قالی‌هایی که خریدار ندارد

اجرای برنامه‌های شتابزده در صنعت قالی، قالیبافان نوپایی را وارد بازار کرده که کسادی بازار دامن آنها را گرفته ‌است. نبود بازارهای صادراتی سبب شده آنها برای فروش تولیدات خود زمانی بیش از بافت فرش وقت صرف کنند. این روند انگیزه قالیبافان را برای ادامه فعالیت در این عرصه به‌شدت تحت تاثیر قرار داده و بیم آن می‌رود که تمام تلاش‌های انجام شده برای آموزش قالیبافان جدید بی‌ثمر شود. نسرین خدایی، قالیبافی که 19 سال سن دارد، سه سال است که به حرفه قالیبافی روی آورده است. اما در طول این مدت سه قالی بافته و این قالی‌ها به فروش نرفته‌ است. وی یکی از هزاران دانش‌آموخته فنی و حرفه‌ای است که در دوره‌های آموزشی شرکت کرده تا از این طریق، شغلی خانگی داشته باشد.

خدایی می‌گوید که بافنده‌ها مشکلات زیادی دارند. باید برای یک فرش شش متری بین 40 تا 45 کیلوگرم کرک و ابریشم تهیه کنند. قیمت هر کیلو کرک 75 هزار تومان است و ابریشم اصل کیلویی 500 هزار تومان است. برای چله‌کشی فرش دستباف هم باید 150 هزار تومان به چله‌کش بدهیم تا یک‌سال بعد این فرش آماده فروش شود اما خریداری برای فرش‌های ایرانی یافت نمی‌شود.

200 قالی در انبار تعاونی

توجه به بازارهای صادراتی فرش ایرانی، در تمام برنامه‌ریزی‌های دولت نقطه اتکای مهمی به حساب می‌آید. با تاکید بر وجود چنین پتانسیلی نهضت آموزش قالیبافان در کشور به راه افتاد اما امروز نخستین حلقه صنعت فرش نگران فروش محصول خود است. سیدسجاد زمانی، رییس هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت تعاونی فراگیر ملی فرش دستباف گل‌نگار لارستان از نبود صادر‌‌کننده برای خروج دست‌بافته‌های ایرانی از کشور می‌گوید. وی بیان می‌کند: در دهه اخیر به‌تدریج بازار صادراتی فرش دچار اختلال شده و بافنده‌ها نمی‌توانند محصول خود را به فروش رسانند.

زمانی، از وجود 200 تخته فرش در انبار تعاونی خبرداده و تاکید می‌کند که اگر تاکنون فرش اعضای تعاونی لارستان خریداری شده ‌است، به دلیل سرمایه‌گذاری شخصی وی بوده و این روزها دیگر پولی ندارد که فرش قالیبافان را خریداری کند. وی با اشاره به اینکه در سال 92، 230 نفر از قالیبافان را در مرکز فنی و حرفه‌ای به‌صورت رایگان آموزش داده می‌گوید: بیشتر قالیبافان خانم بوده و حتی کارآموزان خردسال هم در جمع آنها به چشم می‌خورند.

موازی‌کاری در یک شهر کوچک

تعاونی لارستان در شهرستان بهارستان واقع شده‌ و حدود دو دهه سابقه فعالیت دارد. این شهرستان جمعیت زیادی ندارد و حدود 480 نفر از قالیبافان این شهرستان با تعاونی لارستان فعالیت می‌کنند. این تعاونی مجوز فعالیت خود را از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دریافت کرده ‌است. اما در چند سال اخیر، اتحادیه‌ای موازی با تعاونی لارستان در شهرستان بهارستان شکل گرفته که مجوز فعالیت خود را از وزارت صنعت، معدن و تجارت دریافت کرده‌ است. قالیبافان این شهرستان مدعی هستند که فردی به نام ذاکر، مدیرعامل اتحادیه فرش دستباف شهرستان بهارستان است و وی سابقه فعالیت در زمینه فرش را ندارد. این اتحادیه جدیدالتاسیس تمام خدماتی را که تا دیروز به فرشبافان از سوی اتحادیه فرش دستباف رایگان ارائه می‌شد، با دریافت مبالغی ارائه می‌دهد.

فرشبافان بهارستانی معتقدند که برای عضویت در این اتحادیه باید سالانه 30 هزار تومان پرداخت کنند. اگر قصد استفاده از پوشش بیمه‌ای دارند، برای دریافت معرفی‌نامه باید در دوره‌های آموزشی اتحادیه شرکت کنند؛ درصورتی‌که قبلا دوره‌های لازم را در مراکز فنی و حرفه‌ای دیده‌اند. همچنین قالیبافان می‌گویند که باید ماشین کرایه کرده و در اختیار کارشناس این اتحادیه قرار دهند تا به منزل آنها سرکشی کرده و گواهی‌های لازم را صادر کند. بدون شک برای فرشبافانی که اگر محصول‌شان فروش رود، ماهانه حداکثر 300‌هزار‌تومان حقوق دریافت می‌کنند، پرداخت چنین هزینه‌هایی سنگین است.

