صمغ های ارز آور

صمغ ها گروه بزرگی از ترکیبات پلی ساکاریدی یا قندی هستند که به وسیله توانایی شان در تولید محصولاتی با ویسکوزیته بالا در غلظت های پایین شناخته می شوند، به زبان ساده تر کاربرد آنها سبب تغلیظ می شود.

صمغ ها به گونه ای وسیع در صنایع غذایی برای تهیه ژل و به عنوان پایدار کننده و عوامل سوسپانسیون مورد استفاده قرار می گیرند. صمغ  از منابع مختلفی به دست می آید و شامل صمغ های ترشحی ، صمغ های جلبکی ، دانه ای ، میکروبی و مشتقات نشاسته و سلولز است.

به طور معمول، تراوشات صمغی گیاهی در تنه، شاخه و میوه درختان به واسطه حفاظت آنها در برابر صدمات مکانیکی یا حملات میکروبی است، اگرچه تولید صمغ ممکن است به دلیل سازگاری آب و هوایی برخی درختان نیز اتفاق بیفتد. همراه با اسانس ها، ترکیبات صمغ و موسیلاژی یکی از مهم ترین تجارت های غیرچوب جنگلی را دنیا تشکیل می دهند.

تخمینی از بازار صمغ ها در مقیاس جهانی از گردش مالی بیش از 10 میلیارد دلار حکایت دارد که 12 درصد این مقدار مربوط به صمغ های جنگلی مانند صمغ عربی و خرنوب است و باقی مانده از منابع جلبک دریایی، نشاسته، ژلاتین و پکتین حاصل می شود. سالانه بیش از 30 هزار تن صمغ به اتحادیه اروپا وارد می شود. اندونزی، هند و چین سه کشور عمده تولیدکننده صمغ های طبیعی هستند. کشورهای اندونزی و سودان هم از بزرگ ترین صادرکنندگان این محصول  هستند.

چند صمغ پراهمیت

استفاده از صمغ ها تاریخچه طولانی دارد. به عنوان مثال کاراجینان  (صمغی است که از گونه ای جلبک دریایی با نام خزه ایرلندی گرفته می شود و صدها سال است که به عنوان افزودنی های مواد غذایی استفاده می شود) از صمغ هایی است که از 600 سال پیش از میلاد مسیح توسط چینیان باستان مورد استفاده قرار می گرفت.

براساس آمار سال 2011، بازار جهانی این صمغ دریایی حدود 640 میلیون دلار ارزش دارد. کشور فیلیپین از بزرگ ترین تولیدکنندگان این محصول است و حدود 80 درصد عرضه کاراجینان را در دست دارد. چین مهم ترین صادر کننده این صمغ به اروپا و ایالات متحده آمریکاست.

صمغ عربی یا صمغ درخت آکاسیا از دیگر صمغ های پراهمیت است که بیش از 4 هزار سال سابقه مصرف دارد. مصریان برای تزیینات داخلی ساختمان های خود با آمیختن صمغ عربی، نشاسته، سفیده تخم مرغ و کازئین رنگ هایی بر پایه آب می ساختند. صمغ عربی از ترکیبات مهم شربت نوشابه ها مانند کوکاکولا است و همچنین در تولید آبنبات، صنایع بهداشتی و دارویی، آدامس، سیگار و تمبر به کار می رود.

بین دهه 50 تا 90 میلادی سودان بیش از 80 درصد از صمغ عربی را در کل جهان تأمین می کرد. از اوایل قرن بیست و یکم این تولید سودان رو به کاهش گذاشت و در حال حاضر سهم سودان در بازار صمغ عربی به کمتر از 50 درصد کاهش یافته است.

گفته می شود سهم قابل توجهی از تولید صمغ عربی سودان حداقل برای دوره ای به تروریست معروف اسامه بن لادن تعلق داشت. در سراسر ساحل قاره آفریقا این صمغ به عنوان یک محصول تولید و به بازار جهانی عرضه می شود.

صمغ گوار

این صمغ از دانه گیاه گوار به دست می آید و در صنایع مختلفی از جمله غذایی  (تولید بستنی، نوشیدنی، عصاره، شیرهای طعم دار، شیر كاكائو، پودینگ ، مربا، ژله ، نان، بیسكویت، سوسیس، ژامبون، مایونز، ماكارونی و...)، دارویی  (كارخانجات تولید كرم، خمیردندان، شامپو، نرم كننده و ژل و خمیر ریش و داروهای خوراكی، صابون مایع و …) و صنعتی  (صنایع كاغذسازی ، نساجی ، رنگ سازی، ساخت مواد منفجره و حشره كش ها و...) به کار می رود.

گیاه گوار در کشورهای پاکستان، هند، استرالیا و آمریکا می روید. هندوستان 2/5 تا 3/5 میلیون تن صمغ گوار به صورت سالانه تولید می کند که حدود 80 درصد بازار جهانی است و این کشور را به بزرگ ترین تولید کننده دنیا بدل می سازد.

تولید پاکستان یک دهم هند است. ایالت های راجستان، گوجارات و هاریانا مراکز اصلی کشت و کار و تولید صمغ هند هستند. طی پنج سال گذشته ایالات متحده آمریکا به صورت میانگین 4600 تا 14هزار تن صمغ گوار تولید داشته، 25هزار هکتار گوار در 5دهه اخیر در ایالت تگزاس آمریکا پرورش یافته است. در سال 2012 قیمت صمغ گوار 9 تا 10برابر شد و به 28هزار دلار برای هر تن رسید.

آلژینات  (تولید کاغذ، منسوجات ضدحریق، لوازم بهداشتی)، آگار  (ساخت محیط کشت میکروبی، پایدارکننده در مواد غذایی)، زانتان  (غلظت دهنده سس، ماست و سایر فرآورده های لبنی، بستنی و برخی آب میوه ها)، دکستران  (صنایع نفت، غذایی و کاغذ)، ژلان  (برای تغلیظ ماست و ژله در صنایع خوراکی) از سایر صمغ های پراهمیت در دنیا هستند.