سرمایه‌گذاری‌ خارجی چگونه رقابت‌ ایجاد می‌کند؟

آنچه مسلم است پس از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها، حجم سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان افزایش می‌یابد که این اتفاق به نوبه خود بسیار خوب است. اما موضوع مهم‌تر از رشد سرمایه‌گذاری این است که سرمایه‌گذاری‌ها موجب رشد صنایع و افزایش رقابت‌پذیری کالاهای تولید داخل در مقایسه با کالاهای مشابه خارجی شود. اما در کشور ما هنوز این موضوع آنچنان که شاید و باید اتفاق نیفتاده است. موضوع دیگر این است که در شرایط پساتحریم احتمالا بسیاری از شرکت‌ها و کشورهای خارجی تمایل خواهند داشت که در حوزه‌های نفتی و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کنند و باید شرایطی ایجاد شود که سرمایه‌گذاری‌های خارجی به سمت تولیدات غیرنفتی و تولیدات صادرات محور هم سوق پیدا کند. فعالان اقتصادی بر این باورند که برای تحقق این موضوعات باید شرایط و زمینه‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی مهیا شود.

«فرصت امروز» در این گزارش چگونگی هدایت سرمایه‌ها به سمت تولیدات غیرنفتی و صادرات محور و همچنین تأثیر این سرمایه‌گذاری‌ها در رقابت‌پذیر شدن کالاهای ایرانی را مورد بررسی قرار داده است.

***

محمود نجفی سهی:
سرمایه‌گذاری خارجی منجر به انتقال تکنولوژی شود

محمود نجفی سهی، مدیر عامل شرکت مجانس معتقد است که سرمایه‌گذاری‌های خارجی حتما باید مشارکت و انتقال تکنولوژی به کشورمان را به دنبال داشته باشد و این موضوع باید در مورد تمام بخش‌ها اتفاق بیفتد.

همانطور که می‌دانید سرمایه‌گذاری می‌تواند موجب رشد صنایع و رقابت‌پذیری کالاهای تولید داخل در مقایسه با کالاهای مشابه خارجی ‌شود، اما در کشور ما چندان سرمایه‌گذاری‌ها به این سمت و سو نرفته است. به نظر شما به خصوص در شرایط پساتحریم باید چه تمهیداتی اندیشیده شود تا شاهد این اتفاق در کشورمان باشیم؟

باید به این موضوع توجه کنیم که سرمایه‌گذاری‌های خارجی حتما باید مشارکت و انتقال تکنولوژی به کشورمان را به دنبال داشته باشد و این موضوع باید در مورد تمام بخش‌ها اتفاق بیفتد. همچنین در مورد انتقال تکنولوژی اگر اطلاعات ما محدود باشد، خارجی‌ها هم در حد همین اطلاعات، تکنولوژی را به ما منتقل خواهند کرد. به این دلیل که کشور ما مقداری عقب ماندگی در این زمینه دارد، بنابراین باید قراردادهای‌مان به گونه‌ای باشد که کشورها و شرکت‌های خارجی را ملزم کند به اینکه تکنولوژی‌های پیشرفته و روز دنیا را در اختیار ما قرار دهند. این در حالی است که در مدت هشت سال دولت گذشته تولید شرایط مطلوبی نداشت و مشکلات تولیدکنندگان بسیار زیاد بود و محدودیت‌های زیادی جلوی پای تولیدکنندگان وجود داشت. در مدت مذکور تولیدات رشد کمی داشت و محدود بود و از همین رو امکان تولید صادرات محور چندان وجود نداشت. در واقع از آنجا که در این مدت، محدودیت‌ها برای تولیدکنندگان بسیار زیاد بود، بیشتر به فکر حل مشکلات خود بودند تا اینکه بخواهند تولید صادرات محور داشته باشند.

پس معتقدید که در شرایط فعلی خیلی نمی‌توانیم بر تولید صادرات‌محور معطوف باشیم و باید در ابتدا سایر مشکلات موجود در زمینه تولید را حل کنیم؟

بله، باید در ابتدا واحدهای تولیدی فعال شوند و از نظر مالی منابعی در اختیار آنان قرار بگیرد تا تولید سودآوری داشته باشند و هزینه‌های اضافی که در طول این سال‌ها پرداخت شده است، از بین برود و به جای آن، صرف برداشته شدن موانع از جلوی پای تولیدکنندگان و ارتقای کیفیت تولیدات و بازاریابی شود. مطمئناً می‌توانیم به این نقطه برسیم و اگر مقداری دروازه‌های کشور باز شود، می‌توانیم صنعت و تولید خوبی داشته باشیم.

