ظرفیت‌های ساحلی را دریابیم

شکی نیست که جغرافیای ایران با وجود تنوع اقلیمی دارای استعدادهای نهفته‌ای است که می‌توان- و باید- منبع جذب سرمایه و سود باشد. استفاده از فضاهایی مانند کوه، جنگل و دریا می‌تواند با کمترین سرمایه‌گذاری بیشترین سود را نصیب سرمایه‌گذاران کند. آنچه تاکنون انجام شده اگرچه قابل کتمان نیست؛ اما قطعا کمتر از 30 درصد ظرفیت‌هایی است که می‌توان از آن بهره برد. نگاهی به دیگر کشورها به ما یادآوری خواهد کرد، چقدر از قافله جا مانده‌ایم و درحالی‌که هموطنان‌مان برای استفاده از جاذبه‌هایی که با کمی مدیریت در داخل مرزها قابل دسترسی است؛ سالانه به کشورهایی نظیر ترکیه، امارات، تایلند و... سفر کرده و مبالغ هنگفتی سود نصیب این کشور‌ها می‌کنند. پلاژ به‌عنوان یکی از سوژه‌های سرمایه‌گذاری از همین موارد است که می‌توان نگاه دیگرگونه‌ای به آن داشت.

استعداد نهفته در ساحل شمال ایران

حسین اسماعیل‌پور، معاون پژوهشی مركز آموزش عالی جابربن حیان رشت درخصوص ایجاد فضاهایی نظیر پلاژ می‌گوید: در حوزه گردشگری ساحل، منطقه ساحل را داریم كه از كنار آب شروع شده و به قسمت‌های كرانه‌ای و پس كرانه‌ای تقسیم می‌شود و با توجه به شرایط و موقعیت خاص خود در این مناطق، می‌توان تاسیساتی ایجاد كرد و برای گردشگری برنامه‌ریزی کرد. اسماعیل‌پور در ادامه می‌افزاید: در چند سال اخیر در محدوده حدود 270 كیلومتری سواحل گیلان از آستارا تا چابكسر تنها شاهد ساخت هتل و تأسیسات رفاهی در پس كرانه‌های ساحلی بوده‌ایم؛ حال آن‌كه با وجود توانایی ما در این بخش، نسبت به سایر كشورها بسیار عقب هستیم.

وی افزود: سواحل دریای خزر در مقایسه با سایر سواحل دنیا از امنیت بیشتری برخوردارند، اما تاكنون قادر به بهره‌مندی بهتر از این ظرفیت بنا به دلایل مختلف نشده‌ایم. به گفته یک استاد دانشگاه، وجود قابلیت‌های قایقرانی و ورزش‌های آبی از دیگر مؤلفه‌هایی است كه سواحل و دریای استان گیلان را در موقعیت ویژه‌ای قرار داده كه در صورت سرمایه‌گذاری مناسب و بهره‌وری مطلوب از آن می‌توان به رونق صنعت گردشگری در این منطقه افزود.

وی یادآور شد: در مقایسه سواحل دریای گیلان با خارج از كشور، جاذبه‌هایی كه سواحل گیلان دارند قابل مقایسه با سواحل و دریای دیگر كشورها نیست. اما آنچه موجب شده سواحل گیلان از جذابیت‌های لازم برای گردشگران برخوردار نباشد، نبود زیرساخت‌های رفاهی است.

طرح سالم‌سازی و بلندمرتبه سازی

نگاهی به شرایط سواحل دریای خزر نشان می‌دهد حدود دو دهه از اجرای طرح‌های موسوم به سالم‌سازی دریا می‌گذرد؛ اما هنوز اغلب شرایط خوبی نداشته و جذابیت لازم را برای جذب گردشگر ندارند. در اکثر نقاط شمال، کمبود امکانات رفاهی، بهداشتی، انباشت زباله در ساحل و کنار طرح‌های دریا، آلودگی آب دریا که در برخی نقاط به مرز بحران رسیده و ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در کنارطرح‌ها که باعث  «کاهش طرح‌های مخصوص بانوان» شده و باعث می‌شود خانواده‌ها به خارج از طرح‌ها بروند. بد نیست سرمایه‌گذارانی که با طرح‌های میان‌مدتی نظیر ساخت برج‌های بلند را در مناطق تفریحی در دستور کار قرار می‌دهند گاهی نیز نیم نگاهی به موضوع تأسیس پلاژ داشته باشند.

