درآمدهای مالیاتی، نقطه اتکای بودجه؟

قرار است تا چند روز دیگر لایحه بودجه سال 95 از سوی دولت به مجلس ارائه شود و در این میان گمانه‌زنی و اظهارنظر در مورد چگونگی تهیه و تدوین آن و سیاست‌های حاکم بر بودجه بحث داغ این روزهای محافل و رسانه‌ها است. این در حالی است که اعتقاد برخی از کارشناسان و فعالان اقتصادی این است که باید اتکای بودجه به درآمدهای نفتی کاهش پیدا کند و دولت مبنا را بر این بگذارد که هزینه‌ها را از محل درآمدهای مالیاتی تامین کند.

در عین حال فعالان اقتصادی بر این باورند که باید در بودجه سال آینده هزینه‌های جاری کاهش و بودجه عمرانی افزایش یابد. اما دیگر موضوع حائز اهمیت در بودجه سال 95 قیمت نفت است که به گفته فعالان اقتصادی باید با توجه به کاهش جهانی قیمت نفت و سیاست‌های اوپک، بین 40 تا 45 دلار برای هر بشکه درنظر گرفته شود.

زیرا در غیر‌این صورت سال آینده هم مانند سنوات گذشته با مشکل کسری بودجه مواجه خواهیم شد و کسری بودجه به معنای کاهش بودجه عمرانی کشور خواهد بود. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی، بودجه سال 95 و قیمت مناسب نفت در این بودجه را مورد بررسی قرار داده است.

***

مسعود دانشمند:

بودجه عمرانی افزایش پیدا کند

مسعود دانشمند، مدیرعامل شرکت حمل واردات ایران و دبیرکل خانه اقتصاد ایران معتقد است که هدف‌گیری در بودجه سال 95 باید افزایش تولید و اشتغال باشد و هزینه‌های جاری کاهش یافته و بودجه عمرانی و سرمایه‌ای افزایش پیدا کند.

در آستانه ارائه بودجه سال آینده به مجلس، از سوی کارشناسان و تحلیلگران نظرات مختلفی در مورد سیاست‌های مدنظر در این بودجه ارائه می‌شود. به اعتقاد شما در بودجه 95 باید چه سیاست‌هایی در دستور کار قرار بگیرد؟  

در سال‌های اخیر با تحریم‌های سنگین مواجه بوده‌ایم و بنابراین بودجه‌های سنوات گذشته بنیادین بسته نمی‌شد. امسال به دلیل توافق هسته‌ای و آغاز لغو تحریم‌ها باید بودجه را طبق اصول تهیه و تدوین کنیم. ما سند چشم‌انداز 1404 و برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی را داریم و بودجه سال 95 را باید در قالب اینها ببینیم. به این معنا که دولت باید در بودجه سال آینده از هزینه‌های جاری کاهش دهد و بودجه عمرانی و سرمایه‌ای باید توسعه پیدا کند.

هدف‌گیری در بودجه باید افزایش تولید و اشتغال باشد و بودجه باید تا جایی که می‌تواند از درآمدهای نفتی فاصله بگیرد. به عبارت دیگر بودجه نباید متکی بر درآمدهای نفتی باشد. از اوایل دولت سازندگی تاکنون نقدینگی کشور ما به‌صورت مرتب سالانه 24 تا 25 درصد افزایش یافته است. افزایش نقدینگی به این معنا است که تولید نداشته‌ایم و بیشتر به درآمدهای نفتی تکیه کرده‌ایم. ما باید از این مسئله فاصله بگیریم.

بنابراین اعتقاد شما این است که بودجه 95 باید از اتکا به درآمدهای نفتی فاصله بگیرد؟  

قیمت نفت که مرتب رو به نزول است و نگاه دولت در بودجه هم باید غیرنفتی شود و نگاه بر تولید داخلی و اقتصاد مقاومتی و اشتغال باشد. اگر این نگاه را در بودجه داشته باشیم، شاید کار سختی را پیش‌رو داشته باشیم اما سال به سال وضعیت رشد اقتصادی بهبود خواهد یافت. همچنین اگر نگاه حاکم بر بودجه، کوچک کردن دولت، کاهش هزینه‌های جاری، افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و نگاه به تولید داخلی است، شاید طی دو تا سه سال آینده به رشد اقتصادی 8 درصدی هم برسیم.

ظاهرا تاکنون سناریوهای مختلفی برای قیمت نفت در بودجه سال آینده در نظر گرفته شده است. به زعم شما باید چه قیمتی برای نفت در بودجه لحاظ شود تا با مشکل کمبود بودجه همچون سنوات گذشته مواجه نشویم؟

من معتقدم که اساسا قیمت نفت در بودجه نباید بیشتر از 40 دلار لحاظ شود. در حال حاضر هزینه‌های تولید در کشورمان افزایش یافته است اما درآمد نفتی ما نمی‌تواند بیشتر از 20 تا 25 دلار باشد. برای اینکه هزینه‌های تولید نفت افزایش یافته است و این‌طور نیست که اگر هر بشکه نفت را 45 دلار بفروشیم، همین مبلغ به جیب‌مان برود.