قالیبافان مدعی هستند که برای استفاده از خدمات بیمه‌ای فقط باید از اتحادیه بهارستان معرفی‌نامه داشته باشند و برگه‌های معرفی‌نامه تعاونی‌ بهارستان، برای مراکز بیمه‌ای ارزش قانونی ندارد. برای دریافت پاسخ این شبهات و دلیل ایجاد یک اتحادیه جدید در شهرستان بهارستان، با آقای ذاکر، مدیرعامل اتحادیه فرش دستباف شهرستان بهارستان تماس گرفتیم اما وی از ارائه هرگونه پاسخ به خبرنگار «فرصت امروز» خودداری کرد.

قالیبافان بهارستانی که نبود پوشش بیمه‌ای را پس از فروش نرفتن محصول خود، بزرگ‌ترین معضل معرفی می‌کنند، از دولت می‌خواهند برای معرفی‌نامه‌های صادر شده از سوی تعاونی فرش دستباف بهارستان ارزش قانونی قائل شود. البته عبدالله بهرامی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران در گفت‌وگو با «فرصت امروز» برای آنها خبر خوشی دارد. وی می‌گوید: از 15 روز قبل براساس مصوبه دولت، تعاونی‌هایی که مجوز فعالیت خود را از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دریافت کرده‌اند نیز می‌توانند برای قالیبافان تحت پوشش خود معرفی‌نامه صادر کنند.

کامران سبزه‌میدانی، مدیرکل توسعه و ترویج امور استان‌های معاونت صنایع دستی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» دلیل ایجاد اختلال در بیمه فعالان صنعت فرش را تامین نشدن اعتبارات در این حوزه می‌داند. اگرچه در بخشنامه‌های مرتبط با بیمه قالیبافان، وزارت صنعت، معدن و تجارت به همراه سازمان میراث‌فرهنگی به‌عنوان متولی معرفی شده‌اند، اما سبزه‌میدانی عنوان می‌کند که سازمان میراث‌فرهنگی فقط مسئولیت پیگیری بیمه هنرمندان صنایع‌دستی را به عهده داشته و متولی فعالان بخش فرش و گلیم، وزارت صنعت، معدن و تجارت است. 

اگرچه کمبود بودجه مشکلات عدیده‌ای برای پوشش بیمه‌ای قالیبافان ایجاد کرده اما آنها خواستار اصلاح قوانین مرتبط در این حوزه هستند. براساس قانون بیمه، برای آنکه قالیبافی یک شغل به حساب آید، باید یک قالیباف در طول روز 12 رج قالی ببافد. قالیبافان بهارستانی می‌گویند که برای بافت 12 رج قالی از شش صبح تا هشت شب باید پای‌ دار بنشینند، درحالی‌که قالیبافی یک شغل خانگی است و باید یک زن به امور منزل خود هم بپردازد. آنها از متولیان دولتی می‌خواهند که به‌جای در نظر گرفتن 12 رج بافت در طول یک روز، هشت رج بافت را جایگزین آن کنند.

وام کم‌بهره، خواسته قالیبافان

بسیاری از قالیبافان برای خرید ‌دار قالی یا مواد اولیه نیاز به دریافت وام‌های کم‌بهره دارند. اما ریحانه نجفیانی می‌گوید: مراحل دریافت وام بسیار پیچیده‌ است. برای دریافت یک وام 2‌میلیون تومانی دو سال در نوبت بودم و مجبور شدم سه کارمند رسمی به بانک معرفی کنم. وی با اشاره به اینکه با 2 میلیون تومان نمی‌توان هیچ کاری انجام داد، اضافه می‌کند: به دلیل نیاز مالی پس از آنکه بانک اعلام کرد که مجوز پرداخت وام‌های 5 میلیون تومانی برایش صادر شده‌ به ‌بانک مراجعه کرده و درخواست جدید نوشتم. اما کارشناسان بانک اعلام کردند که باید وام 2 میلیون تومانی خود را تسویه کنم تا بتوانم درخواست جدید بنویسم. نجفیانی می‌گوید با وجودی‌که وام 2 میلیون تومانی خود را به‌جای اینکه یک‌ونیم ساله تسویه شود، بلافاصله تسویه کرده تا وام بیشتری دریافت کند، کارشناسان بانک به وی اعلام کرده‌اند که وام بیشتر به وی تعلق نمی‌گیرد.