یک نمونه

منطقه عسکرآباد مکانی است بین کیاشهر و چمخاله، چند سالی است با همت محلی‌ها محدوده نسبتا وسیعی در ابتدا به‌صورت سنتی و هم‌اکنون آرام آرام با ساخت آلاچیق و تعدادی ساختمان تبدیل به فضایی برای استفاده مسافران شده است. سرمایه‌گذاری در این محدوده اگرچه به یک باره صورت نگرفته؛ اما از محل صدور قبض پارکینگ، اجاره آلاچیق‌ها، فروش محصولات و حتی اجاره جت‌اسکی، قایق و. . . باعث رونق نسبتا خوبی شده و در فصول گردشگری همواره دارای رونق خاصی است و اگرچه با شرایط استاندارد پلاژها فاصله دارد؛ اما می‌تواند نمونه مناسبی برای شروع کار پلاژ‌سازی باشد. گفتنی است اندک ساخت‌و‌ساز این محدوده را نیز چند محلی روی زمین‌های آبا و اجدادی‌شان انجام داده‌اند.

پلاژ برای بانوان و گردشگری حلال

با توجه به شرایط ویژه کشورمان سرمایه‌گذاری در حوزه پلاژ ضمن سرویس‌دهی به هموطنان‌مان؛ باعث جذب گردشگر از دیگر کشورهای اسلامی نیز می‌شود که خود باعث ارزآوری و سوددهی خواهد شد.مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری کشور در مردادماه 94 در این باره گفت:«اعتقاد داریم که ایران مهم‌ترین کانون گردشگری حلال در دنیاست و در آینده نیز این رویکرد را دنبال می‌کنیم. ایران اصول و مبانی مربوط به گردشگری حلال را بدون اینکه سرمایه‌گذاری جدید کند، اجرا و مدیریت می‌کند، چون در کشور غذاها با گوشت ذبح اسلامی طبخ می‌شود و مقررات عدم سرو مشروبات الکلی را داریم و بسیاری از مسائل شرعی دیگر در کشور رعایت می‌شود.

بنابراین در این حوزه نسبت به کشورهای دیگر که تازه می‌خواهند رستوران و هتل حلال ایجاد کنند، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد جلوتر هستیم. وی تأکید کرد: بنابراین بازار گردشگری حلال برایمان بسیار مهم است. منتها هنوز در زمینه توسعه گرشگری حلال و بخش ویژه و تخصصی آن مشکلاتی وجود دارد. به‌عنوان مثال هتل یا  «پلاژ ساحلی برای بانوان» مسلمان کم داریم. اگر در هتل‌ها استخر داریم تنها ساعاتی از آن را به بانوان اختصاص می‌دهیم.»

برنامه‌ای که محقق نشد

به گفته کارشناسان برای بهره‌گیری از موقعیت گردشگری گیلان پیش از انقلاب اسلامی برنامه‌ای با عنوان احداث 500 واحد پلاژ در سواحل گیلان وجود داشت كه بسیاری براساس وضعیت فرهنگی و همچنین پیش‌روی آب دریا مورد استفاده قرار نگرفت و به‌تدریج از بین رفت. بعد از انقلاب هم همواره چگونگی استفاده از ساحل دریا مطرح بوده تا براساس شرایط عمومی جامعه مورد استفاده قرار گیرد، اما هیچ الگوی جامع گردشگری برای این سواحل وجود نداشته است.

طرح‌های سالم‌سازی دریا تنها یكی از این طرح‌هاست كه سال‌ها درحال انجام است، اما با نگاهی به خروجی برنامه‌ریزی طرح‌های سالم‌سازی، آنچه كه انتظار می‌رفت، حاصل نشده است. نبود امكانات مناسب و تأمین نشدن نیاز گردشگران و بهره‌مندان از این طرح‌ها موجب شده تا استقبال گرمی از طرح‌های سالم‌سازی دریا نشده یا کمتر مورد استقبال قرار گیرد.

مجوزها

یک فعال حوزه گردشگری در مازندران با سودآور بودن تأسیس پلاژ به  «فرصت‌امروز» می‌گوید: هم‌اکنون اگرچه تعدادی پلاژ کج‌دار و مریز در حال سرویس دهی هستند؛ اما نیاز واقعی کشور و استان مازندران بیش از این هاست و البته پتانسیل آن وجود دارد. او با اشاره به نوار ساحلی مازندران می‌گوید: باوجود مسدود بودن بسیاری از مناطق چنانچه کسی بخواهد سرمایه‌گذاری کند، قطعا سود فراوانی خواهد برد. او همچنین از استقبال شهرداری‌ها از راه‌اندازی پلاژ خبر می‌دهد و می‌افزاید: دیگر نهادی که باید مجوز صادر کند میراث فرهنگی و گردشگری است که البته از نقش نظارتی دستگاه‌های انتظامی نیز نباید غافل شد.

