عراق رقیب جدی ایران در تولید نفت خام

با کاهش قیمت نفت خام در چند ماه گذشته یک‌بار دیگر قدرتمندی کشور عربستان به دلیل ظرفیت بالای تولید و سهم یک سومی از میزان نفت خام اوپک نشان داد که ایران به دلیل اعمال تحریم‌ها و مسائل دیگر از قافله قدرت نفتی جای مانده است، اما در این میان در کنار عربستان صحبت از رقیب دیگری می‌شود، کشور عراق.

با این وجود وزیر نفت در برنامه توسعه‌ای خود اعلام کرده است که ظرفیت تولید نفت خام ایران تا سال 1397 به پنج میلیون و 700 هزار بشکه و حجم تولید گاز به یک هزار میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید، اما سوال اینجاست که با شرایط موجود آیا این امر شدنی است یا نه؟!

نکته اساسی اینجاست ایران برای دستیابی به این هدف بزرگ چقدر باید تلاش کند؛ آیا می‌تواند با وجود تمامی مشکلات موجود به این هدف دست یابد. اظهارات درباره این موضوع بسیار است و هر کارشناسی نظرهای متعددی دارد.

در یک نگاه کلی درباره ظرفیت تولید نفت خام در ایران باید گفت به دنبال اعمال تحریم‌ها و کم شدن خرید نفت از ایران، صادرات نفت ایران در ماه مارس ۲۰۱۲ به زیر دو میلیون بشکه در روز رسید این در حالی است که سازمان بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که تا اواسط سال ۲۰۱۲ میلادی، صادرات نفت ایران ۴۰درصد کاهش می‌یابد.

این تحلیل با پیش‌بینی‌های دیگر شرکت‌های انرژی مبنی بر کاهش یک میلیون بشکه‌ای تولید نفت ایران تا ماه ژوئن ۲۰۱۲، مطابقت می‌کند و اما براساس گفته وزیر نفت در حال حاضر، به طور تقریبی ظرفیت تولید نفت 7/2 میلیون بشکه در روز است که از این مقدار 5/1 میلیون بشکه در روز صادر می‌شود.

ظرفیت تولید کاهش یافته است

بدون شک تحریم‌ها در فرآیند توسعه‌ای ظرفیت تولید نفت خام تاثیرگذار بوده، اما باید دید که سهم آن چقدر بوده است. فریدون برکشلی، نماینده پیشین ایران در اوپک و کارشناس امور بین‌المللی حوزه نفت درباره تاثیر تحریم‌ها در میزان ظرفیت تولید نفت ایران به «فرصت امروز» می‌گوید: «ظرفیت تولید نفت خام در ایران به دلیل وجود تحریم‌ها کاهش یافته است و از آنجا که محدودیت برای عرضه و صادرات نفت خام دائم استخراج و تولید نفت نیز کاهش یافته است.»

در میان کارشناسان نفتی وقتی مدتی استخراج از چاه‌های نفتی کاهش یابد، ظرفیت تولید آن چاه نیز کاهش می‌یابد که در اصطلاح به آن می‌گویند «فرار نفت» صورت گرفته است.

وی با اشاره به اینکه افزایش ظرفیت تولید نفت خام با میزان تولید رابطه مستقیم دارد، می‌افزاید: «در گام نخست باید تلاش شود تا تحریم‌ها لغو شود چراکه ادامه این روند ظرفیت تولید را کاهش می‌دهد. در گذشته ایران ظرفیت تولید روزانه چهار میلیون بشکه نفت را داشت، اما حال از این ظرفیت فاصله گرفته است و اگر بخواهیم مانند گذشته قبل از اعمال تحریم‌ها تولید داشته باشیم باید سـرمایه‌گذاری زیادی کنیم به طوری که علاوه بر استفاده از تکنولوژی‌های روز، باید نیروی انسانی ماهری داشته باشیم.» نکته اساسی اینجاست که ایران دارای ذخایر نفتی بالاست اگرچه تاکنون 70 میلیارد بشکه نفت خام از میادین نفتی ما استخراج شده است اما می‌توان به تولید با ظرفیت بالا نیز فکر کرد.

حداقل 3 سال زمان لازم است

برکشلی با تاکید بر اینکه میادین نفتی برای افزایش ظرفیت تولید به سرمایه‌گذاری نیاز دارند تا نوسازی و بازسازی شوند، می‌گوید: «ایران برای بازگشت به قدرت در ظرفیت تولید، اگر امروز باتمام وجود یعنی سرمایه ‌کافی، استفاده از تکنولوژی روز و نیروی متخصص اقدام کند حداقل به سه تا پنج سال زمان نیاز دارد.»

اما مسئله مهم‌تر در این زمینه این است که ایران چقدر می‌تواند در عرصه بین‌المللی از قدرت نفتی خود استفاده کند؟ در حال حاضر کشور عربستان بزرگ‌ترین رقیب ایران در اوپک است که یک سوم سهم تولید نفت خام اوپک را به خود اختصاص داده است. بدون شک این کشور با ذخایر نفتی عظیمی که دارد همچنان در صدر قرار خواهد گرفت.

برکشلی در این زمینه معتقد است: «ایران هیچ وقت نمی‌تواند با کشور عربستان رقابت تنگاتنگ داشته باشد، اما در این میان رقیب دیگری برای ایران در چند سال آینده ایجاد خواهد شد. کشور عراق در کمتر از چهار سال آینده قطعا ظرفیت تولید روزانه شش میلیون بشکه نفت راخواهد داشت.»

کشور عراق که به دلیل مشکلات داخلی و جنگ‌های موجود فرصتی برای برداشت از ذخایر نفتی نداشته است، این روزها به دنبال سرمایه‌گذار خارجی است. این کشور رویکرد خود را تغییر داده و اکنون شرایط را برای حضور سرمایه‌گذار فراهم ساخته است. در حقیقت اگر وضعیت امنیتی این کشور به ثبات نسبی برسد آینده روشنی برای این کشور وجود خواهد داشت. از آنجا که چند دهه است بسیاری از چاه‌ها و میادین نفتی این کشور برداشت با ظرفیت بالا نداشته‌اند، سرمایه‌گذاران خارجی می‌دانند در صورت ورود به پای کار سود زیادی را خواهند داشت. در همین ارتباط «فرصت امروز» تلاش کرد تا نظر سیداصغر هندی عضو علی‌البدل هیات‌مدیره شرکت ملی نفت درباره شرایط ظرفیت تولید نفت خام در ایران با توجه به تاثیر تحریم‌ها و آینده نفتی ایران جویا شود که وی حاضر به پاسخگویی نشد.