رئیس زلزله شناسی مرکزتحقیقات راه وشهرسازی در گفت وگو با «فرصت امروز» / تهران رکورددار خطرناک ترین گودبرداری ها

انفجار لوله گاز شهران، فروریزش خیابان ولیعصر و فروریزش خیابان پیامبر نمونه هایی از حوادث شهرسازی در تهران در چند ماه گذشته است. حال اینکه روزانه مردم تهران شاهد سوانح ریز و درشت حاصل از گودبرداری های غیر مجاز و ناایمن هستند.

از سوی دیگر از بیش از یک میلیون پلاک رسمی در پایتخت چیزی حدود 200هزار پلاک در بافت فرسوده و بافت میانی تهران قرار گرفته که خانه های این مناطق با وقوع زلزله 5 ریشتری هم تخریب می شوند و تلفات می دهند. در این کلانشهر حتی ساخت و ساز های زیربنایی مانند حفر تونل برای ساخت مترو و حفر چاه ها برای طرح های آب و فاضلاب سانحه آفرین است، به طوری که چند ماه گذشته مردم تهران شاهد چندین سانحه از این دست بودند.

همه اینها باعث شده که امروز تهران به یکی از خطرناک ترین شهرها برای زندگی تبدیل شود. علی بیت الهی، رئیس مرکز تحقیقات وزارت راه، مسکن و شهرسازی در گفت وگو با «فرصت امروز» با اشاره به نقش نهادها و سازمان در جلوگیری از این سوانح می گوید: امروز تهران رکورددار بیشترین گودبرداری های خطرناک در دنیا است.

در ادامه، متن کامل گفت وگوی «فرصت امروز» با این مقام مسئول آمده است:

در چند ماه گذشته شاهد فروریزش های متعدد و سوانح حاصل از احداث پروژه های شهری در تهران بوده ایم که عامل تمام این ریزش ها پروژه های شهرداری بوده است، آیا شهرداری تهران پیش از اقدامات ساخت و ساز نیازمند اخذ استعلامات درباره وضعیت پایداری منطقه از لحاظ کیفیت خاک، یا مسیر لوله های آّب و گاز و. . . نیست، آیا نیازی به اخذ تاییدیه از مرکز تحقیقات ندارد؟

طبق قانون شهرداری ها موظف به اخذ مجوزی از وزارت راه و شهرسازی یا زیرمجموعه های آن برای ساخت پروژه های عمرانی و شهری ندارند مگر در موارد خاص، اما نسبت به اخذ استعلام هایی درباره وضعیت آن منطقه مورد نظر باید اقدام کند. برای مثال باید استعلام هایی از دستگاه های مرتبط درباره وضعیت خاک منطقه، مسیرهای لوله های آب یا گاز بگیرد. اخذ استعلامات وظیفه قانونی شهرداری است.

در این صورت چرا شاهد سوانحی مانند انفجار در منطقه شهران در نتیجه حفر تونل مترو و برخورد با لوله گاز آن منطقه بودیم؟

سازمان ها مدعی هستند هر چند شهرداری اقدام به اخذ استعلامات می کند اما پیگیر نتیجه استعلام ها نیست. از سوی دیگر در استعلام ها هم مسیرهای خطوط لوله های آب و گاز به صورت میلی متری دقیق نیستند. در تهران قنوات بسیار زیادی وجود دارد که برخی از آنها شناسایی شده اند اما برخی دیگر ناشناخته باقی مانده اند.

اگر در پروژه ای شهرداری با یکی از این رگه های آب برخورد کند به طور قطع سانحه آفرین می شود، چراکه در مناطقی که قنوات زیرزمینی دارد خاک سست است و گودبرداری ها بسیار خطرناک می شود چنانکه پروژه خیابان ولیعصر موجب ریزش بخشی از خیابان شد. به هر حال معتقد هستیم و تاکید داریم که شهرداری باید قبل از شروع هر پروژه ای جلسات مشاوره ای با کارشناس های سازمان های درگیر برگزار کند.

اما تاکنون شهرداری جلسات مشاوره ای با سازمان های تخصصی مانند مرکز تحقیقات راه وشهرسازی برگزار نکرده است. معتقد هستیم شهرداری باید مطالعات مسیر را قبل از اجرای پروژه ها جدی انجام دهد و این به نتیجه نمی رسد مگر با همکاری تمام سازمان های تحصصی فعال در این حوزه.

در حال حاضر چند پروژه خطرناک حفاری یا گودبرداری در تهران در حال انجام است؟

به طور علمی هر پروژه گودبرداری که عمق بیش از 20 متر داشته باشد، پروژه خطرناک محسوب می شود حال اینکه در تهران گودبرداری هایی با عمق بیش از 70 متر هم در حال انجام است. شهر تهران از لحاظ تعداد پروژه های گودبرداری های خطرناک در دنیا رکورددارترین است. آمار دقیقی از پروژه های خطرناک حفاری وجود ندارد اما در تلاش هستیم بسیاری از این پروژه ها را ایمن یا متوقف سازیم، مانند پروژه ایران زمین در غرب تهران.

شورای عالی معماری و شهرسازی چندی پیش نقشه های پهنه های گسلی را به تصویب رساند، گویا در این مطالعات، مرکز تحقیقات گسل های جدیدی را شناسایی کرده است.

 در حال حاضر از زیر پای مردم تهران 50 گسل اصلی و 40 گسل خرد و متوسط می گذرد که در بررسی ها به گسل های جدید هم برخورده ایم که اتفاقا توان لرزه زایی قوی ای هم دارند. خطوط گسلی منقطعی در لاین میانی امتداد بزرگراه حکیم شناسایی شده بودند و لاین های گسلی در امتداد غرب به شرق تهران وجود دارد حال اینکه مطالعات و بررسی های دقیق تر نشان می دهد این گسل ها از هم منقطع نیستند و به هم پیوسته  هستند.

در برنامه های جدید قرار بر این است که در حریم گسل ها با توجه به نقشه ارائه شده ساختمان های مهم و حساس مانند بیمارستان ها و ساختمان هایی که نقش کلیدی پس از وقوع بحران دارند، ساخته نشوند و تعدادی از ساختمان های حساس تهران روی گسل های اصلی ساخته شده اند از جمله مخازن سوختی شهران که باید اقدامات فوری برای مقاوم سازی این تجهیزات سوختی در برابر زلزله انجام شود. با وزارتخانه های مرتبط در حال رایزنی هستیم تا با همکاری وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها نسبت به مقاوم سازی آن اقدام شود.

ارتباط با نویسنده: nazila.mahdiani@gmail.com