرصت امروز» می‌گوید: «آنچه موجب شده صادرات قیر در کشور با مشکل مواجه شود، سیاست‌های شرکت پالایش و پخش است که خوراک را بیش از قیمت واقعی به تولیدکنندگان ارائه می‌دهد و این مسئله موجب شده تا قیر با قیمت بالا تولید وصادر شود و در نتیجه قیر با کیفیت ایرانی نتواند در کنار رقبای خارجی تخفیف معناداری بدهد و در نتیجه بازارهای موجود را از دست بدهد.»

وی با اشاره به اینکه قیر ایرانی در تامین بازارهای منطقه و حتی کشورهای دنیا سهم و جایگاه خاصی دارد، می‌گوید: «ایران یک چهارم از سهم قیر داخلی را برعهده دارد و نمی‌توان آن را به راحتی حذف کرد اما با شناسایی مشکلات داخلی از جمله قیمت خوراک می‌توان این سهم را کاهش داد. در این میان حضور بیش از 60 شرکت تولیدکننده قیر و ورود آنهابه صادرات موجب شده کیفیت قیر کاهش یابد.»

ابراهیمی در ادامه صحبت‌های خود به سیاست‌گذاری وزارت صنعت در صدور مجوز فعالیت برای شرکت‌های درخواست‌کننده واحدهای قیرساز اشاره می‌کند و می‌گوید: «چندین برابر V.B موجود در بازار پروانه بهره‌برداری و مجوز صادر شده است و این مسئله موجب شده دست بالای دست زیاد باشد. معتقدم آنچه می‌تواند مشکل کنونی را حل‌و‌فصل کند، ایجاد برندینگ در حوزه قیر است تا شرکت‌های خارجی نیز بدانند که برای خرید قیر چه باید کنند و از چه شرکت‌هایی خرید کنند. این رویه در ترکیه وجود دارد.»

این کارشناس درباره تاثیرات لغو تحریم و رونق یافتن قیر ایرانی در بازارهای بین‌المللی نیز می‌گوید: «برخی از تاثیرات مثبت دوران پساتحریم در بخش نقل و انتقال کالا و پول است که به نوعی موجب شده تا هزینه‌های صادرات افزایش یابد. همچنین برخی از بازارهای هدف از جمله کشورهای اروپایی به دلیل ممنوعیت مبادله با ایران از دست رفته بود که در دوران پساتحریم می‌توان با برنامه‌ریزی به آن دست یافت. بدون شک لغو تحریم‌ها می‌تواند موجب رونق مجدد قیر باکیفیت ایرانی شود به شرط اینکه بتوانیم مشکلات را مرتفع کنیم.» وی معتقد است حداقل شش ماه زمان نیاز است تا بتوانیم در بخش بین‌المللی موفقیت‌های از دست رفته در حوزه قیر را احیا کنیم اما مشکلات داخلی باید اولویت اصلی باشد. 

شاهرخ خسروانی، قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی پالایش‌وپخش ضمن رد بالا بودن نرخ خوراک تولید قیر به «فرصت امروز» می‌گوید: «این موضوع صحت ندارد و این را به‌شدت رد می‌کنیم چرا که ما متناسب با فرمول مصوب شرکت پالایش و پخش توسط شرکت پخش، ماهانه قیمت‌گذاری V.B می‌کنیم و حتی بر مبنای تغییرات بازار نیز نرخ خوراک به‌صورت هفتگی اعلام می‌شود.» وی همچنین می‌گوید: «عدم موفقیت تولیدکنندگان در صادرات قیر هیچ ارتباطی به ما ندارد و باید نسبت به حل مشکلات در جای دیگر اقدام شود.»

* ارتباط با کارشناس: ebrahimi1941@gmail.com