بررسی چرایی بی تاثیربودن وام های بانکی بر بخش صنعت / تولید، تشنه وام های ارزان قیمت است

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اخیرا طی گزارشی رشد بخش صنعت کشور در سال 1394 را منفی 7. 2 درصد برآورد کرده و در تحلیل این رشد منفی، آن را ناشی از مشکل تامین مالی بنگاه های اقتصادی و مشکل کمبود تقاضا دانسته است. در این گزارش آمده است که تامین مالی بنگاه های اقتصادی یکی از عوامل موثر بر رشد تولید آنها و در نهایت رشد تولید بخش صنعت است.

این در حالی است که فعالان بخش صنعت معتقدند در سطح کلان میزان تسهیلات پرداخت شده به بخش های صنعت و معدن در کل کشور، کمتر از 20 درصد از کل تسهیلات پرداخت شده است که نسبت به نیاز صنعت چندان خوب نیست. در عین حال برخی فعالان بخش صنعت اعتقاد دارند آنچه امروز بخش صنعت را رنج می دهد، نرخ گردش پول در جامعه است.

در همین حال برخی دیگر بر این باورند که اصولا بخش تولید نیاز زیادی به وام بانکی ندارد بلکه برای خروج بخش صنعت از رکود باید به دنبال راه هایی بود که هزینه های تولید کاهش یابد و رقابت پذیری صنعت در بازار افزایش پیدا کند. «فرصت امروز» در این گزارش چرایی بی تاثیربودن وام های بانکی بر بخش صنعت را بررسی کرده است.

***

امید طباطبایی:

لازمه خروج صنعت از رکود کاهش هزینه های تولید است

امید طباطبایی، مدیر عامل شرکت ساوین معتقد است که برای خروج بخش صنعت از رکود باید به دنبال راه هایی باشیم که هزینه های تولید کاهش و رقابت پذیری صنعت در بازار افزایش پیدا کند.

گزارشی که اخیرا مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرده حاکی از آن است که وام های بانکی که به بخش های صنعت و معدن اعطا شده، موجب خروج این بخش ها از رکود نشده است. به نظر شما دلیل این موضوع چیست؟

اصولا معتقدم که بخش تولید نیاز زیادی به وام بانکی ندارد که به این طریق بخواهیم نیاز آن را برطرف کنیم. در واقع معتقدم که وام بانکی نه تنها نیاز بخش تولید نیست، بلکه در بسیاری از موارد سمی برای این بخش است. نیازی نیست به تولیدکننده واقعی با استفاده از وام بانکی کمک شود، زیرا افرادی که به دنبال وام بانکی اند، بیشتر به دنبال زد و بندها هستند.

امروز اگر می خواهیم بخش صنعت را از رکود خارج کنیم، باید به دنبال راه هایی باشیم که هزینه های تولید را کاهش و رقابت پذیری صنعت را در بازار افزایش دهیم. این درحالی است که پرداخت وام بانکی هزینه های تولید را نه تنها کاهش نمی دهد، بلکه افزایش هم می دهد.

راه های بهتری برای حمایت از تولید در بخش صنعت داریم که هم هزینه های تولید کاهش یابد و هم کمکی به این بخش شود، اما وام بانکی نه تنها هزینه های تولید را کاهش نمی دهد بلکه این بخش را گرفتار هم می کند. نتیجه این می شود که 80 درصد واحدهای واقع در شهرک ها توسط بانک ها مصادره شده است.

بنابراین اگر هزینه های تولید کاهش پیدا کند، می توان امیدوار بود که وام های بانکی دارای اثربخشی در بخش صنعت شوند؟

خیر، زیرا همان طور که اشاره کردم اصلا وام بانکی نیاز بخش صنعت نیست و هزینه های تولید با وام دارای نرخ سود 25 تا 30 درصد افزایش می یابد. اگر می خواهیم هزینه های تولید را کاهش و رقابت پذیری تولیدکنندگان را در بازارهای جهانی افزایش دهیم، راه های بهتری وجود دارد.

یکی از این راه ها، کاهش هزینه های تامین اجتماعی است، به عنوان مثال راهکاری اتخاذ شود که اگر تولیدکننده ای اشتغال ایجاد کند، به جای اینکه 30 درصد هزینه تامین اجتماعی بدهد، 20 درصد پرداخت کند. یا اینکه اگر تولیدکننده ای به صورت مداوم درحال تولید است، هزینه برق و گاز وی را گران محاسبه نکنیم. در واقع اینها نیاز واقعی بخش تولید در کشور ما است.

