دو فعال صنایع غذایی از موانع صادرات گفتند / سیاست های خرید تضمینی بلای جان صادرات محصولات غذایی

صادرات صنایع غذایی در پنج ماهه اول سال جاری تنها 2درصد رشد را نسبت به مدت مشابه در سال گذشته نشان می دهد؛ خبری که رئیس سازمان توسعه تجارت داده و افزایش قیمت مواد اولیه موردنیاز صنایع غذایی را مهم ترین دلیل اصلی این رشد اندک و پایین آمدن قدرت رقابت بنگاهای ایرانی عنوان کرده است. حوزه ای که در یک سال گذشته از نگاه هیأت های خارجی دور نمانده و اغلب آن را به عنوان یکی از پتانسیل های ایران برای جذب سرمایه گذاری خارجی می دانند. 

مجتبی خسروتاج همچنین به گلایه برخی شرکت ها اشاره کرده است که مالیات بر ارزش افزوده را هزینه ای تحمیل شده بر تولید یا صادرکننده می دانند. این مقام ارشد دولتی که صنایع غذایی را از حوزه های مورد توجه صادرات مطرح کرده و از تصمیم جدی دولت در تمرکز بر کاهش هزینه های صادرات مواد غذایی خبر داده است. اما کاهش هزینه ها در چه مرحله ای از تولید مواد غذایی می تواند درقیمت تمام شده آن تاثیر بگذارد و قدرت رقابت بنگاهای داخلی را بالا ببرد.

رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران در مورد تاثیر افزایش قیمت مواد خام اولیه بر صادرات صنایع غذایی با رئیس سازمان توسعه تجارت هم عقیده است. اما کاوه زرگران دلایل اصلی و تاثیر گذار دیگری هم به آن اضافه می کند. او قیمت بالای مواد خام در کشور را دلیل اصلی عدم افزایش رشد صادرات صنایع غذایی می داند. زرگران به «فرصت امروز» می گوید: ما برای حمایت از بخش های زراعت و باغبانی هرسال قیمت های تضمینی را بدون توجه به شرایط اقتصادی در دنیا، افزایش می دهیم.

در سه سال گذشته از یک طرف قیمت جهانی مواد خام سیر نزولی داشته و از طرفی دیگر قیمت مواد خام در کشور ما براساس قانون خرید تضمینی سیر صعودی را طی کرده. این افزایش قیمت ها در داخل باعث شده فاصله قیمتی بین کالای خام وارداتی و کالای خام تولید داخل ایران هر سال شکاف بزرگ تری داشته باشد؛ فاصله ای که در حال حاضر به شکاف خیلی بزرگ و به یک معضل چه در حوزه صادرات و چه در حوزه تامین سبد غذایی خانوار تبدیل شده است. به گفته او، بین قیمت موادخام وارداتی و موادخام تولید داخل به طور متوسط 40 تا 50درصد تفاوت وجود دارد.

کاوه زرگران به سیاست گذاری درقیمت خرید تضمینی انتقاد دارد. او می گوید: سیاست های حمایتی کاملا درست است و در همه کشورها هم انجام می شود. اما متاسفانه ما شیپور را از دهانه گشادش می زنیم، برای مواد خام تعرفه می گذاریم که قیمت های جهانی را به قیمت های خودمان نزدیک کنیم و این باعث می شود که روز به روز قدرت خرید مردم کاهش پیدا کند.

این فعال در حوزه صنایع غذایی در ادامه راهکاری هم دارد. پیشنهاد او خارج کردن یارانه حمایتی کشاورزان از دل قیمت تمام شده محصول است. به اعتقاد زرگران، اصلاح قانون روش خرید تضمینی چاره این کار است. به گفته، با این اصلاح می توان محصول را از کشاورز به روز و جهانی خرید و در کنارش به او یارانه حمایتی پرداخت. زرگران معتقد است با این کار هم ماده خام تولید شده رقابتی می شود و هم میزان صادرات افزایش خواهد یافت. زرگران درباره رقبای ایران در بازارهای بین المللی، ترکیه را رقیب اصلی می داند و در این باره می گوید: در بازارهای خلیج فارس شاید به دلیل مناسبات سیاسی آنچنان شانس خوبی نداریم، اما ترکیه در بازارهای هدف ما مثل عراق و روسیه رقیب ما است و در این دو بازار ترکیه خیلی پیشتاز است. به گفته او، حمل و نقل رایگان، یارانه صادراتی، هزینه های پایین، اصلاح به روز قوانین به نفع تولید کننده، صادرکنندگان ترک را در بازارهای مشترک با ایران هر روز قوی تر کرده است. 

