سیاستی برای تمام فصول

درحالی‌که چند روز پیش مقدمات اجرای برنامه جامع اقدام مشترک آغاز شد، این سوال در محافل و رسانه‌ها مطرح است که آیا اساسا پس از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها،اقتصاد مقاومتی معنا می‌دهد و دارای کارایی خواهد بود یا باید سیاست دیگری جایگزین آن شود؟ اما فعالان اقتصادی بر این باورند که در شرایط پساتحریم و پس از اجرای برجام، به‌راحتی و با سهولت بیشتری اقتصاد مقاومتی محقق می‌شود و بنابراین نیاز به طراحی یک مدل خاص دیگر یا سیاست دیگری نیست. همچنین فعالان بخش‌خصوصی اعتقاد دارند که اجرای مفاد برجام می‌تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را تسریع کند و از فضای پیش آمده در شرایط پساتحریم، می‌توان در جهت استفاده از پتانسیل‌ها و توانمندی‌های کشور، استفاده کرد. 

در واقع این اعتقاد کلی در میان فعالان اقتصادی وجود دارد که سیاست اقتصاد مقاومتی متعلق به تمام زمان‌هاست و پس از اجرای تمام مفاد برجام و برطرف شدن تمام تحریم‌ها و برقراری ارتباط اقتصادی کشورمان با دنیا، یکی از اصولی که باید همواره مدنظر سیاست‌گذاران، دستگاه‌های اقتصادی و فعالان اقتصادی باشد، اقتصاد مقاومتی است. «فرصت امروز» در این گزارش کارایی اقتصاد مقاومتی پس از اجرای برجام را مورد بررسی قرار داده است.

محمدرضا بهرامن:
برجام تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را تسریع می‌کند

محمدرضا بهرامن، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است که برجام می‌تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را تسریع کند و فضای پیش آمده فضایی است که می‌توان از آن در جهت استفاده از پتانسیل‌ها و توانمندی‌های کشور، استفاده کرد.

در مورد کارایی اقتصاد مقاومتی پس از اجرای برجام دو نظر متفاوت وجود دارد. برخی بر این باورند که پس از اجرای برجام سیاست اقتصاد مقاومتی دیگر معنا نخواهد داشت و باید سیاست دیگری جایگزین آن شود و نظر دیگر این است که پس از اجرای برجام، اقتصاد مقاومتی همچنان از کارایی برخوردار خواهد بود. شما با کدام یک از این نظرها موافق هستید؟

برنامه جامع اقدام مشترک اصلا نمی‌تواند نقضی را بر سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی داشته باشد، بلکه می‌تواند تکمیل‌کننده آن باشد. در مورد سیاست اقتصاد مقاومتی یکی از مباحثی که نباید فراموش کنیم این است که اگر در یک دوره سه ساله نتوانیم از اجرای اقتصاد مقاومتی در شرایط برجام استفاده کنیم، قطعا نمی‌توانیم از پتانسیل‌های داخلی کشور به نحو مطلوب بهره‌مند شویم. فراموش نکنیم هدف برجام این نیست که بازار واردات را به روی کشور باز کند بلکه هدف این است که با بازشدن فضای جدید به اقتصاد کشور و خروج ایران از تحریم‌هایی که تحمیل شده بود، بتوانیم تغییراتی را در بخش صنعت و تولید در جهت ارتقای کمی و کیفی تولیدات و استفاده از توانمندی موجود در داخل کشور که به صراحت در اقتصاد مقاومتی مطرح شده است، داشته باشیم.

می توانیم با مدیریت درست از این فرصت برای ارتقای بخش تولید کشور و استفاده از ظرفیت‌هایی که در چند سال گذشته نتوانستیم از آنها بهره بگیریم، استفاده کنیم. در واقع اجرای برجام فرصتی است تا ظرفیت‌های موجود در اقتصاد کشور را به فعل در بیاوریم و رونقی به اقتصاد کشور بدهیم و لذا برجام نمی‌تواند مغایرتی با اقتصاد مقاومتی داشته باشد، بلکه می‌تواند تکمیل‌کننده آن باشد.

پس می‌توان این‌طور تعبیر کرد که اقتصاد مقاومتی موجب تقویت برجام و نتایج حاصل از آن خواهد شد؟

برعکس، این برجام است که می‌تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را تسریع کند و فضای پیش آمده فضایی است که می‌توان از آن در جهت استفاده از پتانسیل‌ها و توانمندی‌های کشور، استفاده کرد. به‌عنوان مثال ما توانمندی‌های بسیاری در حوزه معدن داریم و در برنامه ششم توسعه با نگاه مزیتی، برنامه‌های توسعه‌ای برای آن در نظر گرفته است. بنابراین نگاه‌ها در اقتصاد مقاومتی براساس اصول و توانمندی‌های موجود در داخل کشور است و لذا برجام و اقتصاد مقاومتی، می‌توانند لازم و ملزوم یکدیگر برای توسعه باشند. ما می‌توانیم از اقتصاد مقاومتی در فرصت اجرای برجام استفاده کنیم و برعکس می‌توانیم از فرصت اجرای برجام به اهداف اقتصاد مقاومتی دست پیدا کنیم.

