وسط روز یا در حین انجام کار برای رهایی از فشار گرسنگی به نزدیک ترین سوپرمارکت مراجعه می کنید. معمولا نخستین چیزی که توجه شما را جلب می کند یکی از پرطرفدارترین تنقلات دنیا است، یعنی بیسکویت و انواعش. بیسکویت واژه ای فرانسوی است و احتمالا می دانید که از ابداعات کارگران کشتی و ارتشی ها در زمان جنگ جهانی است.
این محصول محبوب نخستین بار در ایران توسط کارخانه بیسکویت ویتانا و با نشان تجاری «مادر» در سال 1337 به بازار عرضه شد و در مدت کوتاهی توانست اعتماد بسیاری از مشتریان را به خود جلب کند. این محصول بخش قابل توجهی از این اعتماد را مدیون لوگوی تجاری خود که تصویری از یک مادر به همراه فرزند خود است.
بیسکویت مادر خاطرات بسیاری را در ذهن مشتریان خود ثبت کرده و به نوعی محصولی نوستالژیک به حساب می آید. یکی دیگر از نام هایی که با شنیدن کلمه بیسکویت در ذهن ما متبادر می شود «پتی بور» است. محصول فرانسوی شرکت lu که یکی از پرفروش ترین بیسکویت های جهان است و آنقدر برای فرانسوی ها اهمیت دارد که چندی پیش برای تأسیس نخستین موزه بیسکویت جهان اقدام کردند تا تاریخ 168ساله خود را منعکس و حفظ کنند.
اما چند سالی است عضو تازه واردی گوی سبقت را ربوده و طرفداران بسیاری در دنیا پیدا کرده. بیسکویت دایجستیو جزو آن دسته از خوراکی های پرمصرف در رژیم های لاغری است که به باور عمومی باعث کاهش وزن و بهبود تناسب اندام می شوند. محتوای شکر آنها سه تا پنج گرم است که در مقایسه با بیسکویت های عادی کمتر است.
دایجستیو و بازار داخلی
کمتر از یک دهه است که شرکت های بسیاری در ایران بیسکویت دایجستیو تولید می کنند و طرفداران زیادی دارد. آناتا، مینو، نادی، سالمین، جومانه و. . . گروه هایی هستند که محصول شان در بازار از اقبال نسبتا خوبی برخوردار است، اما حجم عمده ای از بازار در اختیار دایجستیو کلاسیک ایرانی یعنی ساقه طلایی، محصول گروه غذایی مینو است؛ بیسکویتی که از اقشار مختلف مشتریان خود را دارد و با حفظ کیفیت، بسته بندی مناسب و جلب اعتماد مشتری توانسته یک سروگردن از دیگر رقبای خود در بازار بالاتر باشد.
جمشید مغازه ای، دبیر انجمن صنفی شیرینی و شکلات در گفت وگو با «فرصت امروز»، ساقه طلایی را محصول عمده بازار بیسکویت دانسته و اعلام می کند که بخش زیادی از حجم تولید سالانه کشور در اختیار این محصول است.
مغازه ای فرمولاسیون خاص این محصول، اعتماد مشتری و سابقه بالای تولید را عواملی مهم در به وجود آمدن حاشیه ای امن برای ساقه طلایی دانست و گفت: با توجه به شرایط موجود کمتر شرکتی انگیزه و توان مقابله با این محصول در بازار را دارد اما با این وجود برندهای مختلفی وجود دارند که مشتریان خود را پیدا کرده اند.
حجم تولید، واردات و صادرات
دبیر انجمن صنفی شیرینی و شکلات حجم تولید سالانه بیسکویت دایجستیو در ایران را 400 تا 500 تن در سال اعلام کرد و شرکت مینو را بزرگ ترین تولیدکننده این محصول با بیش از 250 تن در سال دانست.
البته نقش واردات از مبادی رسمی و غیررسمی در بازار را نمی توان نادیده گرفت؛ برندهایی همچون« Loacker » ، « Toffey »،« Danisa»، « ETI»، « Delux» که در بسته بندی و تنوع از تولیدکننده ایرانی موفق تر عمل کرده اند و هر یک توانسته اند بخشی از بازار مواد خوراکی کشور را در اختیار بگیرند اما به گفته جمشید مغازه ای، اقبال مشتریان به محصول داخلی بیشتر است و با طعم دایجستیو داخلی ارتباط برقرار کرده اند.
