قانونی برای مصرف‌کننده نهایی

با توجه به گذشت حدود پنج سال از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و این ضرورت که باید قانون مذکور به یک قانون دائمی تبدیل شود، نمایندگان مجلس درصدد هستند که این قانون را مورد اصلاح قرار دهند. از سوی دیگر به‌ظاهر دولت نیز در حال تهیه و تدوین اصلاحیه قانون مالیات بر ارزش افزوده و تغییر نام این قانون به مالیات بر مصرف است. این در حالی است که از زمان اجرای این قانون همواره ایراداتی به نحوه اجرای آن وارد بوده است و حال اعتقاد کارشناسان و فعالان بخش خصوصی این است که باید این ایرادات و اشکالات در اصلاحیه یا قانون جدید، برطرف شود.

به عقیده فعالان بخش خصوصی اگر مکانیزم‌هایی برای اجرای صحیح این قانون اتخاذ شود و ترتیبی به عمل آید که مالیات در یک مرحله و تنها از مصرف‌کننده نهایی اتخاذ شود، گام بزرگی خواهد بود. در عین حال در شرایطی که فعالان اقتصادی معتقدند که نباید 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده افزایش بیابد، به نظر می‌رسد دولت و مجلس هم قصد ندارند این عدد را افزایش دهند. «فرصت امروز» در این گزارش اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده را از دیدگاه فعالان اقتصادی مورد بررسی قرار داده است.

***

مسعود خوانساری:

مالیات از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود

مسعود خوانساری، رئیس اتاق بازرگانی تهران معتقد است که اگر مالیات بر ارزش افزوده تنها در یک مرحله و از مصرف‌کننده نهایی گرفته شود، بخش عمده‌ای از ایرادات وارد به این قانون برطرف می‌شود.

به نظر شما ایرادات و اشکالات قانون مالیات بر ارزش افزوده چیست و باید چه مواردی در اصلاحیه یا قانون جدید اعمال شود؟

در حال حاضر روش اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده اشکال دارد. زیرا مالیات بر ارزش افزوده باید سر صندوق و در آخرین مرحله فروش گرفته شود اما در حال حاضر بر بخش تولید فشار گذاشته‌اند و این اشکال دارد. دلیل این موضوع که مالیات بر ارزش افزوده فقط در آخرین مرحله فروش اخذ نمی‌شود، این است که مکانیزم و ابزار وصول مهیا نیست و مقداری از آن را از تولیدکننده دریافت می‌کنند. اما اگر ارزش افزوده سر صندوق و از مصرف‌کننده نهایی دریافت شود، مشکلی بروز نخواهد کرد.

ایراد دیگری که به قانون مالیات بر ارزش افزوده گرفته می‌شود، این است که در مورد برخی کالاها اعمال می‌شود و در مورد برخی دیگر از کالاها اعمال نمی‌شود. این تبعیض باید چگونه برطرف شود؟

به نظر من اگر مالیات بر ارزش افزوده بر سر صندوق و از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود، تمام تبعیض‌ها و مشکلات حل می‌شود. در حال حاضر برخی کالاهای تولیدی شامل ارزش افزوده نمی‌شود اما مواد آن شامل این مالیات می‌شود و بر عکس این موضوع هم وجود دارد. اما اگر مالیات بر ارزش افزوده به شکل منطقی و از مصرف‌کننده نهایی اخذ شود، این مشکلات قابل حل است.

تاکنون عدد 9 درصد برای مالیات بر ارزش افزوده مطرح بوده است. به زعم شما این میزان باید تغییر کند یا اینکه باید عدد ثابتی برای این مالیات در نظر گرفته شود؟

در بسیاری از کشورهای دنیا میزان مالیات بر ارزش افزوده عدد ثابتی نیست و ممکن است در مورد برخی از کالاها بیشتر و در مورد برخی کالاها کمتر باشد. بنابراین ثابت کردن عدد مالیات بر ارزش افزوده جای بحث و بررسی دارد و نباید بدون کارشناسی اقدامی در این رابطه انجام داد. از سوی دیگر با توجه به رکود و مشکلاتی که وجود دارد، فعلا نباید تغییری در عدد مالیات بر ارزش افزوده داده شود.

