سرمایه‌گذاری روی محدوده‌های اکتشافی

سلسله گفتارهای حاضر شامل چهار بخش زیر است که به بررسی تاثیر لغو احتمالی تحریم‌ها بر‌فضای معدنی ایران می‌پردازد: 

1- توان معدنی موجود کشور و بررسی زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار خارجی درصورت حذف تحریم‌ها.

2- اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران و مسائل مرتبط با تحریم‌ها.

3- تاثیرپذیری محصولات شیمیایی برپایه‌ مواد معدنی از لغو احتمالی تحریم‌ها.

4- شرکت‌های معدنی ایرانی در تعامل با شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی.

در شماره گذشته به دو دسته از هفت دسته عنوان بند 2 پرداخته شد و در این شماره گفتار را با عناوین زیر ادامه می‌دهیم:

2- اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران و مسائل مرتبط با تحریم‌ها.

3-2. سرمایه‌گذاری روی محدوده‌های اکتشافی

محدوده‌های اکتشافی نقاطی هستند که نشانه‌های ماده‌ معدنی در آنها مشاهده شده و مجوز لازم برای اکتشاف در این نقاط از سوی دولت صادر شده است. این نقاط نیز همانند اندیس‌های معدنی مستلزم صرف زمان و هزینه‌ اکتشافی ا‌ست که براساس اطلاعات به‌دست آمده نگرانی‌های سرمایه‌گذار خارجی را کاهش دهد. در صورت سرمایه‌گذاری روی محدوده‌های اکتشافی، می‌توان ارزش افزوده‌ کارشناسی بسیار بالایی تولید کرد چرا که تا مراحل قبل از بهره‌برداری معادن، بیش ازهر چیز مستندات و گزارش‌های اکتشافی ارزشمند بوده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. تعداد چنین نقاطی نسبت به اندیس معدنی کم‌تر است.

عموما با توجه به اینکه بیشتر دارندگان محدوده‌های اکتشافی از تأمین هزینه‌ها و تکمیل اکتشاف محدوده‌‌ها عاجز هستند، در هر مرحله‌ای مایل به مشارکت در اکتشاف یا فروش امتیاز محدوده‌ خود هستند از این‌رو ثبت شدن یک محدوده یا داشتن پروانه‌ اکتشاف به منزله‌ حذف آن از برنامه‌ کلان اکتشافی نیست.

یکی از برنامه‌های شرکت‌های معدنی ایرانی، شناسایی و خرید پروانه‌های اکتشافی ا‌ست که در یک زون کانی‌زایی قرار داشته و دارای پتانسیل معدنی است. این محدوده‌ها می‌تواند سبد اکتشافی آن شرکت را برای مشارکت با شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی غنی‌تر کند. با برداشته شدن تحریم‌ها زمان زیادی برای آماده‌سازی مشارکت با شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی نخواهد ماند و شرکت‌های معدنی داخلی فقط در صورتی‌که در زمینه‌ انتخاب محدوده‌های اکتشافی پتانسیل‌دار و تشکیل یک زون اکتشافی بزرگ اقدام کرده باشند، می‌توانند گوی سبقت را از رقیب‌های خود ربوده و زمینه‌ساز کارهای بزرگ معدنی شوند. تشخیص پتانسیل‌دار بودن یک محدوده‌ بکر، کاری تخصصی بوده و افراد اندکی در کشور دانش هدایت چنین محدوده‌هایی را دارند. کارهای انجام شده‌ قبلی از این‌دست نیز در موارد انگشت‌شمار درصورتی موفق بوده که از زمین‌شناس‌های باسابقه و متخصص استفاده شده‌است.

4-2. سرمایه‌گذاری روی گواهی کشف و بهره‌برداری معدن

گواهی کشف پس از اکتشاف محدوده‌ معدنی صادر می‌شود و نشان‌دهنده‌ کم و کیف ماده‌ معدنی در یک نقطه است. پروانه‌ بهره‌برداری نیز اجازه‌ رسمی دولت برای شروع بهره‌برداری محسوب می‌شود. تعداد گواهی کشف و پروانه‌ بهره‌برداری معدن به نسبت دو مورد قبل اندک بوده و به‌خصوص گواهی کشف‌هایی که گزارش‌های اکتشافی آنها براساس استاندارد اکتشافی تهیه شده باشد بسیار اندک هستند. تعداد اعلام شده‌ گواهی‌های کشف و پروانه‌های بهره‌برداری مورد بحث اهل فن است. از این‌رو برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری خارجی تنها آن دسته از گواهی‌های کشف معدن باارزش هستند که مراحل اکتشاف را با استاندارد جهانی انجام داده باشند. چه بسا از این دیدگاه تعداد چنین معادنی به تعداد انگشت‌های دست نرسد. از این رو توجه به شیوه‌ اکتشاف و مستندسازی آن یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای شرکت‌های معدنی ایرانی‌ است که در تعامل با سرمایه‌گذار خارجی می‌توانند از آن بهره بگیرند.

5-2. سرمایه‌گذاری روی پهنه‌های اکتشافی

پهنه‌های اکتشافی محدوده‌های چند هزار کیلومترمربعی هستند که دولت یا شرکت‌های دولتی (ایمیدرو) چارچوب آن را معین کرده و اکتشاف آن‌را به بخش‌خصوصی واگذار می‌کنند. در این شیوه سرمایه‌گذار در واقع پیمانکار دولت محسوب شده و به ازای صرف هزینه‌ اکتشاف و رسیدن به هدف 15 تا 20 درصد از مساحت اولیه را به نام خود ثبت کرده و مجوز بهره‌برداری آن بخش کوچک و دارای پتانسیل را در اختیار می‌گیرد. سرمایه‌گذاری در پهنه‌های اکتشافی بزرگ که توسط ایمیدرو پیش برده می‌شود، یکی از جاذبه‌های شرکت‌های سرمایه‌گذار معدنی خارجی بوده و پیش از طرح لغو تحریم‌ها چند شرکت بین‌المللی درخواست مشارکت در این بخش را کرده‌اند. اکتشاف در پهنه‌ها، در بخشی از دشت‌های پوشیده کشور طراحی شده است که دسترسی به ماده‌ معدنی احتمالی در سطح زمین آن ممکن نیست. از دیدگاه صاحب‌نظران فلززایی، امکان وجود ذخایر بزرگ مس، طلا و سنگ آهن در این پهنه‌ها دور از انتظار نیست. احتمال وجود ذخیره‌ بزرگ، انگیزه‌ خوبی برای شرکت‌های خارجی و هزینه‌سنگین اکتشاف ژئوفیزیک هوایی و محدودیت ابزاری ایران، انگیزه‌ مناسبی برای یک مشارکت است. آخرین اکتشاف ژئوفیزیک هوایی سراسری ایران در سال 1355 انجام شده و عمده معادن سنگ آهن در حال استخراج ایران محصول همان حرکت هستند و تا به امروز موفق به تکرار آن با استفاده از فناوری نوین نشده‌ایم.