حل مشکل خروج سودها از بازار سرمایه

بی شک یکی از مهم‌ترین ارکان شرکت‌های سهامی  (عام و خاص)، مجامع عمومی عادی سالانه هستند که در آنها میزان سود تقسیمی حاصل یک سال انتظار سرمایه‌گذاران تصویب می‌شود. در واقع در این مرحله، سرمایه‌گذاران حاصل زحمات خود را برداشت می‌کنند اما در ایران تقسیم سود و دریافت آن به یکی از بزرگ‌ترین معضلات سهامداران تبدیل شده است. بر‌اساس اصلاح قانون تجارت مصوب 1347 شرکت‌ها ملزم به تهیه صورت‌های مالی در بازه چهار ماهه پس از پایان سال مالی هستند. همچنین، قانون تجارت، شرکت‌ها را به ارائه زمان تقسیم سود پیش از برگزاری مجامع ملزم ساخته است.

به این معنا که شرکت قبل از برگزاری مجمع باید اطلاعات دقیقی از زمان پرداخت سود تقسیمی ارائه دهد.همچنین طبق این قانون، شرکت‌ها باید تا حداکثر 10 ماه پس از مجمع، سود سهامداران را پرداخت کنند. با وجود موجود بودن این قوانین در کشورمان، به دلیل عدم وجود جریمه‌ها و راهکارهای کافی، شرکت‌ها به‌راحتی می‌توانند از پرداخت سود سرباز بزنند. کما اینکه در حال حاضر سهام شرکت‌هایی در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد که تعدادی از آنها هنوز سود مصوب مجامع چندین سال گذشته خود را نیز به سهامدارانشان پرداخت نکرده‌اند.

این در حالی‌است که پس از مجمع، مقدار سود تقسیمی از قیمت سهام کسر می‌شود. در واقع برخی مجامع نه‌تنها منفعتی برای سهامدارانشان نداشته‌اند، بلکه باعث ضرر و زیان آنها نیز شده‌اند. حتی درصورتی‌که شرکت بخواهد سود تقسیمی را به سهامداران پرداخت کند، احتمالا از شما می‌خواهد تا در بانک خاصی حساب باز کنید تا شرکت سود شما را پرداخت کند. در این مرحله شما باید زحمت کشیده به بانک رفته و مراحل افتتاح حسابی که شاید فقط یکبار به آن نیاز داشته باشید را انجام دهید.

البته پس از دریافت سود نیز متوجه کمتر بودن آن از مقدار مصوب خواهید شد که در صورت تماس با شرکت، به شما خواهند گفت مبلغی به‌عنوان مالیات از سود شما کسر شده است. این در حالی‌است که شرکت اصلی نیز از سود اعلام شده مالیات کسر کرده و در واقع دو بار مالیات به یک‌سود تعلق گرفته است.با وجود اعتراضات پراکنده سهامداران در سال‌های اخیر، همچنان هیچ مرجع مشخصی برای برطرف کردن این معضل وجود ندارد. نداشتن ساز و کار مشخص و تجمیع شده در یک سازمان یا شرکت نیز از جمله دیگر دلایل این معضل است. در این مطلب به بررسی چند راهکار که در سایر کشورهای جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، پرداخته‌ایم.

استرالیا و نیوزیلند

در کشورهای استرالیا و نیوزیلند 30 درصد مالیات به سود تقسیمی تعلق خواهد گرفت. در واقع 30درصد از سود تقسیمی به دولت پرداخت می‌شود. اما در عوض به همین میزان مالیات از سود شرکت اصلی کسر خواهد شد.این روش باعث عدم خروج شدید نقدینگی از شرکت‌ها شده است که باعث قوی‌تر شدن شرکت در طول زمان می‌شود. شرکت‌های این دو کشور در نهایت تا دو ماه پس از مجمع موظف به پرداخت سود سهامداران هستند.روش‌های پرداخت به سه صورت است.

شرکت می‌تواند با ارسال چک به آدرس شما نسبت به پرداخت اقدام کند اما درصورتی‌که شما به اعلام شماره حسابی تمایل داشته باشید، شرکت می‌تواند مبلغ سود سهام را مستقیما به حساب واریز کند.درصورتی‌که تمایل داشته باشید سود سهام خود را دریافت نکرده و بابت مبلغ سود سهام خود، سهام شرکت را دریافت کنید، می‌توانید از تخفیف اندکی نیز در سرمایه‌گذاری خود بهره‌مند شوید. همچنین در صورت عدم پرداخت به‌موقع سود سهام، برای شرکت و مدیران آن جریمه‌هایی از جمله حبس در نظر گرفته شده است.

فرانسه

در فرانسه حداکثر زمان پرداخت سود، 9 ماه پس از مجمع است. درصورتی‌که شرکت‌ها نتوانند سود تقسیمی را به‌موقع واریز کنند، براساس مدت زمان دیرکرد باید جریمه‌هایی را تا سقف 10درصد مستقیما به سهامداران پرداخت کنند. همچنین در صورت دیرکرد در پرداخت سود، برای مدیران شرکت حبس در نظر گرفته شده، مالیات بر سود تقسیمی نیز بین 10 تا 15 درصد در نظر گرفته شده است.

انگلستان

در این کشور، پس از برگزاری مجمع، شرکت‌ها تنها 30 روز زمان دارند تا نسبت به پرداخت سود سهامداران اقدام کنند. در قوانین انگلستان جریمه حبس برای مدیران شرکت‌هایی که نسبت به پرداخت سود در موعد مقرر اقدام نکرده‌اند، در نظر گرفته نشده است. اما جریمه نقدی معادل 5000یورو جایگزین شده است. سهامداران انگلیسی مجبورند بین 7.5 تا 32.5 درصد از سود سهام خود را به مالیات اختصاص دهند که مقدار دقیق آن توسط دولت تعیین می‌شود.

یک پیشنهاد

خرید سهام در بورس توسط سهامداران و شرکت در مجامع آنها، با اعتبار سازمان بورس است.درصورتی‌که این شرکت‌ها در بازار سرمایه پذیرفته نشده بودند، اکثر سهامداران حاضر به خرید سهام آنها نبودند. بر این اساس، سنگینی مشکل تقسیم سود شرکت‌ها را نیز نباید بر گردن نحیف سهامداران نهاد و سازمان بورس باید مستقیما برای این موضوع چاره‌ای بیندیشند. با توجه به سوابق نویسنده  (محمدمهدی نوری) در بورس‌های بین‌المللی، پیشنهادی را جهت بهتر شدن روند پرداخت سود و عدم خروج سود تقسیمی از بازار سرمایه که یکی از معضلات بزرگ بازار سرمایه در ایران است، ارائه خواهیم کرد.

در حال حاضر، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بورس اوراق بهادار، به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بازار سرمایه فعالیت می‌کند. این شرکت در سال‌های گذشته با تعدادی از شرکت‌ها قراردادهایی را منعقد کرد که تقسیم سود آنها را مستقیما بر عهده گرفت. با توجه به وجود شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بورس اوراق بهادار، می‌توان تمام مراحل تقسیم سود را در این شرکت تجمیع کرد.

به این صورت که، هر شرکتی که وارد بورس می‌شود، موظف به عقد قرارداد با این شرکت خواهد شد.تعدادی از بانک‌ها موظف به پرداخت وام به این شرکت سپرده‌گذاری خواهند شد و این شرکت پس از برگزاری مجامع و تصویب میزان سود،به پرداخت از محل وام‌ها اقدام کند. شرکت از بابت این عملیات درصدی از سود سهام‌ها را نیز کسر کند.

پس از آن، شرکت تقسیم‌کننده سود در موعد مقرر موظف به پرداخت به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی خواهد بود که در صورت دیرکرد نیز موظف به پرداخت مبلغ مابه‌التفاوتی به‌عنوان جریمه به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی خواهد شد که این موضوع به پرداخت سریع سود سهام شرکت‌ها منجر خواهد شد و طبیعتا یک جذابیت منحصر به فرد برای سرمایه‌گذاران بلندمدت و همچنین سرمایه‌گذار خارجی فراهم خواهد آورد.

ضمن اینکه سهامداران به‌راحتی و در فاصله چند روز پس از مجمع می‌توانند سود سهام خود را دریافت کنند و همچنین انجام این عملیات به سودآوری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیز منجر خواهد شد. همچنین در صورت تمایل سهامدار به خرید سهام از محل سود تقسیمی شرکت‌ها، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تخفیفات خریدی را نیز از مراجع اخذ کند. این روش به عدم خروج پول از بازار سرمایه منجر خواهد شد و سودهای تقسیمی تا حدودی در چرخه اقتصاد کشور سرمایه‌گذاری می‌شوند.

کارشناس ارشد بازار سرمایه