شدنی اما مشروط

چندی پیش معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از برنامه‌ریزی برای تک‌رقمی کردن نرخ بیکاری تا پایان دولت یازدهم خبر داد. این مقام مسئول اذعان کرد که براساس تاکید و دستور رئیس‌جمهوری مبنی بر تک رقمی کردن نرخ بیکاری، وزارت کار برنامه‌های اجرایی کردن این هدف‌گذاری را در دست تدوین قرار داده است. این در حالی است که پیش‌بینی برخی از سازمان‌های بین‌المللی حاکی از افزایش میزان بیکاری در سال جاری میلادی در ایران است.

در عین حال برخی از کارآفرینان و فعالان اقتصادی معتقدند این موضوع بسیار خوشبینانه است که با توجه به وضعیت حاکم بر صنعت و اقتصاد کشور انتظار داشته باشیم که تا اواسط سال آینده نرخ بیکاری در کشورمان تک رقمی شود. اما برخی دیگر از کارآفرینان و فعالان اقتصادی بر این باورند که تک‌رقمی کردن نرخ بیکاری تا سال آینده امکان‌پذیر است، مشروط بر اینکه تغییر رویکرد و رویه در میان مردم و مسئولان اتفاق بیفتد. «فرصت‌امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از کارآفرینان و فعالان اقتصادی تک رقمی شدن نرخ بیکاری تا سال آینده را مورد بررسی قرار داده است.

***

حمیدرضا احمدی:

حمایت از استارتاپ‌ها موجب کاهش بیکاری می‌شود

حمیدرضا احمدی، کارآفرین و مدیر عامل شرکت ایونت معتقد است استارتاپ‌ها به بودجه بسیار کمی برای آغاز کار نیاز دارند و این موضوع می‌تواند موجب شود افرادی که بودجه هنگفتی در اختیار ندارند، کسب‌و‌کارهای مختلفی را آغاز کنند و این در نهایت به حوزه کسب‌و‌کارهای خصوصی و اشتغال‌زایی کمک بسیار زیادی می‌کند.

مسئولان وزارت کار این‌گونه عنوان می‌کنند که درصدد برنامه‌ریزی‌هایی هستند تا به موجب آن تا پایان دولت یازدهم یا در نهایت تا پایان سال 96، نرخ بیکاری در کشورمان تک رقمی شود. به نظر شما واقعا این امکان وجود دارد که میزان بیکاری تا این اندازه کاهش یابد؟

بله، می‌توانیم به نرخ بیکاری تک رقمی دست پیدا کنیم و باید به این موضوع امیدوار باشیم. قاعدتا باید برنامه‌هایی برای دستیابی به نرخ بیکاری تک‌رقمی وجود داشته باشد. البته پیش‌بینی برخی از سازمان‌های بین‌المللی حاکی از آن است که در سال آینده میلادی نرخ بیکاری در ایران افزایش خواهد یافت اما این سازمان‌ها اطلاع چندانی از وضعیت کشورمان ندارند.

اقدامات انجام شده توسط دولت در رابطه با زمینه‌سازی برای کاهش بیکاری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

از نظر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اقدامات خوبی از سوی دولت انجام شده و این موضوع باعث شده که کارآفرینان نسبت به کاهش میزان بیکاری در کشور امیدوار شوند. به‌عنوان مثال تسهیلاتی که از سوی دولت برای اعطا به شرکت‌های دانش‌بنیان در نظر گرفته شده است، می‌تواند بسیار مفید باشد.

به نظر شما نقطه قوت شرکت‌های دانش بنیان یا استارتاپ‌ها در کمک به اشتغال زایی و پایین آوردن نرخ بیکاری چیست؟

در مجموع باید به این موضوع اشاره کنم که استارتاپ‌ها به‌خصوص در حوزه آی تی و تکنولوژی به بودجه بسیار کمی برای آغاز کار نیاز دارند. این موضوع می‌تواند موجب شود افرادی که بودجه هنگفتی در اختیار ندارند، کسب‌و‌کارهای مختلفی را آغاز کنند و این در نهایت به حوزه کسب‌و‌کارهای خصوصی کمک بسیار زیادی می‌کند.

در واقع سایر کسب‌و‌کارها از آنجا که به سرمایه بسیار زیادی نیاز دارند، مجبور هستند از همان ابتدای راه دست به دامن دولت شوند و وام‌های هنگفتی را دریافت کنند اما استارتاپ‌ها به چنین اقداماتی نیاز ندارند و می‌توانند پس از بزرگ شدن برای توسعه بیشتر خود تسهیلات دریافت کنند یا دانش‌بنیان شوند. همین موضوع موجب می‌شود که کسب‌و‌کارهای بسیار زیادی در حوزه بخش‌خصوصی شکل بگیرد و به همین نسبت کارآفرینی شود.

