طلای سیاه در انتظار زر شدن

امید به بازگشت مجدد قیمت نفت‌خام که در مدت شش ماه 50 درصد ارزش خود را از دست داد، دست یافتنی است به شرط اینکه کشورهای صادرکننده نفت به اجماع برسند و در این میان دو کشور روسیه و عربستان تصمیم‌گیران اصلی هستند که می‌توانند بشکه‌های نفت‌خام را به سرازیری یا سربالایی قیمت نفت هدایت کنند. 29 اردیبهشت‌ماه امسال نشست کارشناسی رایزنی تحولات بازار و همکاری کشورهای اوپک و غیراوپک در وین با حضور کشورهای تولیدکننده نفت برگزار خواهد شد تا نسبت به حجم صادرات نفت‌خام کشورها و کاهش آن تصمیم‌گیری جدیدی صورت گیرد. بدون شک در این میان دو کشور عربستان و روسیه بر خروجی نهایی این نشست کارشناسی تاثیرگذاری بیشتری به نسبت سایر کشورها حتی ایران خواهند داشت.

تاکنون رایزنی‌های کشورها با یکدیگر برای تعیین تکلیف مازاد تولید نفت‌خام برخی از کشورها و تلاش برای تثبیت قیمت نفت‌خام به نتیجه نرسیده است و باتوجه به نشست آینده هیچ احتمالی نیز برای به توافق رسیدن وجود ندارد اما در شرایط کنونی با نزدیک شدن به این نشست کارشناسی لوییز ویدگارای، وزیر دارایی مکزیک در مصاحبه‌ای با واشنگتن‌پست اعلام کرده است: «باوجود کاهش قیمت نفت، این کشور صادرات نفت خود را در سال 2016 محدود خواهد کرد. این می‌تواند ریسک داشته باشد ولی ما صادرات خود را محدود خواهیم کرد.» از دید کارشناسان اوپکی و فعالان بازار نفت، در میان تمامی کشورهای غیر‌اوپکی، کشور روسیه اهمیت بسیاری دارد زیرا سهم سایر کشورهای غیراوپک آنقدر قابل توجه نیست اما در میان کشورهای اوپک نیز کشور عربستان با افزایش توان خود موجب شده تا سهم صادرات اوپک بیش از حد تعیین شده دبیرخانه آن باشد به‌طوری‌که اوپک در حال حاضر از سهمیه 29/5 میلیون بشکه در روز عبور کرده و به بیش از 30 میلیون بشکه در روز رسیده است.

اما پیش از این علی النعیمی، وزیر نفت عربستان اعلام کرده بود که کاهش بهای نفت به زیر ۶۰ دلار برای هر بشکه در بازار جهانی، به دلیل عدم همکاری کشورهای اصلی تولیدکننده نفت غیر‌عضو اوپک است. درصورتی‌که روسیه داوطلبانه صادرات نفت‌خام را کاهش دهد، اوپک نسبت به کاهش حجم صادرات تصمیم‌گیری خواهد کرد. النعیمی گفته بود، بهتر است اجازه داد آنهایی که کارایی بهتری در تولید نفت دارند، تولید کنند. تولیدکنندگانی که با هزینه بالاتر نفت تولید می‌کنند قادر نخواهند بود به افزایش تولید ادامه دهند. این سیاست از سوی سهیل‌المزروعی، وزیر نفت امارات متحده عربی نیز تایید شده بود.

پایگاه خبری «رویترز» نیز به نقل از یکی از نمایندگان کشورهای عضو اوپک که تمایل نداشته است نامش فاش شود، اعلام کرده است بار دیگر سهم تولید نفت هر کشور معین شود تا از عرضه بیش از حد نفت و به دنبال آن سقوط قیمت جهانی نفت جلوگیری شود. این عضو همچنین اعلام کرده است، اگر پتانسیل تولید نفت اعضای اوپک بیش از ۳۰میلیون بشکه در روز باشد، باید این مقدار سهم تولید میان اعضا تقسیم شود. اما در این میان آنچه اهمیــت دارد چگونگــی سیاست‌گذاری ایران به‌عنوان یکی از کشورهای عضو اوپک برای بهبود شرایط است، یعنی اینکه بیژن زنگنه، وزیر نفت چه خواهد کرد؟ گرچه وزیر نفت در آخرین اظهارنظر خود در این باره رسماً اعلام کرده است که قدرت کشورها در اوپک براساس میزان و ظرفیت تولید نفت تعیین می‌شود. در نشست ۱۶۶ اوپک چهار کشور مخالف کاهش سقف تولید نفت اوپک بودند و امروز با گذشت چند ماه دو کشور از مجموع چهار کشور مخالف کاهش سقف تولید نفت اوپک با انجام مکاتباتی از نظر پیشین خود بازگشتند و خواستار کاهش سقف تولید نفت اوپک شده‌اند. قانون اوپک برمبنای اجماع است و امیدوارم آن کشور باقیمانده هم به نظر سایر کشورهای عضو اوپک مبنی‌بر کاهش سقف تولید نفت این سازمان احترام بگذارد.

