قرارداد آتی چیست؟

در بازار بورس کالای ایران انواع قرارداد‌های معاملاتی رایج است؛ قرارداد نقدی که در آن مبلغ و کالا در زمان حال تحویل داده می‌شود، قرارداد سلف که مبلغ قرارداد نقدا در زمان حال پرداخت می‌شود اما تحویل کالا در زمان آینده صورت می‌پذیرد. قرارداد نسیه که عکس حالت سلف است یعنی کالا در زمان حال تحویل داده می‌شود اما مبلغ قرارداد در زمان آینده پرداخت می‌شود، قرارداد آتی که عکس حالت قرارداد نقد است و کالا و مبلغ هردو در زمان آینده مبادله می‌شود، یعنی در زمان حال تنها قرارداد امضا می‌شود و شرایط معامله مشخص می‌شود.

قرارداد آتی از جمله ابزارهای استاندارد و قابل اطمینان موجود در بازارسرمایه به‌شمار می‌رود. این قرارداد طبق عقد صلح است و به این صورت است که فروشنده قرارداد توافق می‌کند در سررسید معین مقدار معینی از کالای مشخصی را در ازای قیمتی که در زمان حال تعیین می‌شود به خریدار تحویل دهد. تفاوت این نوع قرارداد با قراردادهای اختیار معامله اجبار در عمل کردن به قرارداد است.

برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام معامله در تاریخ سررسید، طرفین باید مبلغی را تحت عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای و تسویه وجوه بورس قرار دهند همچنین متعهد می‌شوند که متناسب با تغییرات قیمت آتی وجه تضمینی را تعدیل کنند. در صورت امتناع و توافق طرفین باید وجهی تحت عنوان جریمه پرداخت کنند که با توجه به شرایط متفاوت خواهد بود. یکی از راه‌های امتناع از انجام قرارداد آن است که با انعقاد قراردادی دیگر شخص ثالث را جایگزین خود قرار دهیم. به عبارت دیگر تسویه قرارداد در معاملات آتی یعنی اتخاذ یک موقعیت معاملاتی مخالف یا معادل معامله آتی توسط معامله‌گر. نکته حائز اهمیت در بحث آتی آن است که تنها متغیر در این قرارداد قیمت است، یعنی قبل از عقد قرارداد، طرفین درباره کلیه شرایط به توافق رسیده‌اند. یکی از موضوعات مهم و قابل بررسی قبل از امضای قرارداد،

علاوه بر کمیت کالا توافق برکیفیت آن است. توجه داشته باشید که میزان سود و زیان در این نوع قراردادها نامحدود است و تنها افراد حرفه‌ای قادر به سود کردن در این نوع معاملات هستند. برای آنکه توضیحات بالا چهره قابل درک‌تری به‌خود بگیرد در ادامه یک مثال می‌زنیم: فرض کنید شما وارد یک قرارداد آتی سکه شده‌اید و متعهد می‌شوید در تاریخ 94/7/30، 10عدد سکه به مبلغ هرکدام 926هزار‌تومان خریداری کنید. پیش روی شما دو راه است: اول آنکه تا تاریخ مذکور صبر کنید به قرارداد عمل کنید و با پرداخت وجه قرارداد سکه‌ها را تحویل بگیرید. راه دوم آن است که یک موقعیت فروش اتخاذ کنید. در هر دو حالت شما باید وجه تضمین را نزد اتاق پایاپای قرار دهید.

در حالت دوم فرض کنید در 94/6/20 خریداری حاضر است هر سکه را به مبلغ 930هزارتومان از ما خریداری کند و ما در مقابل قرارداد خرید سکه به روی 926هزارتومان قرارداد فروش سکه به روی 930هزارتومان را اتخاذ می‌کنیم. در این قرارداد به ازای هر سکه 40هزارتومان به صورت ناخالص و بدون هزینه‌های کارمزد سود کرده‌ایم، علاوه بر آنکه وجه تضمین آزاد می‌شود.

هرچه زودتر به سود برسیم بازده ما افزایش می‌یابد. در صورت بستن موقعیت دیگر تعهدی نخواهیم داشت. قراردادهای آتی در بازار کالای ایران رایج است و فواید بسیار دارد. با استفاده از تحلیل شرایط جهانی کالا و اقتصاد کشور می‌توان یک کالا را از منظر بنیادی انتخاب و با استفاده از تحلیل تکنیکال و نمودار‌ها موقعیت مناسب ورود و خروج به بازار و اتخاذ موقعیت را اختیار کرد.