در مجموعه دولت و حاکمیت تا چه اندازه این نگرش وجود دارد که به استارتاپ‌ها به‌عنوان رویکردهای جدیدی در اشتغال‌زایی و کارآفرینی نگاه شود؟

موضوعی که تا به حال مشاهده شده این است که دولت به شرکت‌هایی که زیر چتر دانش بنیان بودن هستند و همچنین به استارتاپ‌ها توجه زیادی نشان می‌دهد. در همین رابطه رئیس‌جمهوری و معاونت علمی ریاست جمهوری حمایت خوبی از شرکت‌های دانش‌بنیان و کارآفرینان این حوزه دارند. همچنین قوانینی تصویب شده که دولت بتواند به موجب آن از شرکت‌های دانش بنیان حمایت کند. در مجموع به نظر می‌رسد تاکنون اقدامات انجام شده بسیار خوب بوده است.

***

فرهاد هدایتی فر:

نیروی کار دارای تخصص مورد نیاز بازار کار است

فرهاد هدایتی‌فر، کارآفرین و مدیر عامل شرکت تسکولو معتقد است یکی از مشکلات اصلی افزایش میزان بیکاری نبود تخصص در میان نیروهای کار است و قاعدتا با توجه به اینکه نمی‌توان این مشکل را در طول یک سال و اندی حل کرد، پس می‌توان این‌ گونه نتیجه گرفت که در این مدت نمی‌توان نرخ بیکاری را نیز تک‌ رقمی کرد.

در حالی که وضعیت کسب‌و‌کار در کشورمان چندان مناسب نیست و صنایع کوچک و متوسط هم با مشکلات و معضلات بسیاری مواجه هستند، دولتمردان اذعان می‌کنند که درصدد برنامه‌ریزی برای کاهش میزان بیکاری و تک رقمی کردن آن هستند. به نظر شما تا چه اندازه تحقق این پیش‌بینی در مورد وضعیت بازار کار امکان‌پذیر است؟

یکی از مشکلات اصلی افزایش میزان بیکاری نبود تخصص در میان نیروهای کار است و قاعدتا با توجه به اینکه نمی‌توان این مشکل را در طول یک سال و اندی حل کرد، پس می‌توان این‌ گونه نتیجه گرفت که در این مدت نمی‌توان نرخ بیکاری را نیز تک‌‌رقمی کرد. مگر اینکه اقداماتی از قبیل تولید شغل‌هایی که نیاز به هیچ تخصص خاصی ندارند، انجام شود. در غیر‌این صورت اگر بخواهیم با استفاده از نیروهای متخصص نسبت به اشتغال‌زایی اقدام کنیم، راه به جایی نمی‌برد، زیرا عملا برای این نیروها شغل چندانی وجود ندارد.

در واقع بخشی از این مشکل به دانشگاه‌ها برمی‌گردد و آنچه که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود با نیاز بازار کار همخوانی ندارد.

 در عین حال در دانشگاه‌ها همه موضوعات به شکل تئوریک تدریس می‌شود و از همین رو فارغ‌التحصیلان فاقد مهارت هستند.

موضوعی که مسئولان دولتی مطرح می‌کنند این است که می‌خواهند در لایه اول اشتغال‌زایی روی اقتصاد محلی و منطقه‌ای تمرکز کنند و با شناسایی پتانسیل‌های هر منطقه اولویت‌بندی در مورد ایجاد اشتغال انجام دهند. به نظر شما پیش گرفتن چنین رویه‌ای تا چه اندازه می‌تواند در کاهش میزان بیکاری موثر باشد؟

مشکلی که وجود دارد این است که صنعت کشورمان خوابیده است، بنابراین به نظر می‌آید تا زمانی که وضعیت صنعت ایران اصلاح نشود و بهبود نیابد اشتغال افرادی که در حال حاضر فاقد کار هستند درست نمی‌شود. البته نباید از مشکلاتی که سیستم بانکی برای صنعت به وجود آورده است نیز غافل شد.

اشاره کردید که در برخی از مشاغل نیاز به نیروی کار وجود دارد اما در عین حال نیروهای متخصصی که برای این مشاغل کارآمد باشند، وجود ندارد. به نظر شما مشکل از اینجا ناشی می‌شود که دانشگاه‌ها نمی‌توانند نیروهای فنی و متخصص تربیت کنند یا اینکه افراد تمایل دارند صرفا به دانشگاه بروند و مدرک دریافت کنند؟

به نظر من هر دو موضوع صادق است. در حالی که برخی از افراد صرفا برای گرفتن مدرک یا به تعویق انداختن دوران سربازی به دانشگاه‌ها می‌روند، افراد متخصصی که کاربلد و فنی هستند هم عموما در ایران نمی‌مانند و ترجیح می‌دهند به خارج از کشور مهاجرت کنند. به این ترتیب آن دسته از نیروهای انسانی که می‌توانند کارآمد باشند تبدیل به نیروی کار سایر کشورها می‌شوند.