کاهش صادرات مکزیک بی‌اهمیت است

محمد خطیبی، عضو سابق اوپک درباره اتفاقات افتاده، به «فرصت امروز» می‌گوید: «عربستان به دنبال کاهش صادرات نفت از سوی روسیه و آمریکا است و کشوری همچون مکزیک آنچنان اهمیتی ندارد. اوپک در شرایطی است که حجم صادرات خود را کاهش خواهد داد زیرا کشورهای غیراوپکی توان مقابله با این کاهش قیمت را ندارند.» وی می‌افزاید: «ایران در شرایط کنونی توان این را دارد که بتواند کشورهای عضو اوپک را همراستا کند تا علاوه بر گرفتن سهمیه از دست داده خود، در کاهش حجم صادرات نیز تاثیرگذار باشند. ایران به دلیل وجود ذخایر نفتی بعد از کشور عربستان دومین کشور قدرتمند اوپک است اما به دلیل تحریم‌ها این قدرت صادراتی خود را از داده است.»

خطیبی معتقد است افزایش تولید عربستان خبر خوشایندی نیست اما می‌توان همانند سال 2008 با ثبات در بازار نفت شرایط را بهبود بخشید. سهمیه‌های هر کشور در اوپک تعیین شده است و اگر قرار باشد براساس فضای کنونی این سهمیه‌بندی مجدد صورت گیرد بدون شک فضای بیشتری را به کشور عربستان داده‌ایم. این نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به دیپلماسی موفق ایران در عرصه بین‌المللی می‌گوید: «آیا اقناع کردن عربستان برای ایران سخت‌تر از کشورهای اتحادیه اروپا است؟ وزیر نفت می‌تواند به همراه تیم خود در اوپک و جهت‌دهی آن تاثیرگذار باشد.»

از دید کارشناسان اوپکی نمی‌توان از کشوری که توان تولید بالا دارد بخواهیم ظرفیت‌های خود را کاهش دهد. عربستان نیز در این شرایط با توجه به توان بالا هرگز از صادرات مازاد تولید خود چشم‌پوشی نخواهد کرد. از سویی انتظار می‌رود که در سال 2016 توان تولید نفت در کشورهای غیراوپکی کاهش و تقاضا افزایش یابد. بدون شک در این فضا ایران در صورت لغو تحریم‌های نفتی می‌تواند با افزایش موقتی نفت‌خام علاوه بر دستیابی به قدرت گذشته، در کاهش قیمت نفت‌خام نیز بی‌اثر باشد.

نشست کشورهای صادرکننده امیدوار‌کننده است

در همین حال نرسی قربان، کارشناس بین‌المللی نفت و انرژی نسبت به برگزاری این نشست کارشناسی خوش‌بین است و کاهش صادرات نفت‌خام از سوی مکزیک را مثبت ارزیابی می‌کند و به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «مشخص نیست این کاهش صادرات برای افزایش قیمت است یا ناتوانی مکزیک در تولید، اما در مجموع اگر بخواهیم نسبت به کاهش عرضه نفت‌خام در سال 2016 از سوی کشورهای تولید‌کننده نفت اظهارنظر کنیم کاری نامعقول است اما حضور کشورهای تولیدکننده برای تصمیم‌گیری درباره میزان صادرات خوشایند است. باید کشورها به‌خصوص کشورهای اوپک به دنبال از بین بردن رقابتی باشند که به ضرر و زیان اقتصادی منجر شود.»

وی با اشاره به اینکه وزیر نفت ایران به دنبال دستیابی سهم 2 میلیون بشکه‌ای ایران در اوپک است، می‌افزاید: «ایران به دنبال سهمیه از دست رفته خود است اما اینکه با توجه به وجود ذخایر نفتی، ایران تمایل به افزایش سهمیه خود دارد مسئله دیگری است اما بدون شک سیاست ایران ثبات بازار قیمت نفت است. این نشست می‌تواند خروجی خوبی داشته باشد که کشورهای تولیدکننده به توافق برسند.»