در حال حاضر موضوع مطرح این است که بسیاری از شرکت‌های خارجی تمایل دارند که در حوزه‌های نفتی و پتروشیمی ایران سرمایه‌گذاری کنند و این در حالی است که ما بیش از هر موضوعی به توسعه صادرات غیرنفتی نیاز داریم. به نظر شما پس از این چگونه می‌توانیم سرمایه‌گذاری‌ها را به سمت تولید و صادرات محصولات غیرنفتی سوق دهیم؟

این موضوع بحث حاکمیتی است و حاکمیت باید روی این موضوع کار کند. شاید یکی از بهترین اقدامات این باشد که صنایع زیرساختی را هم ایجاد کنیم و کشورها و شرکت‌های خارجی را موظف کنیم که در عین سرمایه‌گذاری، صنایع زیرساختی پتروشیمی را راه بیندازند. خوشبختانه در کشور ما محصولات و تولیدات بسیاری برای سرمایه‌گذاری وجود دارد و در عین حال، دولت باید حق انتخاب برای سرمایه گذاران قرار دهد و در این صورت اگر مزیت در مورد برخی از محصولات و تولیدات ایجاد شود، سرمایه‌گذاران هم تمایل به حضور در عرصه‌های مختلف پیدا می‌کنند.

***

محمود تولایی:
به دنبال انگیزه مشارکت در تولیدات غیرنفتی باشیم

محمود تولایی، مدیرعامل شرکت صادراتی پویا راد معتقد است باید زمینه لازم ایجاد شود تا سرمایه‌گذار خارجی تمایل به مشارکت در تولیدات غیر‌نفتی را نیز پیدا کند.

به نظر شما برای اینکه در شرایط پساتحریم سرمایه‌گذاری‌های خارجی به سمت تولیدات صادرات محور سوق پیدا کند، باید چه اقداماتی انجام شود؟

این موضوع که سرمایه‌گذاری به سمت افزایش رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی برود، یکی از وظایف امروز وزارت صنعت، معدن و تجارت است و باید در این رابطه، طرح توسعه و نوسازی صنایع در دستور کار قرار گیرد. به عبارت دیگر باید به‌گونه‌ای عمل شود که سرمایه‌گذاران در واحدهایی که ماشین‌آلات کهنه دارند و نیاز به سرمایه‌گذاری جدید است، اقدامات لازم را انجام دهند. زیرا اگر در واحدهای تولیدی، ماشین‌آلات و سرمایه‌گذاری جدید وارد نشود، باز هم این واحدها با بحران اشتغال، تولید انباری و بی‌کیفیت و عدم رقابت‌پذیری مواجه می‌شوند. در واقع در شرایط فعلی غیر‌از اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت به دنبال جذب سرمایه‌گذاران خارجی به کشور است، باید دید که تا چه اندازه دیدگاه کمک به بخش‌خصوصی را دارد. اما در حال حاضر دولت باید تسهیلات و تشویق‌هایی را قرار دهد تا تولیدکنندگان اقدامات لازم را برای نوسازی واحدهای خود انجام دهند.

بنابراین معتقدید که باید تحولات لازم از داخل واحدهای تولیدی صورت گیرد؟

بله، به عبارتی واحدهایی که هم‌اکنون گرفتار هستند و در چند سال اخیر به دلیل تحریم‌ها موفق نشده‌اند ماشین‌آلات خود را به روز کنند و این در حالی است که در حال حاضر پول لازم در واحدهای صنعتی برای این اقدامات وجود ندارد. باید به واحدهای تولیدی این انگیزه داده شود تا ماشین‌آلات خود را نوسازی کنند و با جذب شرکای جدید واحدهای خود را به روز کنند. اگر این اتفاقات رخ ندهد، در توسعه کالاهای رقابت‌پذیر عقب خواهیم بود.

پس تا زمانی که این اتفاقات رخ ندهد، حتی اگر سرمایه‌گذاری خارجی هم وارد کشور شود، تأثیری در صادرات محور شدن تولیدات نخواهد داشت؟

اگر بدون انجام اقدامات لازم، سرمایه‌گذاری خارجی وارد کشور شود، یکسری کالاهای مطلوب‌تر تولید خواهد شد و به این ترتیب برای برخی از واحدهای تولیدی مشکلاتی به وجود خواهد آمد. زیرا زمانی که کالاهای مطلوب‌تر و مرغوب‌تر به بازار بیاید، کالاهای مشابه توسط مردم خریداری نخواهد شد و این در حالی است که ممکن است بخش عمده‌ای از صنایع در یک دهه گذشته خود را به روز نکرده باشند.