زرگران ناتوانی ایران در بازارها را در مسئله قدیمی مانند قیمت خرید تضمینی جست وجو کرده، اما مهدی معصومی دیگر عضو کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران که صادرکننده در این حوزه است از زاویه ای دیگر به این چالش نگاه کرده است.

به گفته این کارآفرین، غیبت شرکت های تولیدی برای صادرات از بزرگ ترین مشکلات در صنایع غذایی است. این کارآفرین در توضیحات بیشتری می گوید: ما معمولا شرکت های تولیدی را به شکل عام و برای محصول داخلی طراحی و ایجاد کردیم. یک شرکت برای محصول داخلی ایجاد می شود و در واقع سایز، ذائقه و سلیقه داخلی را پاسخ می دهد، بعد در یک مقطعی به او فشار می آوریم که صادرات کند، در حالی که برای صادرات ساخته نشده است. در صورتی که در کشوری مانند ترکیه کارخانجات با هدف صادرات ساخته می شوند.

معصومی معتقد است تمامی زیرساخت ها هم برهمین اساس تعریف و اجرا می شود. او توضیح می دهد: مثلا مواد اولیه ای که وارد می کنیم چون برای تولید داخل است، یک سری عوارض به آن تعلق می گیرد، به برخی از آنها ارزش افزوده تعلق می گیرد، پس قیمت تمام شده بالا می رود و امکان صادرات وجود ندارد. در حالی که اگرشرکتی برای داخل تولید می کند و تولید برای صادرات هم دارد، شرایطی مانند عوارض و ورود موقت و بسیاری از موارد دیگر برای صادرات باید متفاوت باشد.

معصومی ایجاد خط تولیدی را فقط برای صادرات ضروری می داند و می گوید: مثلا برای ورود کالایی که برای صادرات استفاه می شود، عوارض وضع نشود، یا مثلا هدف گذاری کند که 300 هزار تن تخم مرغ به قصد صادرات تولید شود، مواد اولیه، هزینه هایش و همه شرایطش باید متفاوت از تولید داخل باشد.

معصومی معتقد است، با امکانات و ظرفیت و دانش فنی که در این حوزه در ایران وجود دارد، اگر تعاریف برای تولید صادراتی متفاوت از تولید داخل باشد ایران از جمله قوی ترین کشورهای صادرکننده صنایع غذایی خواهد بود. به گفته او، هم اکنون کشور ما در تولید تخم مرغ و مرغ از نظر تکنولوژی مواد اولیه و بسیاری از فرآورده های این دو محصول از پیشرفته ترین کشورهاست، اما توان صادرات نداریم.

او صادرات و رشد آن را یک اتفاق می داند و می گوید: یک مشکل بین دولت ترکیه و عراق پیش می آید و تخم مرغ از ترکیه به عراق صادر نمی شود، آنها هم می آیند و اتفاقی به مدت دو ماه از ایران تخم مرغ می خرند و ما آنها را در آمارصادراتی می آوریم و خوشحالیم که داریم صادر می کنیم، در حالی که این درست نیست. عدم شکل گیری شرکت های تامین صادرات موضوع دیگری است که این فعال اقتصادی به آن اشاره می کند. موسساتی که به گفته او باید توسط بخش خصوصی شکل گرفته و کالای بازار هدف را به تولید کننده سفارش دهد.

معصومی در بازارهای بین المللی ایران را با ترکیه مقایسه می کند و می گوید: کشور ما در تولید، زیرساخت ها و مواد اولیه بهترین شرایط را برای تولید دارد، در حالی که ترکیه هیچ کدام از اینها را ندارد، اما از بزرگ ترین تولید کنندگان مواد غذایی است چون با نیت صادرات کارخانه تاسیس کردند.

به گزارش «فرصت امروز»، این دو فعال صنعت غذا همچنین اعتقاد دارند صنایع غذایی ایران می تواند در اولویت های صادرات غیرنفتی قرار بگیرد و به رشد سالانه این نوع صادرات کمک کند. به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت در پسابرجام برای توسعه همکاری با کشورهای خارجی شرایط بسیار مناسب شده و زمینه بازاریابی های جدید جهانی برای محصولات و کالاهای ایرانی فراهم است. این مقام ارشد دولتی همچنین از گسترش دامنه بازارهای صنایع غذایی ایران در کشورهایی مضاف بر کشورهای هدف قبلی مانند عراق و افغانستان خبر داده است. اینکه سیاست های حمایتی دولت چقدر می تواند هم راستا با هدف هایش اصلاح شده و به پیش برود، باید منتظر ماند و دید.

ارتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com