توان هست، اعتماد نه

وزیر نفت با تاکید بر نوسازی تاسیسات نفتی جنوب و مرکز کشور، اعتبار 50‌هزارمیلیارد دلاری برای این کار پیش‌بینی کرده است، در این میان چشم امید به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است. بخشی که با تمام بی‌توجهی و مشکلات سعی کرده در کنار دولت باشد اما این بار انتظاراتی دارند که در صورت اعتماد و محقق شدن آن حاضرند 100 درصد تاسیسات را نوسازی کنند. هر روز در واحدهای نفتی شاهد وقوع اتفاقات متعددی هستیم که بیانگر مستهلک بودن تاسیسات نفتی است. برخی از این تاسیسات قدمت بالای 60 سال دارند که لزوم نوسازی و بازسازی آنها هر روز احساس می‌شود. در این میان انتظارات بر این است که بخش خصوصی در کنار دولت به نوسازی و بازسازی اقدام کند. اما سوال اینجاست که آیا بخش خصوصی تمایل دارد در این برهه به وزارت نفت کمک کند و موانع موجود از دید این فعالان چیست؟

سالانه 15 میلیارد دلار اعتبار تزریق می‌کنیم

رضـــا پدیدار، رییس هیات‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا) با اشاره به اینکه بخش خصوصی فعال در صنعت دارای ظرفیتی است که به دلیل عدم استفاده از آن خالی مانده است به «فرصت امروز» می‌گوید: «این مسئله موجب شده نیروی انسانی ماهر را در این حوزه از دست بدهیم. با این وجود باید بررسی کارشناسی کرد که این بخش چقدر می‌تواند در نوسازی تاسیسات نفتی فعال شود؟ مطرح کردن اعداد و ارقام برای موضوع با شرایط پیش آمده، شجاعت می‌خواهد. بااین وجود اگر تلاش کنیم ظرفیت خالی بخش خصوصی فعال شود و وزارت نفت علاوه بر بازپرداخت بدهی خود پرداخت‌های به‌‌موقع داشته باشد، بخش خصوصی می‌تواند در نوسازی تاسیسات نفتی فعال شود.»

وی با اشاره به اینکه فرضا برای نوسازی تاسیسات نفتی کشور 50 میلیارد دلار اعتبار لازم است، می‌افزاید: «اگر بخش خصوصی با تمام ظرفیت موجود کار کند، می‌تواند سالانه 15 میلیارد دلار ظرفیت داشته باشد. با این وجود صحبت کردن در این زمینه نیازمند دقت زیادی است. بخش خصوصی در کشور توان 70‌درصدی دارد اما باید دانست که نوسازی و حتی بازسازی تاسیسات نفتی فرآیند خاص خود را دارد؛ برای نمونه کارفرما باید بگوید که کدام بخش با چه مشخصاتی نیازمند نوسازی و بازسازی است.»

اما بخش خصوصی برای موفقیت در این بخش با چه موانعی مواجه است و آیا نبود اعتماد از سوی بدنه نفت همچنان وجود دارد؟ پدیدار در ابن باره نیز می‌گوید: «هنوز اعتماد وجود ندارد اما مهم‌ترین مقوله بدنه کارفرمایی است که منابع مالی ندارد و این بخش خصوصی را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین عدم ارجاع به بخش خصوصی از دیگر موارد است. بدون شک با لغو تحریم‌ها وزارت نفت می‌تواند از منابع بلوکه شده خود استفاده کند، همچنین بخش خصوصی نیز می‌تواند با تامین اعتبار از سوی دولت در کنار سرمایه‌گذاری خارجی برای نوسازی تاسیسات نفتی تلاش کند.»

ایجاد مکانیزم یکپارچه‌سازی نوسازی تاسیسات نفتی

در همین زمینه حسن کاظمی، عضو هیات‌مدیره استصنا و مدیرعامل شرکت پارت‌سازی مشهد به‌عنوان نخستین تولیدکننده پیچ و مهره صنعت نفت بااشاره به اینکه تاسیسات قدیمی نفت ما در تمامی بخش‌ها از استانداردهای آمریکایی و بین‌المللی برخوردار هستند، به «فرصت امروز» می‌گوید: «متاسفانه در یک دهه اخیر شاهد آن هستیم که از تجهیزاتی در برخی از بخش‌های صنعت نفت استفاده شده که فاقد شناسنامه‌اند. این موجب شده در زمان نیاز به تعمیر، مشکل ایجاد شود. همچنین اسناد و مدارک تجهیزاتی که توسط داخل تامین شده نیز به خوبی مراقبت نشده است تا در صورت نیاز به تعمیر از آنها استفاده شود.»