وی با بیان اینکه ارزش افزوده این صنعت و میزان اشتغال زایی آن نسبت به صنایع دیگر بسیار بیشتر است، ادامه داد: تراز تجاری سالانه این صنعت موجب شده ارزآوری بالایی داشته و از نظر جنبه های مختلف صاحب جایگاه مناسبی باشد. ایران یکی از صادرکنندگان بزرگ محصولات شیرینی و شکلات به منطقه و کشورهای غربی است.
براساس اعلام دبیر انجمن صنفی شیرینی و شکلات، حجم صادرات شیرینی و شکلات در سال گذشته بیش از 600میلیون دلار بوده و علاوه بر کشورهای حاشیه خلیج فارس بیش از 66 کشور دیگر وارد کننده بیسکویت های ایرانی هستند.
دبیر انجمن شیرینی و شکلات با اشاره به اینکه واردات شیرینی و شکلات از مبادی قانونی بسیاراندک است، افزود: محصولات مختلفی در این صنعت به صورت قاچاق وارد کشور می شود و به دلیل واردات از مبادی غیر قانونی و نبود نظارت کافی ثبت نشدن میزان آن آمار دقیقی وجود ندارد.
وی همچنین در مورد تعداد واحدهای تولیدکننده شیرینی و شکلات و بیسکویت در کشور می گوید: درحال حاضر ۳۰۰ واحد فعال در این زمینه داریم اما از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای بیش از ۸۰۰ واحد صنعتی مجوز فعالیت در صنعت شیرینی و شکلات صادر شده که به دلیل مسائل و مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن مواجه هستند، بسیاری از این واحدها تغییر کاربری داده یا فعالیت خود را متوقف کرده اند. بنابراین صدور مجوزها بدون توجه به نیاز بازار یکی از مشکلات فعلی این صنعت است.
جایگاه تولیدکننده ایرانی در بازار جهانی
بسته بندی یکی از شاخص های مهم در صادرات محصولات بوده و از اهمیت بسزایی در بازارهای جهانی برخوردار است. بسته بندی مناسب، انگیزه لازم برای تولید را به تولیدکنندگان داده و تاحدودی آنان را در مقابل رقبای قدرتمند حفظ و در نهایت تنوع و حق انتخاب بیشتری را برای مشتریان فراهم می کند.
باقر کاظم خانی، مدیر بخش بازرگانی شرکت اصفهان شیرینک تولیدکننده بیسکویت، کیک و کلوچه با اشاره به پیشرفت های کشورهای توسعه یافته در این حوزه و راه طولانی تولیدکننده ایرانی برای رسیدن به سطح مطلوب جهانی، لزوم ورود دانش طراحی به این حوزه را بیش از هر زمان دیگری ضروری دانست.
وی افزود: صحت این موضوع در صادرات مواد غذایی مشهود است. محصولات ایرانی که از کیفیت یکسانی نسبت به نمونه خارجی برخوردار هستند، به دلیل نقص در بسته بندی و قیمت تمام شده بالا از سوی مشتری مورد اقبال چندانی قرارنمی گیرند.
کاظم خانی می افزاید: یکی از عوامل تأثیر گذار دیگر ضعف در اجرای قوانین صادراتی و نقص و خلأ آن است. بسیاری از کشورها برای توسعه صادرات یارانه های صادراتی دارند که پرداخت آن در شرایط فعلی از توان دولت خارج است. در کنار آن معافیت از مالیات بر ارزش افزوده دست یاری است که دولت به سوی صادرکنندگان دراز کرده اما این معافیت تأثیری در قیمت تمام شده کالای او ندارد.
با وجود چنین موانعی، صادر کننده قدرت رقابت در بازارهای جهانی را از دست داده و بسیاری از ظرفیت های گروه تولیدی بدون استفاده می ماند. برخی منتقدان به این سیاست اعتقاد دارند مایه گذاشتن از نظام ارزش افزوده که چندان در کشور جا نیفتاده و اجرا نمی شود جنبه نمایشی داشته و کارکرد لازم را ندارد.
