عربستان و ترکیه به دنبال تبدیل شدن به هاب انرژی

مدیرعامل شرکت توانیر اعلام کرده که ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شده‌ است. اما اعضای سندیکای صنعت برق بر این باورند که اگرچه در حال حاضر ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شده اما برای تثبیت این موقعیت، هنوز باید تلاش کرد. زیرا عربستان سعودی و ترکیه هم به دنبال تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه هستند.

ایران براساس افق 1404 باید به هاب انرژی منطقه تبدیل شود. یعنی علاوه بر اینکه نیازهای انرژی خود را تامین می‌کند از طریق شبکه و خطوط انتقال گسترده‌ای که با کشورهای همسایه برقرار کرده، نیازهای همسایگان خود را هم مرتفع کند. به این ترتیب ایران به محلی برای تبادل انرژی بین کشورهای اطراف خود تبدیل شود. آرش کردی، مدیرعامل توانیر در گفت‌وگو با پاون اعلام کرده که پیش از موعد تعیین شده در سند چشم‌انداز، به هاب منطقه‌ای تبدیل شده‌ایم. به گفته آرش کردی، امروز ایران اسلامی به خودکفایی و توانمندی داخلی در ساخت توربین، پره و تجهیزات نیروگاهی رسیده ‌است که همه اینها را مدیون تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی هستیم.

تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه یکی از اهداف اصلی صنعت برق در اسناد بالادستی کشور تعیین شده اما در شرایطی که برق وارد شده به ایران در طول تابستان امسال بیش از صادرات آن به خارج بوده، آیا می‌توان به‌واقع خود را هاب انرژی منطقه بنامیم؟ علیرضا کلاهی، رییس سندیکای صنعت برق در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» به این پرسش این‌گونه پاسخ می‌دهد: اگر به‌صورت نسبی به وضعیت کشور نگاه کنیم، ایران به هاب انرژی منطقه تبدیل شده ‌است.

وی اضافه می‌کند: ایران امروز نقش موثری در تبادل انرژی خاورمیانه دارد. به هفت کشور اتصال انرژی داریم و کشورهای عمان، امارات متحده عربی و کویت نیز در لیست انتظار پیوستن به خطوط انتقال ایران قرار گرفته‌اند.

احتمال فراموش شدن منطق اقتصادی

به گفته کلاهی موقعیت فعلی ایران در تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه غیر‌قابل دسترس برای رقبا نیست و به‌صورت مطلق نمی‌توان ایران را قدرت اول انرژی منطقه نامید. وی با اشاره به تحلیل‌ انجام شده به‌وسیله یکی از دانشگاه‌های آمریکایی، بیان کرد: این تحلیل تلاش کرده که عربستان سعودی را به‌عنوان مسیر اصلی انرژی منطقه معرفی کند. بنابراین اگر ایران به حفظ موقعیت خود توجه جدی نداشته باشد، همچون فرصتی که در تبدیل شدن ایران به هاب خطوط هوایی منطقه از دست رفت، موقعیت هاب انرژی بودن‌مان هم از دست خواهد رفت.

رئیس سندیکای صنعت برق تاکید می‌کند: در برخی موارد منطق اقتصادی و جغرافیایی حکم می‌کند که کشوری نظیر ایران هاب انرژی منطقه باشد اما در عمل این اتفاق رخ نمی‌دهد. در خطوط هوایی، از نظر طول و عرض جغرافیایی ایران بهترین موقعیت را برای تبدیل شدن به هاب هوایی داشت اما عملا این فرصت سوخت و به امارات تفویض شد. وی اضافه می‌کند: فرصت‌های اقتصادی که به دلیل این تفویض اختیار در ایران از دست رفت، بسیار بیشتر از آماری است که ارائه می‌شود. اگر هاب خطوط هوایی دنیا بودیم، تمایل شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران و حتی ایجاد دفاتر و مراکز فعالیت، به‌مراتب بیشتر می‌شد. درآمدهای حمل‌و‌نقل هوایی نیز در کشور افزایش می‌یافت.