***

خسرو سلجوقی:

رویکرد خوبی برای تک رقمی کردن بیکاری نداریم

خسرو سلجوقی، کارآفرین و فعال اقتصادی معتقد است تک رقمی کردن نرخ بیکاری شدنی است اما مسئولان و مردم هم هنوز این باور را ندارند که باید تمام هم و غم خود را به این موضوع معطوف کنند و در چنین رویکردی نباید انتظار داشته باشیم که نرخ بیکاری تک رقمی شود.

سیاستی که دولت دنبال می‌کند این است که نرخ بیکاری را تک رقمی کند و این در حالی است که پیش‌بینی‌های برخی از سازمان‌های بین‌المللی حاکی از آن است که در سال آینده میلادی میزان بیکاری در ایران افزایش می‌یابد. تحلیل شما از این موضوع چیست؟

اگر به مقوله اقتصاد مقاومتی و سیاست‌هایی که در قالب آن مطرح شده از جمله درون زا بودن و برون‌نگر بودن و مردمی بودن توجه کنیم، به راحتی می‌توانیم در اشتغال‌زایی و کاهش میزان بیکاری موفق باشیم. اما شرط این موضوع آن است که یکپارچگی و کل‌نگری وجود داشته باشد و دستگاه‌های اجرایی کشور همه در یک جهت فکر کنند و هم و غم همه این باشد که قرار است میزان بیکاری کاهش پیدا کند و اشتغال ایجاد شود.

اعتقاد من این است که تک رقمی کردن نرخ بیکاری شدنی است اما مسئولان و مردم هم هنوز این باور را ندارند که باید تمام هم و غم خود را به این موضوع معطوف کنند و در نتیجه کل‌نگری اتفاق نمی‌افتد، بنابراین هر کسی حرف خود را می‌زند و در چنین رویکردی نباید انتظار داشته باشیم که نرخ بیکاری تک رقمی شود.

بنابراین معتقدید که تا پایان دولت یازدهم می‌توانیم نرخ بیکاری را تک رقمی کنیم، اما شروطی دارد؟

بله می‌توانیم، ولی باید برنامه، تفکر و راهبرد دیگری را اتخاذ کنیم و آن راهبرد کل نگری است. در واقع همه اعم از مردم، حاکمیت و دولت باید به موضوع بیکاری و حل این مشکل اعتقاد داشته باشند.

به نظر شما می‌توانیم این برنامه و تفکر را تا پایان دولت یازدهم عملیاتی کنیم؟

بله، شدنی است. من چند طرح در دست دارم که مطمئنم با اجرای هر طرح 200هزار شغل ایجاد می‌شود. زمانی که من به‌عنوان یک کارآفرین می‌توانم 500 تا 600 هزار شغل ایجاد کنم، حتما افرادی بهتر از من هستند که می‌توانند تعداد مشاغل بیشتری را ایجاد کنند. این موضوع تعامل همه جانبه را می‌طلبد و اگر قرار باشد که اقدامات یک سویه انجام شود، شدنی نیست.

به نظر شما راهکار این موضوع که بتوانیم از فرصت اجرای برجام برای کاهش میزان بیکاری و اشتغال‌زایی استفاده کنیم، چیست؟

در اینجا هم به نظر می‌آید که در مورد برجام و لغو تحریم‌ها دچار افراط و تفریط هستیم، یعنی قرار نبود با اجرا شدن برجام و لغو تحریم‌ها یک شبه اقتصاد شکوفا شود. در واقع تحریم‌ها یک روزه گذاشته نشده که توقع داشته باشیم یک روزه هم لغو شود. اما برجام فرصتی را فراهم کرده است که بتوانیم به معاملات و بازارهای جهانی دسترسی داشته باشیم و بتوانیم کالاهای خود را عرضه کنیم و در عین حال فناوری را وارد کشور کنیم و به همان نسبت افزایش میزان تولید و افزایش میزان اشتغال‌زایی را شاهد باشیم.

باید این موضوع را بپذیریم که برای کاهش میزان بیکاری از برخی چالش‌ها به راحتی می‌توان عبور کرد اما برخی از چالش‌ها ماندگار است و با پیگیری‌های دولت می‌توان بقیه چالش‌های پیش روی اشتغال‌زایی را برطرف کرد.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com