پس یکی از راه های کمک به واحدهای تولیدی می تواند وام کم بهره باشد؟

بله، به طور حتم نقدینگی هم از نیازهای بخش صنعت و تولید است اما نه با این میزان سود.

وام های بانکی با چه میزان سود باید اعطا شوند تا اثرگذار باشند؟

وام بانکی که برای بخش صنعت توجیه دارد، باید سود کمتر از 5درصد داشته باشد و نه نرخ سود 25 و 30درصد. بانک ها می گویند تسهیلات را با سود 15درصد یا 18درصد پرداخت می کنند، اما 10درصد آن را بلوکه می کنند.

نکته ای که در گزارش مرکز پژوهش های مجلس به آن اشاره شده، کیفیت و ترکیب تسهیلات پرداختی بانک ها است که گفته شده بخش عمده ای از این تسهیلات، استمهال بدهی، تغییر سرفصل بدهی، سود و جرایم بوده و از همین رو منابع جدیدی به بخش تولید تزریق نشده است. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

دقیقا همین طور است. بانک ها عملا منابع جدیدی به بخش صنعت تزریق نکرده اند و اگر هم تزریق شده، بسیار کم بوده است.

***

محمد صادق حمیدیان:

نرخ گردش پول بخش صنعت را رنج می دهد

محمد صادق حمیدیان، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی شیراز معتقد است آنچه امروز بخش صنعت را رنج می دهد، نرخ گردش پول در جامعه است.

وضعیت تسهیلات بانکی پرداخت شده به بخش صنعت و معدن را چگونه ارزیابی می کنید و چرا وام های بانکی در این بخش ها اثربخش نیستند و نمی توانند این بخش ها را از رکود خارج کنند؟

اگر نگاهی به تامین و تجهیز منابع مالی بخش صنعت کنیم، به موارد جالبی برمی خوریم. در سطح کلان میزان تسهیلات پرداخت شده به بخش های صنعت و معدن در کل کشور، کمتر از 20 درصد از کل تسهیلات پرداخت شده است و تسهیلات پرداخت شده نسبت به نیاز صنعت هم نسبت خوبی نیست. در عین حال آنچه امروز بخش صنعت را رنج می دهد، نرخ گردش پول در جامعه است.

در سال های 82 و 83 نرخ گردش پول در کشور، حدود 8/3 درصد بوده و این عدد در حال حاضر تقریبا به 1/1 درصد نزدیک می شود. در سال 83 نرخ سود تسهیلات بخش صنعت 14 درصد بود و امروز نرخ سود تسهیلات بخش صنعت بالاتر از 21 درصد است.

بنابراین به زعم شما آنچه وام های بانکی در بخش صنعت را بی اثر کرده، بالا رفتن نرخ سود بانکی است؟

بله، به عنوان مثال اگر در سال 83 صنعتگری یک میلیارد تومان تسهیلات بانکی دریافت می کرد، حدود 140 میلیون تومان بهره بانکی بابت آن پرداخت می کرد و در مقابل 2 میلیارد و 800 میلیون تومان گردش مالی برای او اتفاق می افتاد.

منتها در حال حاضر اگر یک صنعتگر یک میلیارد تومان تسهیلات بانکی دریافت و این مبلغ را در صنعت هزینه کند، چیزی حدود 220 میلیارد تومان سود تسهیلات باید در طول سال پرداخت کند، در حالی که نرخ گردش این پول و تولیدی که می تواند انجام دهد، نزدیک به یک میلیارد و 100 میلیون تومان است.

با احتساب این موضوع که در طول این دوره 12 ساله ارزش پول ملی به کمتر از یک سوم کاهش یافته است، حال اگر نیاز بخش صنعت به تسهیلات را نگاه کنیم، طی این مدت این نیاز 15برابر شده که عدد وحشتناکی است.

از دیدگاه شما تسهیلات بانکی می تواند چه تاثیراتی در بخش صنعت داشته باشد و در حال حاضر کدام یک از این تاثیرات نمود بیشتری دارد؟

در شرایطی که با رکود مواجه هستیم و در این رکود نه جامعه و نه تقاضا تحریک نشده است که بتواند ما را به گونه مکفی از رکود خارج کند، تزریق وام بانکی توسط دولت می تواند سه اثر را از خود در بخش صنعت نشان بدهد؛ اثر اول این است که تسهیلاتی که پرداخت می شود، موجب بقای دفتری بنگاه های تولیدی می شود، یعنی باعث می شود بدهی واحد صنعتی به یک سال دیگر منتقل شود و در طول یک سال این واحدها بقا پیدا کنند و تملک نشوند.

