نظر دو فعال اقتصادی درباره رابطه ترانزیت و قاچاق / ساختارترانزیت در کشور معیوب است

از این گمرک به آن گمرک، فاصله ای که کامیون های ترانزیتی در ایران با مسیری که سازمان حمل و نقل جاده ای برای آنها تعیین کرده است طی می کنند. اما آیا مسیرهای ترانزیتی تعریف شده همه این کامیون ها را به چشم می بینند. 

جواد سمساریلر، رئیس سابق انجمن شرکت های حمل و نقل بین المللی معتقد است این اتفاق نمی افتد. او که نزدیک به چهار دهه دراین انجمن فعالیت داشته ساختار ترانزیت در ایران را معیوب می داند. این کارشناس ترانزیت درباره سهم ترانزیت در قاچاق به «فرصت امروز» می گوید: طبق قوانین کشور ما زمانی که محموله از گمرک خارج می شود وظیفه گمرک تمام و نیروی انتظامی مسئولیتش شروع می شود. س

مساریلر توضیح می دهد: کامیون حامل بار باید حتما در مسیری که از طرف سازمان حمل و نقل برایش تعیین شده است حرکت کند و در تمام این مسیر باید پلیس راه، مسیرطی شده را چک و مدارک کامیون را مهر کند، اما متاسفانه شما برگه ای پیدا نمی کنید که توسط پلیس راه ها مهر شده باشد، مگر در موارد اندکی. به گفته او، کامیون هایی هم که درمیانه راه می خواهند باری را تخلیه یا تعویض کنند، خارج از مسیر این کار را انجام می دهند. به گفته رئیس سابق انجمن شرکت های حمل نقل بین المللی، بارها اتفاق افتاده کامیونی که از گمرک سرخس ترخیص شده و باید به گمرک بندرعباس بیاید در آذربایجان پیدا شده است.

سمساریلر راهکار استفاده از GPS را برای ردیابی کامیون ها برای کاهش قاچاق کمک کننده می داند اما به اعتقاد او از آنجایی که 18 ارگان در ترانزیت خارجی دخالت دارند، معتقد است راهکارهای پیشنهادی برای جلوگیری از قاچاق کمتر به هدف نهایی خواهند رسید. او می گوید: تعدد دستگاه های مختلف برای تصمیم گیری خود عاملی برای حل نشدن قاچاق است، چون هر دستگاهی می تواند مشکل را به گردن دیگری بیندازد و متاسفانه همین موضوع نیز درباره واردات غیر قانونی برخی نهادها مسئله ساز شده است. درحالی که پیش از انقلاب همه مسئولیت ها در دست گمرک بود و این سازمان اختیارات بیشتری داشت و می توانست در مواجهه با تخلفات به تنهایی تصمیم بگیرد. به گفته این کارشناس، قرار نیست هر کامیونی بازرسی شود، چرا که این کار به محموله کامیون ها آسیب خواهد رساند.

این کارشناس می گوید: در بسیاری از کشورها قاچاق انجام می شود، حتی در سوییس. در هیچ کشوری برای ردیابی قاچاق همه بار را تخلیه نمی کنند. اما با وجود موانع زیادی که برای واردات در کشور وجود دارد، عده ای هستند که به راحتی راه های قاچاق را پیدا می کنند، مثلا راننده ای را می خرند که دغدغه قسط های کامیون اش را دارد و طبیعتا اینها به شرکت هایی بر می گردد که مسئولیت ترانزیت بر عهده آنهاست. حالا در تمام رسانه ها نوشته می شود که قاچاق از طریق گمرک وارد می شود، در صورتی که گمرک مسئول همه آنها نیست. به گفته سمساریلر، سالانه 2میلیون و 500هزار TEU کانتینر کالا برای ورود به داخل یا ترانزیت، از طریق بنادر جنوب وارد کشور می شود و براساس اظهاری که ارسال کننده کالا ذکر کرده ترخیص شده و در مسیرهای پیش بینی شده زرد، سبز و قرمز قرار می گیرند.