از سوی دیگر قیمت فروش نفت هم کاهش یافته است. بنابراین خالص درآمد نفتی افت کرده است. پس نمی‌توانیم روی درآمدی که آن را تحت کنترل و نظارت داشته باشیم، حساب کنیم زیرا در غیر‌این صورت بودجه مشکل پیدا می‌کند. اما اگر نفت را به‌عنوان درآمد اصلی دولت قلمداد کنیم، اتفاقی مانند امسال رخ می‌دهد که درآمد کاهش پیدا کرده و مرتب دچار کسری بودجه می‌شویم.

قاعدتا این کسری بودجه هم مشکلات و چالش‌های عدیده‌ای را به وجود می‌آورد؟  

بله، زمانی که دچار کسری بودجه می‌شویم، عمدتا نگاه دولت این است که بودجه عمرانی را کاهش و به هزینه‌های جاری اختصاص دهد. کاهش بودجه عمرانی به این معنا است که درآمد عادی از محل اشتغال و تولید ملی کاهش بیابد و این به معنای یک بحران در اقتصاد است. بنابراین باید در بودجه به سمت درآمدهای غیرنفتی برویم.

***

محمود نجفی سهی:

دولت به درآمدهای نفتی اتکا نکند

محمودنجفی‌سهی، مدیــرعــامـل شرکت مجانس معتقد است که در بودجه 95 نباید چندان به درآمدهای ناشی از فروش نفت اتکا کرد و باید دولت به سمت استفاده از درآمدهای مالیاتی برود.

در موعد ارائه بودجه سال 95 از سوی دولت به مجلس هستیم. به‌عنوان یک فعال اقتصادی فکر می‌کنید با توجه به وضعیت اقتصادی کشور باید چه سیاست‌هایی در این بودجه مورد توجه قرار بگیرد و چه سمت و سویی داشته باشد؟

اولا اعداد بودجه باید واقعی بوده و محقق شود. به عبارت دیگر دولت و مجلس نباید اعدادی را در بودجه پیش‌بینی کنند که محقق نشود و این موضوع باید چه در مورد درآمدها و چه هزینه‌های بودجه صدق کند.در بودجه دولت باید سعی کند که هزینه‌های جاری را کاهش دهد و بر هزینه‌های عمرانی بیفزاید.لازمه اینکه هزینه‌های جاری را کاهش دهد این است که تا جایی که ممکن است دولت بدنه خود را کوچک کند.

محاسن زیادی در این کوچک کردن بدنه دولت وجود دارد اما از آنجا که بحث بودجه مطرح است، نخستین فرصتی که پیش می‌آید این است که درصدی از بودجه‌های جاری آزاد می‌شود و دولت می‌تواند معادل آن را به بودجه‌های عمرانی اضافه کرده و کار عمرانی انجام دهد. اما آنچه که مسلم است با توجه به قیمت نفت، خیلی نمی‌توانیم به درآمدهای ناشی از فروش نفت اتکا کنیم و باید در بودجه دولت به سمت استفاده از مالیات‌ها برود.

بنابراین اعتقاد دارید که در بودجه 95 باید به درآمدهای مالیاتی بیشتر اتکا شود؟ 

لازمه اینکه دولت بتواند مالیات به حق را دریافت کند، این است که در جامعه ایجاد درآمد شود. برای اینکه ایجاد درآمد شود، باید فعالیت‌های اقتصادی افزایش پیدا کند و از فرار مالیاتی جلوگیری شود و مبارزه واقعی با قاچاق انجام شود زیرا سازمان امور‌مالیاتی معتقد است که 40 درصد فرارمالیاتی در کشور داریم.

بنابراین یکی از راه‌های جلوگیری از قاچاق این است که مانع از فرار مالیاتی شد و فعالیت‌های اقتصادی کاملا شفاف شود. لازمه این موضوع هم آن است که طرح جامع مالیاتی هر چه زودتر آماده شود و به اجرا دربیاید. در عین حال باید قانون مالیات بر ارزش افزوده صددرصد اجرا شود.

زیرا این موارد هم شفاف‌سازی می‌کند و هم از فرار مالیاتی جلوگیری می‌کند و هم افراد ملزم به پرداخت مالیات می‌شوند. این در حالی است که بخش زیادی از فعالیت‌های اقتصادی معاف از مالیات است و تمام این معافیت‌ها باید حذف شود و هم مالیات به دولت پرداخت شود و هم شرایط رقابتی ایجاد شود.

