سرنوشت شرکای تجاری ایران در پساتحریم

مذاکرات ادامه‌دار ایران با 1+5 همچنان جریان دارد. رویدادی تاریخی که به نام فعالیت هسته‌ای ایران و برای حل تحریم‌هایی کلید خورد که همه بخش‌های تجاری، اقتصادی، صنعتی و تولیدی را در کشور متاثر و به دنبال آن ارتباطات ایران با کشورهای دور و نزدیک را محدود کرده است. آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی درهای تجارت‌شان را به ایران بستند و شرکای تجاری ایران از مناطق دیگری سر درآورد. چین، امارات، هند و ترکیه به صف شدند تا جای خالی کشورهایی را پر کنند که تحریم‌ها به آنها اجازه تجارت با ایران نمی‌داد و حالا این شرکای بزرگ آنقدر جا خوش کرده‌اند که شاید دشوار بتوان تصور کرد چین پس از تحریم‌ها چطور می‌تواند به از دست دادن بازار بزرگ ایران رضایت دهد یا اینکه امارات که کانون ترانزیت کالا و مسافر برای ایران است چه برنامه‌ای در پیش خواهد گرفت.

سوال‌هایی که به گفته روهام قلیچی سخت می‌توان به آنها پاسخ داد، چرا که مذاکرات همچنان به نتیجه نرسیده است و چنانچه تحریم‌ها برداشته شود زمان آن هم مطرح است. این استاد دانشگاه معتقد است، پایان یافتن تحریم‌ها از آن جهت کشدار شده است چون منافع بسیاری از کشورها را به خطر خواهد انداخت. وی پیش‌بینی وضعیت تجارت ایران پس از تحریم‌ها را به مناسبات میان کشورها به خصوص کشورهای در حال مذاکره مرتبط دانسته و به «فرصت امروز» می‌گوید: تجارت ما پس از تحریم با کشورهای دیگر بدون واسطه خواهد بود و لازم است که ما کشورهایی را که طرف حساب‌مان هستند رصد کنیم، چرا که پایان یافتن تحریم‌های ایران مخالفان زیادی دارد.

این متخصص مدیریت استراتژیک با بیان اینکه چین و ایران دو شریک مهم تجاری برای یکدیگر هستند، حذف تحریم‌ها را اختلال در تجارت میان دو کشور عنوان کرده و می‌گوید: طبیعتا ایران کشورهای دیگری را جایگزین چین خواهد کرد. قلیچی در ادامه می‌افزاید: از طرفی دیگر چین یکی از قدرت‌هایی است که در شورای امنیت رأی دارد و این رأی هم بسیار مهم است حالا باید به این فکر کند چه منافعی پس از تحریم‌ها برای خودش تصور کند.همه کشورها اگر هم به پایان یافتن تحریم‌ها رأی دهند، منافع‌شان را فراموش نمی‌کنند، ماجرا فقط مسئله هسته‌ای نیست و اتفاق بسیار بزرگی برای ایران در حال رقم خوردن است. 

اختلال در تجارت ایران با چین و هند

قلیچی می‌گوید: باید دید آمریکا یا دیگر قدرت‌های بزرگ برای اختلال در تجارت کشورهایی مانند، چین یا هند که بازار بزرگ ایران را مانند گذشته نخواهند داشت، چه راهکارهایی جایگزین خواهد کرد. این استاد دانشگاه معتقد است، مناسبت‌هایی بین کشورها صورت خواهدگرفت که توافق با برداشتن تحریم‌ها به ضررشان نباشد. وی وضعیت صادرات ایران به کشورهای عراق، افغانستان و همسایه‌های شمالی را پس از تحریم مثبت ارزیابی کرده و ادامه می‌دهد: کیفیت و قیمت کالاهای صادراتی از آن جهت که واردات مواد اولیه و رونق تولید و صنعت را خواهیم داشت افزایش پیدا کرده و توان رقابتی ایران بالا خواهد رفت.

عضو هیات مدیره انجمن علمی بازرگانی ایران با تأکید بر اینکه زمان پایان یافتن تحریم‌ها هنوز مشخص نیست، وضعیت تجاری ایران با چین را در دوران پساتحریم پر چالش عنوان می‌کند. قلیچی معتقد است پیش‌بینی نتایج پساتحریم کار سختی است چون هنوز از مناسبات جدید بین کشورها اطلاعاتی در دست نیست و باید شرایط داخلی و روابط شان را با یکدیگر و با ایران رصد کرد. به گفته وی، برای ایران بهتر است همه مسائل را درمذاکرات مطرح و حل کند. این استاد دانشگاه، تجارت پنهان را عامل ایجاد اختلاس، جابه‌جایی پول‌های نادرست، دور زدن تحریم‌ها از طریق کشورهای ثالث و... می‌داند و معتقد است با برداشتن تحریم‌ها تجارت ایران شفاف خواهد شد.

روابط شرکای تجاری کم‌تأثیر از چرخش مراودات ایران

اگرچه این استاد دانشگاه روابط تجاری را دگرگون و دیگر روابط میان ایران و شرکای تجاری‌اش را تحت تأثیر آن می‌داند، یک مشاور و پژوهشگر اقتصادی معتقد است تنها روابط تجاری دگرگون خواهد شد و تأثیرش در طولانی‌مدت بر دیگر روابط ماندگار نخواهد شد. علیرضا اشرفی راشدی در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: کشورهای واسطه‌ای حذف خواهند شد و ایران تجارت مستقیم و شفافی را در جهان تجربه خواهد کرد، اما از آنجا که مناسبات جدیدتری میان کشورها رقم خواهد خورد روابط آنها تنها با تغییر روابط تجاری مختل نخواهد شد.

این مدرس دانشگاه بیشترین تأثیر را در تجارت میان ایران با کشورهای چین، هند و امارات می‌داند که روند کاهشی خواهد داشت. افزایش واردات و کاهش هزینه‌ها، قیمت‌ها و به دنبال آن بالا رفتن کیفیت کالاهای وارداتی دیگر مولفه‌هایی است که این مشاور اقتصادی آنها را پس از برداشتن تحریم‌ها ممکن می‌داند. راشدی اشرفی افزایش مراودات تجاری با آمریکا و اروپا، همچنین افزایش کیفیت تولیدات داخلی را از دیگر مزایای برداشتن تحریم‌ها عنوان کرد. به گزارش «فرصت امروز» مذاکرات برای برداشتن تحریم‌ها تا روز دوشنبه 22 تیر ادامه خواهد داشت. هنوز خبری مبنی بر چگونگی برداشتن تحریم‌ها منتشر نشده است. برخی معتقدند تحریم‌های ایران در طولانی‌مدت و برخی آن را همزمان پیش‌بینی کرده‌اند. اگرچه از آغاز دور جدید مذاکرات تاکنون نزدیک به دو سال می‌گذرد اما تاکنون سازمان، وزارتخانه و نهادهای مرتبط با این موضوع برنامه‌ای برای پساتحریم منتشر نکرده‌اند. تنها اتاق تهران با تشکیل کمیته مشورتی پساتحریم در حال تدوین برنامه‌ای برای عبور از چالش‌های پس از تحریم است.