خرما مغفول و مظلوم در تجارت

سالانه یک‌میلیون تن خرما در کشور تولید می‌شود که از این رقم تقریبا 15‌درصد صادر می‌شود. صادرکنندگان و فعالان این حوزه تا به حال مشکلات متعددی را بر سر راه صادرات این محصول عنوان کرده‌اند؛ محصولی که ایران را در میان چهار کشور تولید‌کننده در جهان قرار داده است. جدا از مسئله آسیب‌رسان تحریم‌ها در سال‌های اخیر، برخی صادرکنندگان، بسته‌بندی نامناسب، کیفیت پایین و... را عوامل تاثیر‌گذار در کم بهره ماندن خرما در صادرات عنوان کرده‌اند. به گفته نایب انجمن ملی خرمای ایران، خرمای کشور ما مشتری ندارد. علی‌محمد صمیمی مشکلات و موانع خرما را از تولید تا صادرات متعدد بر می‌شمارد اما با اشاره به مشکلاتی مانند بوروکراسی‌های گمرک، حمل‌و‌نقل و... معتقد است اغلب کالاهای صادراتی در کشور این موانع را بر سر راه دارند. آنچه این فعال اقتصادی بر آن تاکید دارد، عدم توانایی کشور در جذب مشتری‌های ثابت در بازار جهانی خرما است؛ مسئله‌ای که مصطفی حجت‌نژاد بازرگان و صادر‌کننده خوزستانی آن را قربانی دیپلماسی میان ایران و کشورهای هدف تعبیر می‌کند. این صادر‌کننده خرما به «فرصت امروز» می‌گوید: مشکلاتی که در خصوص بسته‌بندی، کیفیت و... در مورد صادرات خرما می‌گویند به اندازه روابط سیاسی میان کشور‌ها تاثیر‌گذار نیست. این صادر‌کننده با سابقه خوزستانی صادرات خرما و شکل‌گیری اندک مشتریان بین‌المللی خرمای کشور را حاصل تجربه و فعالیت بازرگانان و صادرکنندگان سنتی می‌داند و معتقد است، دولت برای صادرات خرما برنامه مدون و فعالیت جدی ندارد. مشابه این نظر در صحبت‌های نایب رئیس انجمن ملی خرما نیز هست. عضو اتاق بازرگانی بوشهر به «فرصت امروز» می‌گوید: صادرکنندگان استان بوشهر در سال‌های گذشته به روسیه و اوکراین صادرات داشتند، اما با تغییر فضای سیاسی در اوکراین متوقف شد و متاسفانه در مواجهه با چنین اتفاقاتی هیچ اقدام و حرکتی برای رفع این مشکل یا بهبود آن نمی‌شود یعنی از دست ما به عنوان بخش خصوصی کاری ساخته نیست.
این صادرکننده بوشهری حجم تولید خرما در کشور را در سال‌های گذشته ثابت و در حدود یک‌میلیون تن عنوان می‌کند که 15‌درصد آن صادر می‌شود و به گفته مصطفی حجت‌نژاد، صادر‌کننده خوزستانی، براساس آمار گمرک، نیمی از خرماهای صادراتی از استان خوزستان از کشور صادر می‌شود؛ مسئله‌ای که اگر چه به ظاهر می‌تواند جنبه‌های مثبتی داشته باشد، اما به گفته این بازرگان شاید مشکلی برای خرمای استان است که بازار مصرف داخلی ندارد و باید برای صادرات جدی آن چاره‌ای اندیشید. او می‌گوید: دولتی‌ها البته خودشان نسبت به آماری که از تولید خرما می‌دهند، شک دارند. اما از این مقدار 15‌درصد یعنی 150هزار‌تن در استان خوزستان تولید می‌شود، حدود 70 تا 80‌هزار تن مصرف محلی و 20 تا 25‌درصد آن‌را ضایعات تشکیل می‌دهد. در واقع 30 تا 40‌هزار تن محصولی است که صادر می‌شود، این خرما البته بدون هسته و ضایعات است که اگر 25‌درصد به آن اضافه کنید تقریبا 40‌هزار تن خرمای خام بوده که از نخلستان آمده است.

اگر چه به گفته مصطفی حجت نــــژاد، بازرگان خوزستانی، دولت فعالیت جدی برای خرما ندارد اما انجمن خرما برنامه‌هایی داشته و طرح جامع کشوری خرما را انجام داده است تا بتواند مشکلات تولید، بسته‌بندی، حمل‌و‌نقل و صادرات را با مشارکت همه مزرعه‌داران کاهش دهد. با این حال علی محمد صمیمی می‌گوید: خرما مظلوم و مغفول است و همچنان آنطور که ظرفیت این محصول اجازه می‌دهد، مشتری ندارد، چرا که نگاه ما به این محصول همچنان سنتی است. برای صادرات خرما برنامه‌ای وجود ندارد و اندک محصولی هم که صادر می‌شود همچنان بازار سنتی‌اش را دارد؛ بازاری که حجت‌نژاد آن را از دست‌رفته می‌داند. او می‌گوید: آمریکا بازار بزرگی برای ما بود که سال‌هاست آن را از دست داده‌ایم. مشتری بعدی ما کانادا و بعد هم اروپا بود که در واقع بازار درجه دو بود. امارات از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مشتریان خرمای ایران بود که به گفته وی با بروز مشکلات سیاسی با این کشور در سال گذشته از دست رفت.
این صادرکننده خرما ایرادات بسته‌بندی خرما را کم تاثیر در صادرات می‌داند، چرا که صادرات این کالا در کشورهای تولید‌کننده به شکل فله و به منظور مصرف کارخانه‌ای انجام می‌شود. این صادرکننده امیدوار است با توسعه مزارع در استان خوزستان حجم صادرات خرمای کشور افزایش
یابد.
براساس گزارش انجمن ملی خرما، این محصول در شش استان تولید می‌شود و استان‌های خوزستان، فارس و کرمان در صادرات این کالا بیشترین سهم را دارند؛ محصولی که به نظر می‌رسد برای صادرکنندگان دردسر ساز است و اگر چه توسعه آن در برخی استان‌ها در حال انجام است، اما از صادرکنندگان آن کاسته می‌شود.