در حال حاضر ظاهرا تمایل بسیاری از شرکت‌های خارجی این است که در حوزه نفتی و پتروشیمی کشورمان سرمایه‌گذاری کنند و به نظر می‌آید از این جهت در شرایط پساتحریم چندان نتوانیم روی صادرات غیرنفتی مانور ‌دهیم. فکر می‌کنید چگونه می‌توان سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی را به سمت تولیدات و صادرات عیرنفتی سوق داد؟

قاعدتا سرمایه جایی می‌رود که مزیت نسبی وجود داشته باشد. در حال حاضر در بخش نفت مزیت نسبی وجود دارد و غیر‌از اینکه یک کشور نفت‌خیز هستیم، وزیر نفت تدابیری اندیشیده که نسبت به رقبا، سرمایه‌گذاران در ایران از انتفاع بیشتری برخوردار می‌شوند. آنجا که بحث نفت و مشتقات آن مطرح است دولت تصمیم می‌گیرد و کارها را انجام می‌دهد و پیگیری‌های لازم را می‌کند ولی باید به این موضوع توجه داشت که سر بخش‌خصوصی روی هیچ بالینی نیست. در چنین شرایطی باید زمینه لازم ایجاد شود تا سرمایه‌گذار خارجی تمایل به مشارکت در تولیدات غیر‌نفتی را نیز پیدا کند.

***

احمد اثنی عشری:
پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی تابعی از استراتژی‌ها باشد

احمد اثنی عشری، عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی باید تابعی از استراتژی‌های کلی اقتصادی و صنعتی کشور باشد.

به نظر شما برای آنکه بتوانیم در شرایط پساتحریم سرمایه‌گذاری‌های خارجی را به‌گونه‌ای هدایت و مدیریت کنیم که موجب رشد صنایع و افزایش رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی شود، باید به‌طور مشخص چه اقداماتی انجام دهیم؟

پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی باید تابعی از استراتژی‌های کلی اقتصادی و صنعتی کشور باشد. زمانی که استراتژی مدون و قابل اجرا وجود نداشته باشد، سرمایه‌گذار خارجی صرفا در راستای منافع و مصلحت خود تصمیم می‌گیرد. در پذیرش سرمایه‌گذار خارجی از اتفاقاتی که رخ می‌دهد، انتقال همزمان دانش فنی به‌صورت رسمی و غیررسمی و نامحسوس است. دانش فنی بخش نرم‌افزاری تکنولوژی است که می‌تواند به ارتقای توانمندی‌های فنی و تخصصی شاغلان صنعت در کشور کمک کند.

نکته مهم دیگر موظف کردن سرمایه‌گذاران خارجی به صادرات بخشی از تولید ناشی از سرمایه‌گذاری آنهاست. با این امر هم بازارهای جهانی را بهتر می‌شناسیم و مشتریان جدید و انتظارات آنها را درک می‌کنیم و هم کیفیت تولید داخلی مبتنی بر انتظارات آنها ارتقا می‌یابد و از جذب سرمایه‌گذار خارجی در بخش تولید نباید نگران باشیم. در هر حال باعث ترغیب نیروی انسانی ماهر و کارآمد و هم بازار صادراتی خواهیم شد.

به نظر می‌رسد تمایل بسیاری از شرکت‌های خارجی این است که در شرایط پساتحریم در حوزه‌های نفتی و پتروشیمی سرمایه‌گذاری کنند. باید چه اقداماتی انجام شود تا تمایل شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در تولیدات غیرنفتی و به تبع آن افزایش صادرات غیرنفتی افزایش یابد؟

بدیهی است انسان اقتصادی تصمیم اقتصادی می‌گیرد، سرمایه‌گذار خارجی هم به دنبال منافع و جاذبه‌های سرمایه‌گذاری است. اگر در جایی مزیت وجود داشته باشد، اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند. قطعا اگر بسترهای سرمایه‌گذاری و شرایط برای تولید رقابتی فراهم باشد، در زمینه‌های دیگر هم اقدام خواهد کرد. ما در تولید کالاهایی که نیاز به نیروی انسانی زیاد دارد، مزیت نداریم. کالا گران تولید می‌شود و قطعا سرمایه‌گذاران برای استفاده از مزیت‌ها می‌آیند و نمی‌توان آنها را ملزم به سرمایه‌گذاری در بخشی از اقتصاد کرد که توجیه اقتصادی نداشته باشد.

با توجه به موضوعاتی که اشاره کردید به‌طورکلی باید چه سیاستی را در پیش بگیریم تا بتوانیم از پتانسیل‌های موجود در کشور و به‌ویژه در شرایط پساتحریم برای توسعه صادرات غیرنفتی استفاده کنیم؟

باید مشوق‌هایی ایجاد کرد که سرمایه‌گذاران ترغیب به صادرات کالاهای تولیدی شوند. معافیت‌های مالیاتی، مشوق‌های صادراتی و تضمین سود سرمایه‌گذاری و روش‌هایی از این دست می‌تواند به این امر کمک کند. معرفی توانمندی‌های معدنی و صنعتی کشور و تدوین استراتژی‌های توسعه اقتصادی در ورود این سرمایه‌ها مؤثر است. اقدام مناسب دیگری که دولت می‌تواند انجام دهد، هموار کردن مسیر ورود سرمایه‌های ایرانیان خارج از کشور به داخل کشور است. با اغماض به برخی رفتارهای سیاسی و اجتماعی بسیارند ایرانیانی که دارای سرمایه‌های بزرگ هستند و مایلند با عشق در کشور سرمایه‌گذاری کنند.