وی همچنین درخصوص امکانات رفاهی به  «فرصت امروز» می‌گوید: با نگاهی به اطراف طرح‌های سالم‌سازی دریا، شما هیچ خدماتی چون عابر بانك، رستوران یا اینترنت نمی‌بینید كه گردشگر بتواند نیازهای خود را برطرف كند و از آن لذت ببرد، این خود یکی از جاذبه‌هایی است که باید در  «ساخت‌پلاژهای تازه» در نظر گرفت.

خلأ اجرایی

یک استاد دانشگاه معتقد است هرچند برنامه‌ریزی‌هایی از گذشته تا به امروز برای استفاده مطلوب‌تر از ساحل و دریا انجام شده، اما در بسیاری از موارد، در بهره‌گیری از آنها خلأ اجرایی بوده كه این مسئله، مانع بهره‌مندی از موهبت خدادادی و جذب گردشگر شده است.

آمار

اسماعیل‌پور، معاون پژوهشی دانشگاه جابرابن‌حیان رشت با اشاره به اینكه در اهمیت گردشگری همان بس كه آن را در دنیا پیچیده‌ترین صنعت می‌دانند، معتقد است: از نظر حوزه عمل، صنعت گردشگری گسترده‌ترین حوزه است و تنها صنعتی است كه می‌تواند جایگزین همه صنایع شود. این صنعت 17 درصد كل صادرات دنیا را دارد و درآمد حاصل از آن در دنیا بیش از 800 میلیارد دلار است.

اصل 44

طرح سالم‌سازی دریا باید براساس اصل 44 قانون اساسی به بخش‌خصوصی واگذار شود و دولت تنها نظارت كند. قوانین مرتبط با ساخت‌و‌سازها باید منطبق با قوانین موجود باشد و سختگیری‌های لازم در این زمینه در نواحی ساحلی اعمال شود؛ چرا كه قوانین سختگیرانه موجب جلوگیری از آشفتگی‌ها در جغرافیای ساحلی می‌شود. با این همه ساخت پلاژ نیز می‌تواند در همین چارچوب مورد حمایت دولت قرارگیرد و تحت مدیریت غیردولتی رونق بگیرد.

پیشنهاد

یک استاد دانشگاه در گیلان معتقد است تنها راه رونق گردشگری ساحلی و دریایی در گیلان (وایضا مازندران) واگذاری امور به بخش‌خصوصی و مردم است و در این زمینه باید طرحی جامع تدوین كنیم كه در كنار حفظ موقعیت طبیعی سواحل و دریا، از این ظرفیت برای افزایش بهره‌وری گردشگری استفاده مطلوب شود. وی ادامه داد: در كنار برنامه‌ریزی برای ایجاد تأسیسات و زیرساخت‌ها، آنچه كه مهم است، ایجاد فضای جذاب و فرهنگی برای جذب گردشگر و ماندگاری او در ساحل است كه در این زمینه باید بكوشیم دغدغه‌های گردشگر را برطرف و نیازهای او را تأمین كنیم.

پایان سخن

ماجرا کاملا گویا و شفاف است. وقتی می‌توان با اندکی تدبیر کارآفرینی کرد و با کمترین سرمایه‌گذاری (نسبت به صنایع پرهزینه) از گردش سالم سرمایه به سوددهی مناسب رسید، کج اندیشی و بدسلیقگی است سرمایه‌ها را در راه واسطه‌گری به کار گیریم و ضمن بالابردن آمار بیکاران، جامعه را نیز به سوی اعتیاد، جرم، جنایت و آسیب‌های اجتماعی دیگر سوق دهیم.

نگاه ساده‌ای به همین اندک به اصطلاح  «پلاژهای موجود» که اغلب نیز بنا به مشاهدات هیچ تناسبی با آن چه باید باشند، ندارند؛ نشان می‌دهد، در ساده‌ترین حالت ده‌ها نفر مستقیم و صدها نفر غیر‌مستقیم مشغول کارند و به اینها اضافه کنیم خانواده‌های‌شان را که خود شامل رقم‌های قطعا درشت‌تری نیز خواهند شد.