وی در پایان افزود: قیمت خرید تضمینی گندم در کشور ما بالاست. هر کالایی که با گندم و آرد گندم تولید شود، قدرت رقابتش را در بازارهای جهانی از دست می دهد. کیک، کلوچه و بیسکویت قدرت رقابت با محصولات دیگر کشورها را ندارند، به همین دلیل تولید کننده نمی تواند صادر کند.
***
صدور مجوز و سرمایه اولیه
پس از اینکه محل استقرار واحد تولیدی خود را براساس ضوابط مصوب شده تعیین کردید، جواز تأسیس صادر شده از سازمان صنایع و معادن یا دیگر مراجع ذی صلاح مورد بررسی قرار خواهد گرفت و چناچه ضوابط زیست محیطی مصوب شورای عالی حفاظت از محیط زیست را رعایت کرده باشید، مجوزی با اعتبار یک ساله برای شما صادر خواهد شد.
مرحله بعدی صدور مجوز بهره برداری است که شامل رعایت ضوابط و موارد، بازدید کارشناسی و ارائه گزارش مربوطه، ارائه جواز تأسیس مربوطه، تکمیل پرسشنامه زیست محیطی توسط متقاضی، ارائه تعهدنامه محضری از سوی اشخاص حقیقی، آگهی تأسیس شرکت در روزنامه های کثیرالانتشار، ارائه سند مالکیت یا قولنامه معتبر، واریز تعرفه حق الزحمه کارشناسی براساس ضوابط استقرار به حساب خزانه دولت و ارائه پایان کار شهرداری برای واحدهای مستقر در حوزه شهری است.
برای احداث کارگاه تولیدی با در نظر گرفتن هزینه های ملک به حداقل 500میلیون تومان سرمایه اولیه و نیروی کار چهار نفره احتیاج دارید. قیمت حداقل یک خط تولید با تمامی متعلقات وابسته 200میلیون تومان است. برای ورود به مرحله تولید انبوه سرمایه در گردش خود را باید به 4 تا 5میلیارد تومان تغییر دهید، چرا که یکی از هزینه های شما تأمین خطر تولید به روز و مجهز است.
براساس یک گزارش منتشر شده در سایت شرکت مینو در سال 90، سرمایه بزرگ ترین تولیدکننده محصولات شیرینی و شکلات کشور یعنی هلدینگ مینو 120میلیارد تومان اعلام شده است.
***
ریسک ها و تهدیدها
براساس توضیحات مدیر بخش بازرگانی گروه صنعتی مینو، بیش از 250تن از حجم تولید نوع دایجستیو در سال در اختیار شرکت مینو است. تولیدکنندگان دیگر نیز با فرمولاسیون تثبیت شده در حال فعالیت در بازار هستند.
بنابراین می توان بزرگ ترین ریسک در این بازار را وجود رقبای قدرتمند و قدیمی دانست. به این عوامل محصولات خارجی وارد شده از مبادی غیر رسمی کشور را نیز اضافه کنید که باعث تنگ شدن شرایط تولید کننده داخلی نیز است. در کنار نقص های موجود در سیستم بسته بندی محصولات، یکی از تهدیدهای مهم در این حوزه نظام توزیع است که از سال های پیش در کشور ما با مشکلات بسیاری رو به روست.
سیستم توزیع برای افزایش توان رقابتی در بازار اهمیت ویژه ای دارد و اگر برنامه ریزی مناسبی برای آن وجود نداشته باشد، محصول در نهایت محکوم به فناست. از دیگر مشکلاتی که بسیاری از برندهای تولیدی ایرانی با آن روبه رو هستند نقص در بازاریابی و تبلیغات است که باعث از دسترس خارج شدن محصول از دید مشتری است. البته با توجه به ثبات سال های اخیر در قیمت مواد اولیه بازار روال مناسب تری به خود دیده است، بنابراین می توان این طور استنباط کرد که ریسک سرمایه گذاری در این حوزه با توجه به معادلات آن کاهش یافته است.
ارتباط با نویسنده: saber.afsharzade@gmail.com