با توجه به اینکه در کشورمان رکود حاکم است، اجرای اقتصاد مقاومتی در شرایط پساتحریم و اجرای برجام چه تأثیری در رفع رکود خواهد داشت؟

امروز رکود در جامعه حاکم شده و هرچند تورم کنترل شده ولی رکود وجود دارد و اثرات نامطلوب خود را بر جا می‌گذارد. لذا در شرایط پساتحریم برای تحریک آن و خروج از رکود، نیاز به بازار داریم. اگر تولیدات ما بازارپسند باشد و تکنولوژی‌های جدید را به کار بگیریم، می‌توانیم به بازارهای جدیدی دسترسی پیدا کنیم و از رکود خارج شویم.

***

محمدمهدی رئیس‌زاده:
نیازی به سیاست جایگزین اقتصاد مقاومتی نیست

محمدمهدی رئیس‌زاده، مشاور بانکی اتاق بازرگانی ایران معتقد است زمانی که بحث پساتحریم مطرح می‌شود، به‌راحتی و با سهولت بیشتری اقتصاد مقاومتی محقق می‌شود بنابراین نیاز به طراحی یک مدل خاص دیگر یا سیاست دیگری نیست.

به نظر شما اساساً پس از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها همچنان سیاست اقتصاد مقاومتی می‌تواند معنا دهد و کارایی داشته باشد یا باید سیاست دیگری جایگزین آن شود؟

مواردی که به‌عنوان مبانی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده است، مغایرتی با پساتحریم و اجرایی شدن برجام ندارد، زیرا مبانی اقتصاد مقاومتی برمبنای شرایط سخت طراحی شده و این موضوع در آن لحاظ شده که اگر قرار باشد، تحریم‌ها ادامه پیدا کند باید چه بکنیم که اقتصادمان در مقابل مسائل و مشکلات ناشی از تحریم مقاوم شود. این موضوع مانند آن است که بخواهید ساختمانی را بنا و در برابر یک زلزله هشت ریشتر مستحکم کنید اما اگر پس از احداث این ساختمان، زلزله نیاید یا زلزله خفیف‌تری رخ دهد، نتیجه این است که توانسته‌اید ساختمان مقاومی را بنا کنید و قطعاً اتفاق خاصی نمی‌افتد و خیلی هم خوب است.

مبانی اقتصاد مقاومتی هم همین است و برمبنای این سیاست، باید از داخل ساختارها محکم شوند که اگر مجددا تحریمی اتفاق افتاد، مشکلی پیش نیاید. اتفاقا زمانی که بحث پساتحریم مطرح می‌شود، به‌راحتی و با سهولت بیشتری اقتصاد مقاومتی محقق می‌شود. بنابراین نیاز به طراحی یک مدل خاص دیگر یا سیاست دیگری نیست. ما هنوز وارد بحث مذاکرات هسته‌ای و نتایج نهایی آن نشده بودیم که سیاست اقتصاد مقاومتی ابلاغ شد و در حال حاضر، شرایط برای اجرای اقتصاد مقاومتی سهل و ساده‌تر می‌شود.

بنابراین با توجه به صحبت‌های شما اگر فرض را بر این بگذاریم که طرف مقابل به تعهدات خود در برجام عمل نکند یا احتمال بازگشت تحریم‌ها وجود داشته باشد، مهم‌ترین نتیجه اقتصاد مقاومتی این است که اقتصاد را مقاوم می‌کند؟

اگر فرض را بر این بگذاریم که ممکن است تحریم‌ها بازگردد یا طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند اما اگر در چارچوب مدل‌ها و روش‌های مندرج در اقتصاد مقاومتی عمل کنیم، خیلی هم خوب است و ما را به معنای واقعی مقاوم می‌کند. درحالی‌که هم‌اکنون این‌طور نیست و باوجود اینکه مبانی اقتصاد مقاومتی ابلاغ شده است اما در این اواخر تحریم‌ها لطمات بسیاری را به اقتصاد وارد کرد و باعث تحمیل هزینه‌های زیادی به خصوص به کارآفرینان و فعالان بخش‌خصوصی شد. اما اگر پس از این چارچوب‌های اقتصاد مقاومتی به درستی دیده شود، در صورت بازگشت احتمالی تحریم‌ها، آسیب‌های دور قبل دوباره تکرار نمی‌شود. البته به شرط اینکه مواردی که ابلاغ شده، اجرایی شود و هر سازمانی و وزارتخانه‌ای در چارچوب وظایف خود درست عمل کند.