کلاهی در پاسخ به این پرسش که کشورهای عربی چرا برق خود را از عربستان تامین نمی‌کنند و در لیست انتظار ایران به سر می‌برند، می‌گوید: عربستان گاز کافی برای تولید برق در اختیار ندارد. ایران از نظر منابع گازی براساس برخی آمارها رتبه اول دنیا را داراست و بیش از 1100‌تریلیون فوت مکعب ذخایر گازی دارد. به دلیل تحریم‌ها، در بحث تولید گاز مایع (LNG) هم عقب افتاده‌ایم در نتیجه بهترین فرصت برای استفاده از پتانسیل‌های گازی کشور، تبدیل آن به برق و صادرات انرژی تولید شده از طریق شبکه به‌هم‌پیوسته‌ای است که به‌تدریج ایجاد شده ‌است.

ایجاد نیروگاه در جنوب کشور و صادرات برق

محمد پارسا، عضو هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق هم پتانسیل‌های گازی ایران به‌ویژه در میادین مشترک را فرصت مناسبی برای تولید برق بیشتر و تبدیل شدن کشور به هاب انرژی منطقه می‌داند.  وی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» بیان می‌کند: برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه باید گاز ارزان در اختیار نیروگاه‌ها قرار گیرد. حدود 20 تا 30 هزار مگاوات نیروگاه برق جدید در مناطق جنوبی کشور و نزدیک میادین مشترک ایجاد شود تا به‌جای آنکه دولت با ایجاد خطوط ترانزیتی و دریافت حق ترانزیت، این حامل انرژی را در اختیار بخش‌خصوصی قرار دهد، گاز با هزینه کمتر در اختیار نیروگاه‌های برق کشور قرار گرفته و برق حاصله از طریق شبکه موجود، صادر شود.

عضو هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق ادامه می‌دهد: با این شیوه، هزینه تمام‌شده تولید برق نیز کاهش می‌یابد. اگرچه پارسا هم معتقد است که موقعیت فعلی ایران و تبدیل شدن کشور به هاب انرژی منطقه بسیار شکننده است، اما تاکید می‌کند: می‌توان با اقداماتی نظیر تقویت خطوط و افزایش میزان تولید، همچنین تامین برق ارزان به قیمت انرژی که در نیروگاه‌های زغال‌سنگی تولید می‌شود، بر رقبا پیروز شد. 

وی می‌گوید: ایران در حال حاضر با کشورهایی نظیر ترکمنستان، آذربایجان، افغانستان، ترکیه و عراق تبادلات انرژی انجام می‌دهد اما نگرانی من از این است که با تغییر مناسبات سیاسی در سایر کشورها به‌ویژه در عراق و روی کار آمدن بخش‌خصوصی در این کشور، بازار برق عراق از دست برود. زیرا طبیعی است که فعالان بخش‌خصوصی به دنبال خرید برق ارزان باشند.

به گفته عضو هیات‌مدیره سندیکای صنعت برق اتصالات برقی ایران باید به کشورهای ازبکستان، روسیه و قزاقستان هم توسعه یابد. زیرا در زمستان امسال 20 هزار مگاوات برق مازاد داشتیم که می‌توانستیم آن را صادر کنیم. وی تاکید می‌کند: برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، بهای برق باید واقعی شود. قیمت‌ها در تابستان باید 20 تا 30 درصد بیشتر از قیمت تمام شده تولید باشد تا با استفاده از ابزار قیمتی، پیک بار کاهش یابد. از تکنولوژی‌های جدید استفاده کنیم تا ذخیره برق در زمان داشتن انرژی مازاد، انجام شود.

پارسا معتقد است کشورهای همسایه ایران در تابستان برق مازاد دارند، زیرا نیازی به لوازم سرمایشی ندارند. بنابراین باید ظرفیت خطوط انتقال بین ایران و کشورهای همسایه حداقل بین پنج تا 10 هزار مگاوات باشد تا برای تامین برق پیک در فصل تابستان، از پتانسیل همسایگان شمالی استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر ظرفیت تبادل برق ایران با کشورهای همسایه حدود 700 مگاوات است، تاکید می‌کند: دولت به جای اینکه اجازه دهد قطر از میادین گازی مشترک، گاز بیشتری برداشت کند، باید این منبع انرژی را با قیمت مناسب در اختیار بخش‌خصوصی قرار دهد تا تبدیل به برق شده و به خارج صادر شود.