ثروت بادآورده‌ای به نام نفت

در کشورهایی مثل ایران که از منابع زیرزمینی مانند نفت، مواد اولیه و خام بهره مند هستند، از وقتی این پارامتر به زندگی اقتصادی ما وارد شده مشکلات کشور را دوچندان کرده است. شاید اگر نفتی در اختیار نداشتیم که از آن به‌عنوان منبع درآمد استفاده کنیم زندگی اقتصادی بهتر و متعادل‌تری داشتیم و همچنان سبک زندگی انسانی‌تری را اجرا می‌کردیم. ولی پیدا شدن نفت و در اختیار داشتن سرمایه‌ای که برایش کار نکردیم و زحمتی نکشیدیم و یک ثروت بادآورده به حساب می‌آید سبب شد تا بی‌حساب و کتاب از آن استفاده کنیم. ثروت بادآورده و زحمت نکشیده خود باعث ناهنجاری در زندگی فردی و اجتماعی افراد می‌شود.

ما اگر پولی را با زحمت به‌دست آورده باشیم آن را بی‌جا خرج نمی‌کنیم، اما وقتی یک پول بادآورده داشته باشیم آن وقت تمام معیارهای اخلاقی و رفتاری‌مان به‌هم می‌ریزد و این عامل خودش باعث می‌شود استانداردهای اجتماعی و همچنین رفتارهای اقتصادی سالم در جامعه مخدوش شود، بنابراین نفت هم تاثیر جدی در تغییر سبک اقتصادی ما ایرانی‌ها در دنیای معاصر داشته است.

عامل دیگری که بر مدل زندگی افراد جامعه تاثیر بسزایی گذاشته شهر‌نشینی است. شهر‌نشینی به تنهایی سبک زندگی اقتصادی ویژه‌ای را ایجاد می‌کند که بیشتر خدماتی است و بسیار مهم است. اکنون شهر‌نشینی در کشور ما طی چند دهه گذشته تغییر کرده و افزایش یافته است. اگر در گذشته 30 درصد شهرنشین و 70 درصد روستانشین داشتیم اکنون این چرخه عوض شده است و این زندگی شهری تاثیر فراوانی بر زندگی اقتصادی ما بر جای گذاشته است.

اگر روزی برسد که وابستگی‌مان به نفت کاهش یافته و بیشتر بر محور تولید زندگی اقتصادی پیدا کنیم این عامل می‌تواند به ما کمک فراوانی کند. بحران‌های محیط‌زیستی نظیر کم‌آبی نیز ما را وادار خواهد کرد تا این نوع سبک زندگی را تغییر دهیم و اگر تغییری بر رفتارها و روند زندگی‌مان ایجاد نکنیم هر لحظه این امکان وجود دارد که همگان با هم بمیریم. امروزه اضطرارهایی پیدا شده که شاید ما را به سمت تغییر یک الگوی زندگی انسانی‌تر و اقتصادی‌تر معطوف کند، چرا که دیگر دوره فراوانی‌ها گذشت و اکنون با یک وضعیت بحرانی روبه‌رو هستیم.

* جامعه شناس