اثر دوم این است که واحد نه تنها بقا پیدا کند، بلکه در حد گذران خود تولیدی را هم انجام دهد که به زعم من 90 درصد تسهیلاتی که به واحدها پرداخت می شود به این دو صورت در این واحدها رسوب می کند. اثر سوم این است که بنگاه ها پس از دریافت این تسهیلات تولیدی داشته باشند که خلق ارزش و ثروت کنند و بتوانند در یک نسبت خوبی از بهره وری عمل و کالاهایی بالاتر از ظرفیت اسمی و در وضعیت سوددهی تولید کنند.

***

علی اصغر جمعه ای:

برای پرداخت تسهیلات ممیزی انجام نمی شود

علی اصغر جمعه ای، رئیس اتاق بازرگانی سمنان معتقد است که برای پرداخت تسهیلات هیچ گونه ممیزی انجام نمی شود که بر مبنای آن مشخص شود کدام واحدها دارای اولویت بیشتری هستند، کدام یک از آنها فروش دارند و اگر تولید کنند، به مشکل فروش برنمی خورند.

به زعم شما به چه دلیل وام های بانکی که به بخش صنعت پرداخت شده است، نتوانسته موجب رونق تولید و خروج این بخش از رکود شود؟

در هر حال واحدهای کوچک و متوسط تولیدی هدف قرار گرفته اند. اصل موضوع تصمیم درستی است اما تمامی یا اکثر قریب به اتفاق این واحدها دچار مشکل هستند، یعنی یا بدهی های بانکی یا بدهی های جانبی دارند. درست است که در حال حاضر برای پرداخت وام، چک برگشتی و معوقه را ملاک قرار نمی دهند اما بانک ها تسهیلات را به سمت و سویی سوق می دهند که مشتریان خودشان در آنجا حساب دارند یا بدهکار آنها هستند و زمانی که کارها انجام شد، تسهیلات را به عنوان بدهی خود برمی دارند. در نتیجه پولی که باید در گردش قرار بگیرد، قرار نمی گیرد.

این موضوع را که برای پرداخت تسهیلات به واحدهای تولیدی هیچ گونه ممیزی انجام نمی شود چه اندازه در بی تاثیر بودن وام ها موثر می دانید؟

در کشور ما برای پرداخت تسهیلات هیچ ممیزی انجام نمی شود که بر مبنای آن مشخص شود کدام واحدها دارای اولویت بیشتری هستند و کدام واحدها فروش دارند و اگر تولید کنند، به مشکل فروش برنمی خورند. به هر صورت برای اینکه حرکتی انجام شود، اختصاص تسهیلات اقدام درستی است منتها در عمل آن چیزی که مدنظر مسئولان بوده تامین نشده و مرکز پژوهش های مجلس هم اگر گزارشی داده که موثر واقع نشده، درست گفته است.

برای ارزیابی این موضوع که وام های بانکی موثر واقع شده یا نشده، باید بررسی شود که آیا به میزان اشتغال زایی واحدهای تولیدی که این وام ها را دریافت کرده اند، افزوده شده یا خیر و چقدر در میزان تولید آنها افزایش رخ داده است و در کدام یک از بازارهای داخلی و خارجی ورود پیدا کرده اند.

برخی معتقدند که اصولا تسهیلات بانکی با سود بسیار بالا که در حال حاضر پرداخت می شود، هیچ گره ای از بخش صنعت باز نمی کند و باید حداکثر نرخ سود 5 درصد باشد. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

زمانی که یک تولیدکننده می خواهد اقدام به تولید کند برای محصولات تولیدی یا بازار مصرف داخلی دارد یا بازار صادراتی. این در حالی است که وقتی رقبای ما با سود بانکی کمتر از 5 درصد کالاهای خود را تولید می کنند، دیگر ما نمی توانیم در بازارهای صادراتی با آنها رقابت کنیم. از سوی دیگر در کشور ما برای حمایت از تولید، تعرفه تعیین می شود که این هم موجب رونق گرفتن قاچاق می شود.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com