وی با اشاره به اینکه نگهداری از تاسیسات نفتی به خوبی انجام نشده است، می‌افزاید: «باید تاسیسات نفتــــی در بخش‌هــای مختلف بازمهندسی شوند و تولیدکنندگان داخلی با مهندسی معکوس آماده کمک به وزارت نفت هستند. برای این‌کار نیز طرح‌های متعددی در انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران تهیه شده است که یکی از این موارد مدیریت زنجیره تامین است. در همین راستا وندورلیستی از تامین‌کنندگانی که تولیدکننده محصولات باکیفیت صنعت نفت هستند، با همکاری شرکت‌های اصلی و تابع وزارت نفت تهیه کردیم که متاسفانه این وندورلیست مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.»

این فعال بخش خصوصی با انتقاد از عملکرد شرکت‌های مختلف وزارت نفت در عدم استفاده از این وندورلیست می‌گوید: «عدم بهره‌مندی از این لیست مشکل کنونی ما است. شرکت‌هایی که در این وندورلیست هستند اعتبارسنجی شده‌اند در این لیست شرکت‌های معتبر خارجی نیز وجود دارند اما در نهایت شاهد هستیم وندورلیستی مورد استفاده است که تامین‌کننده بخش خصوصی آن مورد تایید نیست. ظرفیت واقعی بخش خصوصی توانمند مورد استفاده واقعی قرار نمی‌گیرد.» کاظمی معتقد است بخش خصوصی واقعی توانمند، می‌تواند 100‌درصد کالای مورد نیاز وزارت نفت برای نوسازی تاسیسات نفتی را تامین کند و برای این‌کار کافی است مکانیزم یکپارچه‌سازی نوسازی تاسیسات نفتی اعمال شود.

بعد از انقلاب به دلیل جنگ و تحریم، سرمایه‌گذاری اساسی در توسعه زیرساخت‌های اساسی صنعت نفت صورت نگرفت و خروجی آن تاسیساتی است که در برخی موارد به مرز اورهال رسیده‌اند. علیرضا درویشی، عضو هیات‌مدیره استصنا و مدیرعامل شرکت مهندسی برق سیستم با اشاره به اینکه صنعت نفت امروز برای نوسازی تاسیسات قدیمی به برنامه نیاز دارد زیرا زیرساخت‌های موجود صنعت نفت صدها میلیارد تومان ارزش دارد و نوسازی این زیرساخت‌ها باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «در همین راستا کمیسیون فناوری انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت برنامه‌ای برای نوسازی تدوین و به تمامی اعضا ارائه کرده است البته این برنامه به وزیر نفت نیز ارائه شده است.»

برند خارجی همچنان مورد تاکید وزارت نفت!

براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته در مرحله نخست باید سازندگان داخلی، قطعات مورد نیاز برای نوسازی تاسیسات را با کسب دانش فنی، تولید و عرضه کنند که خوشبختانه در این مرحله بخش خصوصی اقدامات ارزنده‌ای داشته است. در مرحله بعد باید برای بهینه‌سازی تاسیسات گام برداشته شود به طوری که با تولید تجهیزات اساسی مانند توربین و کمپرسور راندمان کار افزایش یابد و در نهایت باید در تولید و عرضه ماشین‌آلات و تجهیزات صنعت نفت با کسب دانش فنی فعالیت شود. درویشی لازمه اجرایی شدن این برنامه‌ریزی را اراده واقعی وزارت نفت داشته و می‌گوید: «اجرایی شدن این برنامه مستلزم پاسخ به این سوال است که آیا وزارت نفت به ساخت داخل اعتقاد دارد یا همچنان برندگرا است!»

این فعال بخش خصوصی با اشاره به اینکه سازندگان داخلی 70 درصد توانایی تولید و نوسازی تاسیسات نفتی را دارد، می‌افزاید: «ما نمی‌گوییم توان 100درصدی داریم اما معتقدیم برای نوسازی تاسیسات اگر قرار باشد از ظرفیت خارجی‌ها استفاده کنیم باید توسط بخش خصوصی باشد که این نیازمند فضای سیاسی مساعد است، همچنین وزارت نفت باید از سازنده داخلی حمایت کند و در همکاری با سازنده خارجی نیز حکم بدهد که برای ورود به بازار ایران باید از طریق سازنده ایرانی فعالیت کند و نباید تمام و کامل بازار در اختیار بخش خارجی قرار گیرد.»

براساس گفته فعالان بخش خصوصی، مشکل اصلی در نوسازی تاسیسات نفتی این است که هنوز بسیاری از شرکت‌ها و بخش‌های اصلی وزارت نفت اعتقادی به بخش خصوصی توانمند ندارند اما در این میان شرکت ملی مناطق نفت‌خیز از دید این فعالان به‌عنوان یکی از شرکت‌هایی نام برده شد که از ظرفیت واقعی داخلی استفاده می‌کنند. صاحبان شرکت‌های داخلی به دلیل بیم از دست دادن بازار خود و قرار گرفتن در لیست سیاه، بسیاری از بی‌مهری‌ها را اعلام نکردند.