رفع تحریم‌ها، فرصتی برای ارتقای بانکداری الکترونیک

تهران، شهری است که بانک‌ها بیشترین تمرکز شعبه را در آن دارند. تقریبا در هر محله و خیابان اصلی، اغلب بانک‌های بزرگ کشور، شعبه یا شعبه‌هایی زده‌اند. شهرهای بزرگ دیگر کشور مانند اصفهان، تبریز، مشهد و... هم وضعیت تقریبا مشابهی دارند. براساس اعلام بانک جهانی به ازای هر 100 هزار نفر در ایران ۲۹.۱ شعبه بانک وجود دارد، رقمی که به نظر می‌رسد تعداد آن به‌مراتب بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته‌ای چون آلمان، اتریش، انگلیس و نروژ است. در آلمان به ازای هر100 هزار نفر 15.5 شعبه بانک، در اتریش 15 شعبه، در انگلیس 24.2 شعبه و در نروژ 10.7 شعبه تاسیس شده است. 

گاهی این تعداد شعبه مورد انتقاد مسئولان قرار می‌گیرد اما با این وجود چرا بانک‌ها به شعبه‌داری روی آورده‌اند؟

توسعه نامتوازن و نقش برجسته بانک‌ها در تامین سرمایه

حمیدرضا حق‌جو، کارشناس اقتصادی در این باره به «فرصت‌امروز» گفت: یکی از مشکلات اقتصاد ایران، بانک محور بودن آن است. به دلیل ضعف دیگر بازارهای مالی، نقش بانک‌ها در تامین سرمایه بخش‌های مختلف برجسته شده و این وضعیت به خود بانک‌ها هم آسیب‌ زده است. برخی آمارهای منابع بین‌المللی نشان می‌دهد که درآمد بانک‌ها در خلال سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است اما با وجود این، فشار تقاضا شرایطی برای بانک‌ها به وجود آورده که با کمبود منابع مواجه هستند.

وی افزود: اگر فکر کنیم که بانک‌ها نباید به دنبال سودآوری خودشان باشند اشتباه است اما این سودآوری باید در چارچوب منافع کشور باشد. این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا امکان کاهش شعب از سوی بانک‌ها وجود دارد؟ گفت: تاسیس و تعطیلی شعب بانک‌ها براساس تصمیم هیات‌مدیره بانک‌ها و در چارچوب مصوبات شورای پول و اعتبار است و تعطیلی شعب را نمی‌توان به بانک‌ها تحمیل کرد. اما می‌توان شرایطی را به وجود آورد که بانک‌ها به این نتیجه برسند که شعبه‌داری در مقابل درآمدهای آن هزینه‌بر بوده و خودشان به کاهش شعب اقدام کنند.

وی ادامــه داد: بـــرخــی آمارهایی که در مورد تعداد شعب اعلام می‌شود همه واقعیت‌ها را بیان نمی‌کند. مثلا در آمارهای بانک جهانی آمده که تعداد شعب بانکی ایران از کشورهای نفت‌خیز منطقه بیشتر است، پاسخ این است که آیا این کشورها به اندازه ایران جمعیت دارند؟ کارکرد شعب بانکی فقط اخذ سپرده بانکی نیست. بانک‌ها مجموعه‌ای از خدمات را به مشتریان‌شان ارائه می‌دهند که این خدمات چندان جنبه سودآوری هم ندارند و نبود این خدمات مردم و فعالان اقتصادی را با مشکل مواجه می‌کند.

این کارشناس تاکید کرد: کم شدن تعداد شعب به نسبت جمعیت کشور به معنای صف‌های طولانی مردم و مشکلات فراوان آنها در دریافت خدمات بانکی است. بنابراین، بهترین راه ایجاد زمینه‌های کاهش شعبه‌داری بانک‌ها با تقویت بانکداری الکترونیک است اگر نه شعبه‌داری هیچ بانکی با فشار و مصوبه دولتی کاهش پیدا نمی‌کند. چون اگر دولت بخواهد به روند درآمدزایی بانک‌ها ضربه بزند، صرفه بانکداری زیر سوال می‌رود و چرخه تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی با مانع روبه‌رو می‌شود.

توسعه بانکداری الکترونیک زمینه‌ساز کاهش شعبه‌ها

محمد حسن‌نژاد، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: علت تمرکز بیش از اندازه بانک‌ها در تهران، تمرکز پول در پایتخت است. همه شرکت‌های بزرگ و نهادها و سازمان‌ها در تهران مستقر هستند و به جرات می‌توان گفت که کمتر شرکت یا موسسه‌ای در کشور وجود دارد که با وجود نمایندگی‌اش در تهران، یک بار سیستم مالی و دارایی‌اش در مجاری بانک‌های تهران گردش نداشته باشد. حجم بزرگ معاملات در تهران به اندازه‌ای است که به این اندازه بانک نیاز است.

وی با اشاره به انتقاد برخی مسئولان درباره نرم جهانی تعداد شعب بانکی گفت: شاید این انتقادها معطوف به بانک‌های خاصی باشد چون همه بانک‌ها در این مورد یکسان نیستند و باید دید که کدام بانک‌ها را موردنظر دارند. اما با این وجود قبول دارم که شعبه‌داری امر هزینه‌بری برای بانک‌ها است و بانک‌ها نباید تا این اندازه به شعبه هایشان برای جذب سپرده وابسته باشند. اما در این رابطه مسئولان باید پاسخ بدهند که برای فاصله گرفتن بانک‌ها از شعبه‌داری و کاستن این میزان، تا چه اندازه بسترها را فراهم کرده‌اند؟

این کارشناس در پاسخ به این پرسش که توسعه بانکداری الکترونیک در کاهش شعبه‌داری موثر است؟ تاکید کرد: یکی از موانع مهم در کاهش شعبه‌داری بانک‌ها، تحریم‌های بانکی بوده است. تحریم‌ها موجب می‌شد تا بانک‌ها نتوانند از آخرین دستاوردهای عرصه بانکداری الکترونیک به‌راحتی برخوردار باشند و با دشواری‌هایی روبه‌رو بودند. اما با توجه به حصول توافق هسته‌ای و از بین رفتن عن‌قریب تحریم‌ها می‌توان به چشم‌انداز بانکداری الکترونیک امیدوار بود. وی ادامه داد: بانک مرکزی باید در این‌باره تمرکز بیشتری داشته باشد و در فرصت به وجود آمده در دوره پساتحریم، آخـریـن دسـتـاوردهـای تکنولوژیکی بانکی را وارد کشور کند. در این صورت بانک‌ها مجبور نخواهند بود شعبه‌داری کنند و با کاهش هزینه‌هـــای‌شان سودآوری بیشتری خواهند داشت.