سایه سنگین متغیرهای بنیادی بر بازار سرمایه

بازار سرمایه هفته گذشته در حالی به كار خود پایان داد، كه شاخص بازار بورس در آخرین روز معاملاتی با افزایش 10 واحدی به عدد 65939 واحد رسید‌. این كاهش به معنای بازدهی متوسط منفی به میزان 16.5 درصد برای سرمایه‌گذاران بازار بورس از ابتدای سال است‌. عوامل متعددی برای كاهش شاخص در ده ماهه نخست سال 93 وجود دارد، كه مهم‌ترین عوامل را می‌توان در دو دسته كلی اقتصادی و سیاسی تقسیم‌بندی كرد‌. در جهان كنونی، روابط اقتصادی و سیاسی به‌صورت معناداری به‌هم پیوسته هستند و كشورها نمی‌توانند بدون داشتن رابطه‌خوب سیاسی با جهان پیرامون، از اقتصاد خوبی برخوردار باشند‌. مصداق عینی این گفتار، مقایسه كشور كره‌جنوبی و كره‌شمالی از نظر اقتصادی و سیاسی است.

در بررسی كاهش شاخص در 10 ماهه اخیر، این كاهش را به دو دوره زمانی هشت ماه ابتدای سال و 2 ماه دیگر (آذر و دی) تقسیم می‌كنیم‌. از مهم‌ترین دلایل اقتصادی كه بیشترین تاثیر را در كاهش شاخص بازار سرمایه در هشت ماهه نخست داشته است، می‌توان به ركود اقتصادی كشور اشاره كرد‌. ركود داخلی كشور باعث شده، كه میزان فروش محصولات نهایی بسیاری از شركت‌های مهم در بازار سرمایه با مشكل روبه‌رو شوند و بازار سرمایه انتظار اعلام روند مثبتی از گزارش‌های دوره‌ای شركت‌ها نداشته باشد‌. بنابراین روند قیمتی عمده سهام شركت‌ها حالت ركودی و گامی با نزول قیمتی رو‌به‌رو شود‌.

از سوی دیگر، كاهش قیمت كالاهای جهانی همچون سنگ آهن از ابتدای سال نیز باعث شده كه صنعت سنگ‌آهن كه یكی از مهم‌ترین صنایع بازار سرمایه است، در یك روند نزولی فرسایشی قرار گیرد‌. در دو ماهه اخیر دو عامل سیاسی و اقتصادی كلان باعث تسریع نزول بازار بورس شد، این دو عامل عبارتند از: برآورده نشدن انتظارات فعالان بازار سرمایه در بحث سیاسی و عدم‌رسیدن به توافق نهایی بین ایران و كشورهای 5+1 در سوم آذر و همچنین كاهش شدید بهای نفت جهانی.

 از طرف دیگر، با توجه به همبستگی زیاد قیمت فلزات اساسی با نفت، احتمالا در میان مدت اثر كاهش قیمتی نفت را روی كاهش قیمت فلزات اساسی شاهد باشیم، كما اینكه این روند نزولی در هفته پیش در فلزات اساسی مشاهده شد.

طیب‌نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی هفته گذشته با اشاره به ارائه لایحه بودجه امسال بر مبنای نفت 72 دلاری به مجلس گفت: با در نظر گرفتن شرایط جدید در نظر داریم قیمت نفت را به 40‌دلار تغییر دهیم و بازتنظیم کنیم‌. نفت ارزان قیمت چالش بزرگ پیش روی اقتصاد كشور است، هرچند یكی از اقتصاددان‌های آمریكایی در مقاله‌ای بر این باور است، كه در بلند‌مدت ارزان شدن نفت به نفع ایران تمام شده و دیگر كشورهای نفتی حوزه خلیج فارس در بلند‌مدت متضرر خواهند شد‌. در رابطه با پیش‌بینی قیمت جهانی نفت، افزایش عرضه و كاهش تقاضا موضوعی كوتاه مدت نبوده و به عوامل بنیادی بستگی دارد‌. بنابراین نمی‌توان انتظار تغییر روند مهمی را در بازار نفت در كوتاه‌مدت شاهد باشیم‌. همچنین باید در انتظار تصمیم بانك مركزی اروپا در هفته آینده ماند، زیرا می‌تواند اثر مهمی در بازار نفت داشته باشد‌. 

پنجشنبه هفته گذشته بانك مركزی سوئیس از توقف حمایت نرخ مبادله فرانك در برابر یورو كه از سال 2011 اجرا می‌شد، خبر داد‌. این تصمیم ناگهانی بانك مركزی سوئیس اثر خود را با كاهش بیش از 10 درصدی شاخص سهام زوریخ نشان داد‌. همچنین این تصمیم باعث رشد جهشی قیمت نفت و طلا شد‌. می‌توان این تصمیم را بدین گونه تفسیر كرد، كه با توجه به وضعیت اقتصادی منطقه یورو و احتمال تصمیم‌گیری بانك مركزی اروپا مبنی بر اجرای سیاست‌های انبساطی و محرك اقتصادی، شاهد ضعف یورو در آینده باشیم و بنابراین بانك‌مركزی سوئیس نمی‌خواهد هزینه حفظ نرخ مبادله ارزی برای كشورش بیشتر شود‌. 

یكی دیگر از عوامل تاثیر‌گذار بر بازار سرمایه نرخ سود بانكی است‌. بنابراین دنبال كردن تصمیم‌های بانك مركزی ایران در این رابطه برای فعالان بازار سرمایه بسیار با اهمیت است‌. پیرامون این عامل تاثیرگذار، پنجشنبه گذشته عبدالناصر همتی، مدیر‌عامل بانک‌ملی ایران در دومین روز از سفر خود به مازندران در نشست با استاندار گفت: رویکرد دولت مبنی بر کاهش نرخ سود، مورد حمایت جدی است و این نرخ در آینده کاهش می‌یابد‌. این سخنان می‌تواند نشانگر دغدغه دولت برای كاهش نرخ سود بانكی بوده، روندی كه نمی‌تواند در بلند‌مدت ادامه‌دار باشد‌. توجه همزمان دولت به دو بازار پولی و مالی كشور می‌تواند منابع محدود اقتصادی كشور را به‌صورت بهینه در حوزه تولید و اشتغالزایی كشور هدایت كند.

بررسی همزمان متغیرهای اقتصاد داخلی همچون نرخ سود بانكی، شفاف شدن بودجه سال 94 و درآمد ارزی كشور ناشی از فروش نفت و دیگر محصولات صادراتی و همچنین توجه به بازارهای جهانی همراه با بررسی چگونگی روند پیشرفت مذاكرات ایران و كشورهای 1+5 می‌تواند چشم‌انداز بازار سرمایه را در ماه‌های باقیمانده سال ترسیم کند.

* کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه