جای خالی اتحادیه ها در اقتصاد ایران

توجه ویژه به بخش‌خصوصی به‌عنوان یکی از اهرم‌های توسعه اقتصادی کشور بحثی است که در دولت یازدهم بسیار مطرح می‌شود. دولتی که یکی از شعارهایش نجات بخش‌خصوصی از عمق سرنوشتی است که شاید در یک دهه اخیر و به دنبال روزهایی که تازه داشت روی پا ایستادن را می‌آموخت، به آن دچار شد. کم نیستند واحدهای تولیدی- صنعتی که چراغشان خاموش شد،فعالان اقتصادی که دست از کار کشیدند و تشکل‌هایی که صدایشان به جایی نرسید و این روزها بیش از هر زمان دیگری این صدا شنیده می‌شود که بخش‌خصوصی را دریابید که بازوی اقتصاد کشور است. اصلی که شاید در دنیا تجربه‌اش را پس داده و اقتصاد دولت‌ها پشت‌شان به آن گرم است.

اتاق بازرگانی، صنایع،معادن  و کشاورزی ایران نیز به دلیل جایگاهی که برای بخش‌خصوصی دارد، صدایی برای آنها محسوب می‌شود و در ماه‌های اخیر با ورود به برخی موضوعات، برخی فعالان اقتصادی و حتی اعضای اتاق، بحث از نو نگاه‌کردن و تحولات را در این اتاق اقتصادی مطرح می‌کنند. اما تغییر و تحولات را بهتر است از کجا شروع کرد.

یک عضو هیات نمایندگان اتاق ایران معتقد است، تغییر را باید از تشکل‌ها شروع کرد. ابوالفضل حجازی، با بیان اینکه تشکل‌ها مجموعه‌ای از تولید‌کنندگان و صنعت‌کاران هستند که به لحاظ ارتباط نزدیک با مشکلات و امکانات تولید در کشور، تجربه‌های منحصر به‌فردی دارند، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: تشکل‌ها باید‌نقش و سهم بیشتری در اتاق بازرگانی داشته باشند. نایب رییس کمیسیون حقوقی اتاق ایران ادامه می‌دهد: تشکل‌ها آن‌طور که باید تعریف نشده و جا نیفتاده‌اند در حالی که آنها دستی بر آتش دارند و می‌دانند درد تولید و صنعت چیست و چطور باید آن را احیاء کرد. حجازی دلیل ذکر شده را عامل رشد و توسعه نیافتن تشکل‌ها عنوان کرده و می‌افزاید: هیات رییسه اتاق باید نگاهش را بر تشکل‌ها و اتحادیه‌ها متمرکز و جدی‌تر به ساختار و کارکرد تشکل‌ها فکر کند. 

به گفته دبیر فعالان اقتصادی قم تشکل‌ها و اتحادیه‌ها جایگاهی ندارند. او می‌گوید: درسال‌های اخیر کم نبودند فعالان بخش‌خصوصی که ترجیح دادند به تنهایی بار خودشان را به دوش بکشند و از کمک دولت بی‌نیاز بودند و در کنارشان بودند واحدهایی که کمک دولت هم می‌گرفتند اما باز هم دوام نیاوردند، می‌خواهم بگویم شرایط اقتصادی بدی برای همه بوده و دولت نه تنها برای نجات بخش‌خصوصی که به‌منظور نجات اقتصاد کشور باید از این بخش  حمایت کند.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران با بیان اینکه بخش‌خصوصی از دولت تقاضای زیادی ندارد، دولت را در تشویق برای ایجاد تشکل‌های بیشتر و آموزش آنها برای بهینه‌کردن تولید و رشد اقتصادی تاثیر‌گذار عنوان کرده و ادامه می‌دهد: از بحث واگذاری وظایف دولت به بخش‌خصوصی که در سیاست‌های کلی کشور هم وجود دارد، زمان زیادی می‌گذرد و دیگر وقتش است که این اتفاق بیفتد. حجازی استفاده دولت از ظرفیت‌های بخش‌خصوصی در اقتصاد مقاومتی را لازم می‌داند. 

تشکل‌ها جایگاه مناسبی در اتاق ندارند

حضور نمایندگان دولت موضوع دیگری است که رییس کنفدراسیون صادرات ایران به آن اشاره می‌کند. او معتقد است، اتاق جایگاه واقعی‌اش را ندارد و اگر قرار است صدای بخش‌خصوصی باشد باید تمام اعضایش از این بخش باشند. سیدرضا نورانی با بیان اینکه به نگاه ویژه دولت به بخش‌خصوصی ایمان دارد، به «فرصت امروز» می‌گوید: به نظر من این نگاه دولت در عمل اتفاق نیفتاده است، دولت در اتاق 20نفر عضو دارد که این مسئله سهم خصوصی اتاق را کمرنگ می‌کند. 

وی علاوه بر این انتقاد پیشنهادی نیز دارد، نورانی ادامه می‌دهد: دولت به جای 20 عضو می‌تواند 20 تشکل قوی را از بخش‌خصوصی انتخاب کرده و حایگزین کند. به گفته وی جایگاه تشکل‌ها، اتحادیه واقعی نیست و به همین دلیل هم نه خودشان و نه دیگران آنها را جدی نمی‌گیرند و این نهادهای غیر‌دولتی با وجود نقشی که در اقتصاد کشور دارند، نتوانستند رشد کنند.

رییس کنفدراسیون صادرات توضیح می‌دهد: در اتحادیه‌ها و تشکل‌های تجربه‌های 100 ساله تولید و صنعت نهفته است، اتاق باید در تجمیع تشکل‌ها و این تجربه‌ها اقدام کند. سیدرضا نورانی، اتاق بازرگانی را در دستیابی تشکل‌ها به جایگاه واقعی‌شان مسئول می‌داند و می‌افزاید: اتاق باید در سیاست‌گذاری‌ها پر رنگ‌تر و جدی‌تر وارد شود، زیرا تشکل‌های زیادی در خود دارد. 

عضویت همه فعالان در اتحادیه‌ها 

اما از دست اتحادیه‌ها چه کارهایی بر می‌آید؟ نایب رییس اتحادیه صادركنندگان پوست و سالامبور و چرم ایران به «فرصت امروز» می‌گوید: اتحادیه‌ها اصلا قدرتی ندارند. سعید شادکام می‌گوید: متاسفانه ما در کشور چارچوب و قانون منسجمی در این باره نداریم که اگر کسی در حوزه یک صنف یا اتحادیه کار می‌کند حتما باید در آن اتحادیه عضویت داشته باشد و این‌طور است که افراد مختلف در یک حوزه کار می‌کنند، بی‌آنکه شناسایی شده باشند یا تعهداتی را پذیرفته باشند. این فعال اقتصادی معتقد است اگر اتاق مرکز تصمیم‌گیری فعالان در بخش‌خصوصی است باید بداند چه کسانی در این حوزه کار می‌کنند و آنها را شناسایی کند، کاری که به نظر من فقط از طریق ساختارمند کردن همه فعالان بخش‌خصوصی در قالب اتحادیه‌ها و تشکل‌ها امکان‌پذیر است. 

شادکام می‌افزاید: بنابراین ما تشکل‌ها دکور هستیم، برای همین است که کاری از دستمان برنمی‌آید. نایب رییس اتحادیه صادركنندگان پوست و سالامبور و چرم ایران معتقد است ضرورت دارد که داشتن کارت عضویت در اتحادیه و تشکل‌ها برای فعالان الزامی شود و بازرگانان با تجربه‌ها و سوابق مختلف قابل‌شناسایی باشند، این‌طور می‌شود که اتاق می‌تواند تحولاتش را شروع کند. 

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی اتاق بازرگانی ایران، تاسیس، توسعه و تقویت تشکل‌های اقتصادی بخشی از وظایف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی  ایران است که سابقه‌ای 60 ساله دارد. بند (ک) ماده 5 قانون اتاق   ایران نیز تشکیل سندیکاهای تولیدی، اتحادیه‌های صادراتی و وارداتی و انجمن‌های خدماتی در زمینه فعالیت‌های بازرگانی صنعتی، معدنی و خدماتی را جزو وظایف و اختیارات اتاق ایران عنوان کرده است.

 در سال 1374 هیات نمایندگان وقت با اختیارات حاصل از بند (د) ماده (16) قانون تشکیل اتاق، کمیسیون تشکل‌ها را به‌عنوان یکی از کمیسیون‌های تخصصی مشورتی ایجاد کرد. در سال‌های اخیر نیز، ابلاغیه سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری و تصویب قانون اجرای این سیاست‌ها توسط مجلس وظایف سنگین‌تر و مسئولیت خطیری را در عرصه ایجاد تحولات اقتصادی بر عهده اتاق ایران گذارده است.