او در توضیحات بیشتری می گوید: بنابراین اگر کسی بخواهد کار خلافی انجام دهد، از این مسیرها استفاده می کند و شرکت حمل نقل کننده هم خبر ندارد. ممکن است صاحب کالا به علاوه آنچه اظهار کرده، چیزهای دیگری هم در آن محموله بار زده باشد. متاسفانه مسیرها تماما حراست نمی شوند و ترانزیت کنترل نمی شود و این تقصیر را گردن گمرک می اندازند و می گویند از طریق گمرک انجام شده اما گمرک واقعا چه کاری می تواند بکند. این امکان وجود ندارد که همه کالا ها باز شود.

این کارشناس، تعرفه بالای واردات و ممنوعیت ها را دو عامل مهم در ایجاد قاچاق می داند. او معتقد است ممنوعیت ها در اغلب کشورها دو، سه قلم کالاست، در حالی که در ایران بیش از 124 نوع کالا ممنوع، مشروط و با ممنوعیت شرعی دارد که به قاچاق دامن می زند. جواد سمساریلر معتقد است قاچاق یک پدیده اقتصادی است و با بگیر و ببند، حل نمی شود.

بازنگری سیاست های ترانزیتی

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات نیز به سیاست های ترانزیتی منتقد است؛ سیاست هایی که کهنه شده، به روز نیست و نیاز به اصلاحاتی دارد. همچنین معتقد است ریشه های قاچاق باید بررسی شود. او به «فرصت امروز» می گوید: راه های ورود کالای قاچاق به کشور، ترانزیت، ورود از مبادی رسمی با خلاف اظهار یا قاچاق به شکل رسمی است. اما باید دنبال جواب برای این سوال باشیم. اینکه چه دلیلی وجود دارد که کشور ما با وجود ظرفیت های متعدد از بالاترین سهم قاچاق در منطقه برخوردار است.

به گفته لاهوتی، سیاست های ترانزیتی کشور نیاز به بازنگری دارد اما نباید دیوار بلند تعرفه های را به عنوان مهم ترین عامل قاچاق فراموش کرد. رئیس کنفدراسیون صادرات ایران می گوید: واردات رسمی بسیار گران است و کشور ما هم در مسیر شرق - غرب و شمال- جنوب از مهم ترین مسیرهای ترانزیتی است. مرزهای دریایی و خشکی ما بسیار گسترده است و می توانند به راحتی برای قاچاق مورد استفاده قرار گیرند. 

لاهوتی به سیاست گذاری های سه دهه اخیر اشاره می کند و می گوید: به نظر می رسد سیاست هایی که در سه دهه گذشته و بعد از جنگ به بهانه حمایت از تولید داخلی پیشه کردیم، نه تنها حامی تولید نبوده، بلکه به این دلیل که ما نخواستیم شرایط را براساس واقعیت های اقتصادی تنظیم کنیم لطمه بیشتری از آنها دیده ایم. این سیاست ها نیاز به بازنگری دارد. ما باید این واقعیت را بپذیریم که اگردر کشور برای کالای خارجی تقاضا وجود دارد باید پاسخ داده شود. تولید هم باید مقاوم سازی شود، اما نه با دیوار تعرفه. به گفته این فعال اقتصادی، وقتی ورود کالا با تعرفه محدود نشود، ممنوعیت اعمال نشود و صنعت داخلی آنقدر قوی شد که امکان رقابت با مشابه وارداتی خودش را داشته باشد، واردات انحصاری از طریق برخی نهادها هم از بین می رود.

به گزارش «فرصت امروز» مجتبی خسروتاج در آخرین نشست خبری اش توجه رسانه ها را به پیگیری قاچاق در ترانزیت جلب کرد: تا به حال درباره ترانزیت و نقشش در قاچاق بسیار پرداخته شده اما به نظر می رسد دولت در این حوزه برنامه های جدی تری دارد.
مسعود کرباسیان نیز در تشریح بزرگ ترین کشف گمرک در 38سال اخیر گفته بود: خلاءهای موجود، نارسایی ها و كمبودهای ناشی از سلب اختیارات گمرك در زمینه كنترل تشریفات كالاهای خارجی وارد شده از ابتدای ورود به قلمرو سرزمینی و تا انتهای خروج از محوطه های گمركی، نمی تواند خط قرمز و مانعی برای برخورد قانونی با متخلفان، قاچاقچیان و ایادی مرتبط در پیش روی گمرك قرار دهد.

ارتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com