خداحافظی با کلاه‌های نمدی

نمد که روزگاری تن‌‌پوش و کف‌‌پوش خانه‌ها به‌ویژه در مناطق سردسیر بود، به دلیل سختی تولید و نقیصه‌هایی نظیر بوی بد، از چرخه مصرف جامعه در حال خارج شدن است. اگرچه در برخی کشورهای جهان از جمله انگلیس، صنعت به کمک تولید نمد آمده و حضور آن را در سبد مصرف جامعه پررنگ‌تر کرده اما گرانی تکنولوژی‌های مرتبط با تولید این محصول سبب شده تولید صنعتی آن در ایران جایی نداشته باشد. نمد محصولی است که تولید آن نیاز به صرف وقت و انرژی زیادی دارد. این محصول عایق خوبی برای حرارت و رطوبت به حساب می‌آید. نمد عایق بسیار خوبی است. برای همین عشایر از آن در زیر چادرها استفاده می‌کردند تا آب درون خانه‌شان نفوذ نکند. نمدها در دنیای قدیم ایران کاربردهای دیگری هم داشتند. از نمد برای تولید کلاه یا تن‌‌پوش استفاده می‌شد. این کلاه و تن‌‌پوش در تمام فصول سال مورد استفاده قرار می‌گرفت. زیرا نمد دمای بدن را در شرایط متعادل نگه می‌داشت و از نفوذ سرما و گرما به بدن جلوگیری می‌کرد. کاربردهای متعدد نمد در زندگی ایرانی رو به فراموشی است.

گلناز عابدی، تولیدکننده محصولات نمدی به «فرصت امروز» می‌گوید: نمد در بسیاری از نقاط جهان کاربرد دارد و در حال حاضر تولید نمد در دنیا مکانیزه شده ‌است. زیرا تولید محصولات متنوع از نمدهای سنتی کار بسیار دشواری است. وی ادامه می‌دهد: نمدهای صنعتی در زمان برش زدن مشکل «در رفتگی» لبه ندارند. به همین دلیل کار با این نمدها، به مراتب راحت‌تر از نمدهای سنتی است. عابدی یکسان نبودن ضخامت نمدهای سنتی در تمام نقاط را یکی دیگر از مشکلات این نمدها برای تولید محصولات نمدی معرفی می‌کند. وی نمد را محصول سنتی سایر کشورهای دنیا معرفی کرده و می‌گوید: در انگلیس نمدهایی وجود دارند که به ضخامت حریر هستند. در بسیاری از کشورها، نمد را به‌عنوان پوشش کتاب یا برای طراحی منازل استفاده می‌کنند. این تولیدکننده محصولات نمدی، ماشین‌آلات تولیدکننده نمد مکانیزه را بین 10 تا 500‌هزار دلار معرفی می‌کند. وی بیان می‌کند: در تولید نمدهای صنعتی از الیاف پشم و نایلون به‌صورت مخلوط استفاده می‌شود. تراکم و نوع بافت این نمدها نیز با نمدهای سنتی متفاوت است.

رنگ‌آمیزی نمد با رنگ شیمیایی

با توجه به سختی تولید نمد، قشر جوان تمایلی به حضور در عرصه تولید این محصول ندارند. علی اصغر علی‌یاری، جزو معدود جوان‌ترهایی است که نمد تولید می‌کند. وی به «فرصت امروز» می‌گوید: در حال حاضر نمد فقط در چهارمحال و بختیاری و ترکمن صحرا تولید می‌شود. تقریبا تولید نمد در ایران برچیده شده‌است. علی‌یاری اضافه می‌کند: نمدمالی کاری زنانه بوده‌است. زنان عشایر در فصل برداشت پشم‌ها، با همکاری یکدیگر چندین نمد تولید می‌کردند. اما این روزها نمد مالی به کاری مردانه تبدیل شده‌است. وی با اشاره به اینکه نمد به‌صورت محدود در سمیرم و رامسر هم تولید می‌شود، از آغاز فعالیت‌های آموزشی در استان‌های یزد و مشهد برای تربیت نمد مال خبر می‌دهد. این نمدمال عنوان می‌کند: رنگ طبیعی پشم، قهوه‌ای سوخته، قهوه‌ای روشن، سیاه و سفید است. عموما نمدها با رنگ طبیعی پشم تولید می‌شوند و گاهی نمدمال‌ها پشم سیاه و سفید را با هم مخلوط می‌کنند تا نمد خاکستری تولید کنند. اما برای نقش و نگار روی نمدها، پشم‌ها با رنگ‌های شیمیایی رنگ‌آمیزی می‌شود. 

وی ادامه می‌دهد: نمدهای صادراتی با رنگ‌های طبیعی رنگ‌آمیزی می‌شوند که این مسئله روی افزایش قیمت تمام شده آنها تاثیر می‌گذارد. زیرا هزینه رنگ‌آمیزی پشم حدود 30 هزار تومان است. علی‌یاری بهای هر نمد چهار متر مربعی رنگ نشده را 110 هزار تومان و نمد رنگ شده را 145 هزار تومان اعلام کرده و می‌گوید: نمدها را با قطر 5میلی‌متر تا 2سانتی‌متر تولید می‌کنیم. وی در سخنان خود نمد را بسیار حساس به رطوبت معرفی کرده و تاکید می‌کند: در صورتی که نمد مدت زیادی در معرض رطوبت قرار گیرد و سپس آن را تا کنند، نمد پوسیده و متلاشی می‌شود. به گفته این نمدمال اگر از نمد خوب نگهداری شود و در معرض رطوبت نباشد، 30 سال عمر می‌کند اما عشایر به دلیل آنکه به حفاظت از نمد در مقابل رطوبت توجهی ندارند، این کف‌‌پوش در جوامع آنها حدود دو سال دوام می‌آورد.

صادرات نمدهای ایرانی با برند ترک

رضا کیانی، تولیدکننده کفش و کیف نمدی هم از پیر شدن نمدمال‌ها گله داشته و بر این باور است که افزایش سن تولیدکنندگان نمد، کار را برای تولید محصولات جدید از این محصول سنتی مشکل می‌کند. وی به «فرصت امروز» می‌گوید: نمدمال‌های قدیمی برای اینکه پشم زودتر شکل بگیرد، آن را با «پهن» و «گل» مخلوط می‌کردند. در نتیجه زیرنمدها پس از مدتی خاک جمع می‌شد یا اینکه بوی بدی تولید می‌کرد. کیانی اضافه می‌کند: نمدهای قدیمی با «صابون پیه» مالیده می‌شد، به همین دلیل، نمد بوی نامطبوعی داشت. اما این روزها برای تولید نمد بیشتر وقت می‌گذارند و از روش‌های دیگر برای نمدمالی استفاده می‌کنند که این محصول بدون بو باشد.

وی بر این باور است که ذهنیت نامطلوب مردم از نمد سبب شده که آن را از سبد مصرفی خانوار حذف کنند یا اینکه از نمد فقط برای بیرون منزل یا حداکثر به‌عنوان پادری استفاده کنند. در حالی که نمد خواص درمانی و دارویی داشته و جاذب رطوبت است. این تولیدکننده کیف و کفش نمدی از صادرات زیراندازهای نمدی ساخت ایران با برند ترکیه خبر می‌دهد. وی اضافه می‌کند: متاسفانه به دلیل تحریم‌ها، ایران قادر نیست کف‌پوش‌های خود را به بسیاری از نقاط جهان از جمله آمریکا صادر کند. بنابراین یکی از تولیدکنندگان نمد، محصولات خود را از طریق کشور ترکیه به آمریکا صادر می‌کند.