مدت‌هاست که بحث نارضایتی اصناف و تولیدکنندگان از اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده مطرح است.به زعم شما در اصلاح قانون مالیات ارزش افزوده و در قانون جدیدی که قرار است تهیه و تصویب شود، این امکان وجود دارد که نارضایتی‌های موجود برطرف شود؟

به‌هرحال قانون مالیات بر ارزش افزوده یکسری اشکالات اجرایی دارد که به نظر من اگر این اشکالات در قانون جدید رفع شود، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. زیرا مالیات بر ارزش افزوده به‌طور مستقیم از مردم گرفته می‌شود و اگر به‌درستی اجرا شود، قطعا میزان نارضایتی‌ها کاهش می‌یابد. بخشی از نارضایتی تولیدکنندگان و اصناف به این موضوع مربوط می‌شود که به تولیدکننده فشارهایی وارد می‌شود و در واقع روش اجرا اشکال دارد.

***

محمود سیادت:

میزان مالیات افزایش نمی‌یابد

محمود سیادت، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است که در اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، میزان این مالیات تغییری نخواهد کرد، زیرا با توجه به رکود حاکم بر اقتصاد کشور اصولاً منطقی نیست که دولت میزان مالیات بر ارزش افزوده را افزایش دهد.

دولت و مجلس قصد دارند که به‌زودی اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده و تهیه و تدوین قانون جدیدی در این رابطه را در دستور کار قرار دهند. با توجه به ایراداتی که به این قانون وارد است، باید چه تغییراتی در آن اعمال شود؟

ظاهرا در لایحه‌ای که در دولت در حال تدوین است، نام قانون مالیات بر ارزش افزوده به مالیات مصرف تغییر خواهد یافت و بدیهی است زمانی که قرار است چنین تغییر نامی اعمال شود، باید نحوه وصول هم تغییر کند. به‌عنوان مثال زمانی که کالایی جنبه صادراتی دارد، طبیعی است که ارزش افزوده آن قابل وصول نیست و باید عودت شود. بنابراین باید دقت داشت قانونی که مورد رضایت اکثریت جامعه نباشد، عملا نمی‌تواند خیلی موفق باشد.همچنین این قانون قاطعیت لازم را برای اجبار واحدهای صنفی به گذاشتن صندوق ندارد.

مدت‌هاست که این موضوع مطرح است اما سازمان امور مالیاتی از این الزام ناتوان است. البته ظاهراً در برنامه ششم توسعه این الزام لحاظ شده است. مورد دیگر این است که برخی از واحدهای صنفی به دلایل مختلفی از جمع‌آوری این امانت از مصرف‌کننده و پرداخت آن به سازمان امور مالیاتی اکراه دارند. در برخی از صنوف هم این مالیات دریافت اما به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمی‌شود. این بی‌نظمی حکایت از ضعف قانون و ضعف مجری قانون دارد.

به نظر شما راه‌های رفع این بی‌نظمی چیست و باید در اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده چگونه این راه‌حل‌ها اعمال شود؟

متأسفانه در سازمان‌های مالیاتی به دلیل کمبود پرسنل یا ضعف مدیریت، شاهد طولانی شدن پروسه‌ها هستیم و تأکید بخش خصوصی این است که این پروسه‌ها الکترونیکی شود و از روش‌های معمول که در تمام نقاط دنیا وجود دارد، استفاده شود و به‌گونه‌ای شود که کمترین مراجعه به سازمان‌های مالیاتی صورت بگیرد و با عدم ارتباط بسیاری از مشکلات وجود مانند پرداخت و دریافت‌های غیرقانونی حل شود. به نظر من در کنار اصلاح این قانون حتما باید یک نظم بخشی به روش‌ها و عوامل جمع آوری مالیات بر ارزش افزوده داده شود.