اشاره کردید که دولت در بودجه باید اتکای خود به درآمدهای نفتی را کاهش دهد. اعتقاد تحلیلگران این است که باید قیمت نفت در بودجه 40 تا 44 دلار تعیین شود. فکر می‌کنید با توجه به قیمت جهانی نفت و سیاست‌های اوپک، باید چه قیمتی برای نفت در بودجه در نظر گرفته شود؟

در حال حاضر قیمتی که برای نفت مطرح است، 40دلار است. در عین حال دولت سعی دارد سهم از دست رفته نفت را باز پس بگیرند اما هنوز این موضوع محقق نشده و بعید است که دولت در این زمینه موفقیتی حاصل کند. زیرا آنهایی که بازار نفت ما را در اختیار گرفته‌اند به آسانی بازار را پس نمی‌دهند. در نتیجه نباید فکر کنیم که در سال آینده می‌توانیم نفت بیشتری را به فروش برسانیم، دور از واقعیت است.

پس معتقدید که قیمت نفت در بودجه سال آینده باید 40 دلار باشد؟

به نظر من باید در مورد قیمت نفت 40 دلاری هم تا حدودی احتیاط شود. زیرا اخیرا قیمت نفت سیر نزولی داشته است.

***

محمود تولایی:

پرداخت یارانه نقدی متوقف شود

محمود تولایی، رئیس اتاق بازرگانی کاشان و مدیرعامل شرکت پویا راد معتقد است در بودجه سال 95 باید اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها تعیین تکلیف شود. به‌گونه‌ای که پرداخت یارانه نقدی از دستور کار دولت خارج شده و خدمات حمایتی دیگری جایگزین آن شود، در غیر‌این صورت بودجه راه به جایی نخواهد برد.

به نظر شما دولت در بودجه سال 95 باید بیشتر بحث سرمایه‌گذاری‌ها را مورد توجه قرار دهد یا باید دولت درصدد آن باشد که هزینه‌های جاری خود را پوشش دهد؟

با توجه به اینکه قیمت نفت کاهش یافته است، باید بودجه سال 95 عمدتا متکی به درآمدهای مالیاتی باشد و به‌صورت جدی‌تری نسبت به سنوات گذشته اخذ مالیات مورد توجه قرار گیرد. انتظار ما از دولت این است در شرایطی که دولت منابع و بودجه لازم را در اختیار ندارد و قرار است که اصل 44 قانون اساسی را رعایت کند و خصوصی‌سازی را در دستور کار قرار دهد، سرمایه‌گذاری مستقیم دولت در بودجه لحاظ نشود یا اگر لحاظ می‌شود، شرکت‌های دولتی از این موضوع مستثنی شوند.

کارشناسان معتقدند که با توجه به قیمت جهانی نفت و اتفاقاتی که اخیرا در بازار جهانی نفت به وقوع پیوسته است، نرخ آن در بودجه باید حدود 40 تا 44 دلار در نظر گرفته شود. به نظر شما این تحلیل منطقی است؟

بعید می‌دانم که با توجه به سیاست‌هایی که اوپک در مورد میزان تولید نفت در نظر گرفته است، دولت در بودجه سال آینده قیمت نفت را بیش از 45 دلار در نظر بگیرد. اصولا کار منطقی این است که با توجه به رویکرد اوپک، با احتیاط بیشتری در مورد تعیین قیمت نفت در بودجه عمل شود.

مشکلی که در سنوات اخیر همواره با آن مواجه بوده‌ایم، کسری بودجه است. فکر می‌کنید که بودجه 95 باید به چه شکل بسته شود که در سال آینده دچار کسری بودجه نشویم و وضعیت به‌گونه‌ای نشود که دولت از بودجه‌های عمرانی بکاهد و اعتبارات را به هزینه‌های جاری اختصاص دهد؟

امیدواریم در بودجه سال آینده به نحوی اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها تعیین تکلیف شود. تا زمانی که بخشی از منابع دولت صرف هدفمندی یارانه‌ها شود، دولت اصلا پولی نخواهد داشت که اقدامی انجام دهد.به نظر من باید پرداخت یارانه نقدی از دستور کار دولت خارج شود و خدمات حمایتی دیگری را جایگزین آن کند.

در حال حاضر 20 برابر بودجه عمرانی کشور به پرداخت یارانه نقدی اختصاص یافته است و دولت درآمد بزرگی را از محل فروش نفت حاصل می‌کند اما کار عمرانی قابل توجهی نمی‌تواند انجام دهد. در واقع دولت پر هزینه و کم بازده شده است و باید در بودجه سیاست‌گذاری‌ها به‌گونه‌ای باشد که دولت از این وضعیت نامطلوب خارج شود.

پس معتقدید که در بودجه سال 95 باید در مورد یارانه نقدی فکراساسی شود و به نوعی در مورد قانون هدفمندی یارانه‌ها تجدید نظر شود؟

بله، زیرا اگر فکری برای این موضوع نکنند، با این وضعیت درآمدهای نفتی در بودجه راه به‌جایی نخواهیم برد. در واقع اگر در بودجه دولت جایگزین‌هایی را برای یارانه نقدی، در نظر بگیرد بسیار مثمرثمر خواهد بود.