زمزمه‌هایی برای از سرگیری سوآپ نفتی

تداوم توقف سوآپ نفت‌خام برای کشوری همچون ایران که از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار است، یعنی از دست دادن سود و روابط تأثیرگذار بین‌الملل. با این وجود اخیرا اقدامات وزارت نفت موجب شده است تا زمزمه‌هایی برای از سرگیری سوآپ نفت‌خام شنیده شود، گرچه‌ معاون وزیر نفت این زمزمه را تأیید کرد. عملیات سوآپ نفت‌خام ایران از سال 1389 بنا به دلایلی که هیچ‌گاه به حقیقت اعلام نشد، متوقف شده است. با روی کار آمدن دولت یازدهم امید‌ها برای ازسرگیری این موضوع رنگ و بوی جدی‌تری به خود گرفت به‌طوری‌که وزیر نفت در گفت‌وگو با یکی از خبرگزاری‌ها به از سرگیری سوآپ نفت‌خام امیدوار بود. گـمـانـه‌زنـی‌ها برای از سرگیری سوآپ برای سال 94 ادامه داشت تا اینکه در روزهای پایانی سال گذشته توقف سوآپ فرآورده‌های نفتی رسما اعلام شد. توقف سوآپ یعنی رها کردن زیرساخت‌های روزانه ۵۰۰هزار بشکه نفت که این تجارت استراتژیک نفتی را در نقطه صفر قرار داده است. 

در شرایط کنونی و امید برای لغو تحریم‌های نفتی در چند ماه آینده پس از انتشار بیانیه لوزان، خبر آماده‌سازی پایانه نفتی شمال برای سوآپ نفت‌خام از سوی شرکت ملی نفت ایران عنوان شد. حـمـیدرضا شاهدوست، رییس پایانه نفتی شمال با اشاره به اهمیت موضوع سوآپ و جایگاه پایانه نفتی شمال اعلام کرد: نقش حاکمیتی شرکت پایانه‌های نفتی ایران ایجاب می‌کند که در هم‌سویی با تلاش‌های دیپلماتیک کشور برای رفع تحریم‌های یک‌جانبه، اولویت‌های مهم صنعت نفت بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. حـال شـنـیـده‌هایی از آغاز مذاکرات جدید برای از سرگیری این تجارت سودآور و استراتژیک نفتی با کشورهای قزاقستان، ‌ترکمنستان و آذربایجان به گوش می‌رسد.

آغاز رایزنی برای از سرگیری سوآپ نفتی

منصور معظمی، معاون وزیر نفت در برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری با بیان اینکه سیاست وزارت نفت در دولت یازدهم از سرگیری مجدد سوآپ است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «با سوآپ اصولی موافق هستیم. به دنبال سوآپ هستیم و اگر منفعت آن باشد حتما به سمت آن خواهیم رفت. اگرچه برنامه‌هایی نیز برای آغاز مجدد در دست اجرا داریم.» وی می‌افزاید: «از آغاز مجدد سوآپ حمایت‌های لازم را خواهیم داشت و اگر کسانی به فعالیت در سوآپ نفتی علاقه‌مند باشند، در بخش دولتی و خصوصی استقبال خواهیم کرد. پیش از این توسط دولت سوآپ نفتی انجام می‌شد اما به دلایلی متوقف شد که ما در توقف آن سهمی نداشتیم.»

به گفته معظمی، با آغاز تحریم‌ها و کاهش نفت‌خام، اولویت دولت سوآپ نبود اما با لغو تحریم‌ها می‌توان به اجرای سوآپ نفتی به‌عنوان یک جایگزین نگاه کرد. سوآپ نفت‌خام برای ایران به دلیل موقعیت استراتژیک‌ سودآور بوده است. براساس آمارهای موجود، ایران در طول ۱۳ سال انجام سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر بیش از ۲۵۴ میلیون بشکه نفت از مسیر ایران، طلای سیاه سوآپ شد که حدود ۸۸۰ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور به همراه داشته است.

سوآپ سودآور باید از سرگرفته شود

در همین ارتباط مرتضی فیروزی، رییس کمیسیون نفت، سوآپ، بانکرینگ و ترانزیت اتحادیه صـادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه سیاست دولت روحانی بر انجام سوآپ است و انعطاف برای معامله سوآپ بیشتری برای این کار دیده می‌شود، ‌به «فرصت‌امروز» می‌گوید: «سوآپ در هر چارچوب استانداردی سودآور است. سوآپ نفت‌خام به دلیل تحریم‌ها متوقف نشده و مسائل فنی و تکنیکی در آن دخیل بوده و اما بدون شک با لغو تحریم‌ها کشورهایی همچون قزاقستان و ترکمنستان برای سوآپ تمایل جدی‌تری خواهند داشت.»

وی با اشاره به اینکه در انجام سوآپ نفتی بخش‌خصوصی جایگاهی برای ورود ندارد، ‌می‌افزاید: «در سوآپ فرآورده‌های نفتی بخش‌خصوصی حضور کامل داشت، اما در سوآپ نفت‌خام این جایگاه وجود ندارد، زیرا نفت در انحصار دولت است و هرگز از این انحصار خارج نشده است. تمامی معاملات ما در بخش نفت‌خام و فرآورده‌های آن با بخش دولتی است. ورود بخش‌خصوصی برای سوآپ نفت‌خام به دلیل وجود نداشتن پالایشگاه بزرگ بـخـش‌خـصوصی سودآور نیست.» فیروزی همچنین می‌گوید: «ایران برای سوآپ نفت‌خام با کشورهایی همچون قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان می‌تواند وارد مذاکره شده اگرچه این مذاکرات در حال انجام است.»

درباره ضرورت و اهمیت سـوآپ نـفـتـی حسن خسروجردی رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی، گاز و پتروشیمی و از فعالان بخش‌خصوصی به «فرصت امروز» گفته بود: «قطعا برای کشوری همچون ایران که ماهیت ترانزیتی دارد، سوآپ نفتی مهم است اگر مشکلاتی در بخش سوآپ وجود دارد، دولت باید این موارد را شناسایی و برطرف کند؛ بهتر است مشکلات حل شود تا بخش درآمدزای سوآپ تنها به دلیل مواردی متوقف شود. به اعتقاد من باید در این موارد با حلاجی بیشتر موارد تصمیم‌گیری شود و پخته‌تر به موضوع نگاه کنیم و محاسن و معایب باهم دیده شود. بیان این مسائل تنها برای حمایت از منافع بخش‌خصوصی نیست بدون شک منفعت کشور بر این بخش ارجحیت دارد.»