کارشناسان نظرات مختلفی در مورد میزان مالیات بر ارزش افزوده دارند. در اصلاحیه یا قانون جدید قرار است تغییری در این عدد داده شود؟

آنچه که تاکنون شنیده و دیده‌ایم حاکی از آن است که دیگر بر میزان مالیات بر ارزش افزوده اضافه نخواهد شد و همین میزان فعلی باقی می‌ماند. اگر مجری توان لازم را داشته باشد که این موضوع را بر عموم صنوف و شبکه‌ها تسری دهد، 9 درصد عدد کمی نیست و با توجه به رکودی که بر اقتصاد کشورحاکم است، حتماً دولت باید کمک‌های لازم را انجام دهد و مبالغ دریافتی به خصوص در حوزه مالیات را کاهش دهد.

***

محمود تولایی:

مالیات بر ارزش افزوده بدون تبعیض وصول شود

محمود تولایی، مدیرعامل شرکت صادراتی پویا‌راد معتقد است که در جریان اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده باید شرایطی فراهم شود که دولت امکان وصول مالیات را به شکل کامل و بدون هیچ تبعیضی داشته باشد.

این روزها موضوع اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده مطرح است. به نظر شما این اصلاح باید چگونه انجام شود و ایرادات وارد به قانون فعلی باید به چه شکل برطرف شود؟

البته آنچه در دولت مطرح است، صرفا یک بازنگری نیست. زیرا قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدا هم موقت بوده است و باید به یک قانون دائمی تبدیل شود. به این دلیل قانون مذکور موقتی گذاشته شد که کم و کیف و عیب آن پیدا شود و سپس تبدیل به یک قانون دائمی شود. در حال حاضر، معایب قانون مشخص شده است و ایراداتی که وجود دارد باید کنترل و احصا شود.

فکر می‌کنید باید چه تغییراتی در این قانون داده شود تا هم به نفع بخش خصوصی و هم به سود اقتصاد کشور باشد؟

همان‌طور که اشاره کردم دولت لایحه‌ای را به نام دائمی کردن قانون مالیات بر ارزش افزوده در دست تدوین دارد و مجلس هم تاکید دارد که مالیات بر مصرف را به انجام برساند. برای دولت ماهیت موضوع در وصول مالیات فرقی نمی‌کند اما در فرآیند کار را بسیار تسهیل می‌کند و شرطش این است که دولت تعارف را کنار بگذارد و تمام بخش‌های مختلف اقتصادی را ملزم به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده کند.

تاکنون کاری که دولت در مورد قانون مالیات بر ارزش افزوده انجام داده این است که از تمام مبادی این مالیات را دریافت کرده است.حال سوال این است کالایی که از خارج کشور وارد شده، چه کاری روی آن انجام گرفته که 9‌درصد مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند؟ بنابراین در بسیاری موارد اصل کار به لحاظ ماهیتی زیر سوال است.

در‌واقع نظام مالیاتی نمی‌تواند با شبکه توزیع آن‌طور که باید و شاید تعامل کند. به این دلیل در برخی موارد حلقه به حلقه ورود می‌کند و در مورد برخی صنایع اصلا ورود پیدا نمی‌کند. تبعیض هم گاهی اوقات تلخ‌تر از ظلم است. ما معتقدیم که دولت باید وقت صرف کند و مالیات مصرف را در همه‌جا وصول کند. به نظر من مالیات بر مصرف هم می‌تواند درآمد دولت در این بخش را بالا ببرد و هم مشکلات فی‌ما‌بین دولت و بخش خصوصی را از پیش‌رو بردارد.

در حال حاضر، میزان مالیات بر ارزش افزوده 9‌درصد است. به زعم شما در قانون جدید و اصلاحاتی که انجام می‌شود، باید چه عددی برای مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شود؟

عدد یک موضوع است و فرآیند، موضوع دیگری است. قطعا 9‌درصد مالیات بر ارزش افزوده کاهش نمی‌یابد. در برنامه ششم توسعه هم پیشنهاد دولت این است که میزان مالیات بر ارزش افزوده تا 10‌درصد افزایش بیابد، بنابراین تا جایی که مشخص است دولت بنا ندارد برای سال آینده میزان مالیات بر ارزش افزوده را افزایش دهد.