پس معتقدید که اگر اقتصاد مقاومتی درست و کامل اجرا شود، حتی می‌تواند موجب تقویت برجام شود؟

بله، همین‌طور است، زیرا اقتصاد مقاومتی برون‌نگر است و موجب خواهد شد طرف مقابل ایفای تعهداتش را جدی‌تر بگیرد. نکته اینجاست که سیاست اقتصاد مقاومتی، محرمانه و مخفی نبوده، ابلاغ شده و رئوس آن را همه می‌دانند و زمانی که این سیاست به‌طور کامل و دقیق اجرایی شود و اقتصاد کشورمان از استحکام و مقاومت کافی برخوردار شود، طرف مقابل دلیلی نمی‌بیند مجددا تحریم‌ها را رجعت دهد و سعی می‌کند ایفای تعهد کند.

***

علی اصغر جمعه‌ای:
اقتصاد مقاومتی تقویت‌کننده بنیان‌های اقتصادی است

علی اصغر جمعه‌ای، رئیس اتاق بازرگانی سمنان معتقد است سیاست اقتصاد مقاومتی برای تمام زمان‌هاست و اگر در زمان شرایط عادی و نرمال این نسخه را پیاده کنیم، در حقیقت پایداری و بنیان‌های اقتصادی مان را تقویت کرده‌ایم.

نظر شما در مورد این موضوع که در شرایط اجرای برجام همچنان سیاست اقتصاد مقاومتی می‌تواند از کارایی لازم برخوردار باشد، چیست؟

پس از اجرای تمام مفاد برجام و برطرف شدن کلیه تحریم‌ها و برقراری ارتباط اقتصادی و شرایط کاملاً عادی و نرمال کشورمان با دنیا، یکی از اصولی که باید همواره مدنظر سیاست‌گذاران، دستگاه‌های اقتصادی و فعالان اقتصادی باشد، اقتصاد مقاومتی است. اگر اقتصاد مقاومتی به معنای اهم آن و تمام و کمال در کشور پیاده شود، یکی از تضمین‌کننده‌ترین راه‌ها برای دوام و بقای اقتصاد سالم و پویایی اقتصاد کشور است و موجب رفاه جامعه می‌شود زیرا به نظر من مسئله اقتصاد مقاومتی اصلاً ارتباطی با لغو تحریم‌ها ندارد و باید در تمام شرایط این سیاست در کشور جاری باشد و در جهت تکیه بر توان داخلی و برای افزایش تولید و صادرات کشور به کار گرفته شود. در واقع ما باید بتوانیم این چرخه را کامل کنیم و توانمندی‌های‌مان را افزایش دهیم و پتانسیل‌های بالقوه را به فعل در بیاوریم. بنابراین سیاست اقتصاد مقاومتی برای تمام زمان‌هاست و اگر در زمان شرایط عادی و نرمال این نسخه را پیاده کنیم، در حقیقت پایداری و بنیان‌های اقتصادی‌مان را تقویت کرده‌ایم.

پس این‌طور که از صحبت‌های شما متوجه شدم، نمی‌توان اقتصاد مقاومتی را خیلی به اجرای برجام ربط داد؟

ارتباط دارد، اما لغو تحریم‌ها به این معنا نیست که دیگر اقتصاد مقاومتی اجرا نشود. اتفاقا باید در آن زمان به لحاظ اینکه شرایط عادی و نرمال می‌شود، مبادلات اقتصادی با دنیا راحت‌تر می‌شود و هزینه سربار صادرات و واردات مواد اولیه کاسته می‌شود، سیاست اقتصاد مقاومتی باید با شدت و دقت بیشتری اجرا شود که بنیان‌ها را محکم‌تر کند.

بنابراین اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی موجب مشهود شدن نتایج حاصل از اجرای مفاد برجام خواهد شد؟

برجام مسائل مختلفی را در بر می‌گیرد که یکی از آنها موضوعات اقتصادی است. یعنی هر چه در کشورمان در زمینه اقتصادی توان بیشتری داشته باشیم و ارتباطات جهانی و مبادلات و سرمایه‌گذاری ما بیشتر شود، می‌تواند تضمینی بر اجرای برجام از طرف مقابل باشد.

این اعتقاد وجود دارد که اقتصاد مقاومتی می‌تواند کشور را از بسیاری مشکلات نجات دهد. به نظر شما در شرایط اجرای برجام همچنان اقتصاد مقاومتی می‌تواند چنین کارکردی داشته باشد؟

بله، یکی از ساده‌ترین موارد لغو تحریم‌ها این است که مبادلات ما ساده‌تر می‌شود و با حذف برخی از هزینه‌های اضافی، مبادلات اقتصادی و تجاری با هزینه کمتری انجام می‌شود. به علاوه ساماندهی مبادلات چه در زمینه فاینانس و چه در زمینه یوزانس به‌راحتی محقق می‌شود. بنابراین از مزایایی که ایجاد می‌شود در جهت افزایش تولید صادرات محور می‌توان استفاده کرد در نتیجه میزان صادرات افزایش می‌یابد زیرا هزینه تولید با برقراری ارتباط سیستم بانکی و مبادلات نرمال اقتصادی با اجرای برجام کاهش و امکان رقابت‌پذیری برای ما افزایش می‌یابد.