تناسب بین فرد و فرهنگ سازمان

فرهنگ سازمانی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها و اصول زیربنایی است که مبنایی برای سیستم مدیریت سازمان شکل می‌دهد. به بیان دیگر فرهنگ سازمانی به‌عنوان پیش‌فرض‌ها، ارزش‌ها و باورهای اساسی مشترکی تعریف می‌شود که متمایزکننده یک سازمان از دیگری بوده، به تازه‌واردان به‌عنوان شیوه صحیح تفکر و احساس آموخته می‌شود و از طریق اسطوره‌ها و داستان‌ها به سایرین منتقل می‌شود. این تعریف فرهنگ سازمانی که توسط شاین مطرح شده ناظر بر هر سه لایه فرهنگ یعنی مفروضات اساسی مشترک، باورها و ارزش‌ها و مصنوعات است.

در سازمان‌های امروزی هنگامی که از بهترین تناسب صحبت به میان می‌آید تناسب بین فرد، نیازمندی‌های شغل و محیط سازمانی هر سه مدنظر قرار می‌گیرد. به بیان دیگر از یک‌سو باید دانش، توانایی‌ها، مهارت‌ها و به‌طورکلی شایستگی‌های افراد با نیازمندی‌های شغل یعنی وظایف و نقش‌ها همراستا باشد و از سوی دیگر باید چشم‌انداز، سیستم باورها و ارزش‌های آنها با مجموعه ارزش‌ها و هنجارهای سازمان متناسب باشد.

به بیان دیگر علاوه بر تناسب شاغل با شغل باید ارزش‌ها و انتظارات افراد با ویژگی‌های موقعیت شغلی مانند هنجارها و سیستم‌های انگیزشی در ارتباط باشد تا پاسخ‌های رفتاری و نگرشی افراد را به‌گونه‌ای تحت تأثیر قرار دهد تا اقدامات فرد در راستای مأموریت و چشم‌انداز سازمان قرار بگیرد. وجود این تناسبات حداکثر عملکرد، انگیزه و تعهد را برای سازمان به ارمغان می‌آورد. در چنین سازمانی افراد خود را با سازمان‌شان تعیین هویت کرده و به آن افتخار می‌کنند. علاوه بر این، همراستایی متضمن تحقق مفهوم فرهنگ سازمانی قوی است. فرهنگ سازمانی‌ای قوی تلقی می‌شود که تعداد بیشتری از اعضای سازمان و با تعهد قوی به آن پایبند باشند. زمانی که بین سیستم ارزشی اعضا و سازمان تناسب وجود دارد، اعضا پذیرای فرهنگ غالب سازمان بوده و به‌شدت به آن متعهد هستند. 

در این میان یکی از مدل‌های فرهنگ سازمانی که بررسی این تناسب می‌پردازد مدل نیم‌رخ فرهنگ سازمانی است. در این مدل مجموعه‌ای از ارزش‌های کلیدی فهرست شده‌اند و از اعضای ارشد سازمان که شناخت عمیقی از فرهنگ سازمان دارند خواسته می‌شود این ارزش‌ها را با توجه به فرهنگ موجود اولویت‌بندی کنند. همچنین افراد متقاضی نیز این اولویت‌بندی را براساس باورها و مفروضات خود انجام می‌دهند، اگر بین این اولویت‌بندی‌ها تناسب وجود داشته باشد، تحقق فرهنگ قوی تسهیل خواهد شد.

یکی دیگر از شیوه‌هایی که به بررسی این تناسب کمک می‌کند دقت به موضوع فرهنگ در مصاحبه‌های استخدامی است. این مصاحبه‌ها عمدتاً باید توسط افراد قدیمی سازمان که بیشترین شناخت را از فرهنگ سازمانی دارند صورت گیرد. آنها با مطرح کردن ارزش‌های کلیدی سازمان که عمدتاً در فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک نیز مشخص می‌شوند، نگرش فرد را نسبت به این ارزش‌ها جویا می‌شوند. افرادی که پذیرای این ارزش‌ها بوده و بتوانند در راستای تحقق آنها تلاش کنند، پتانسیل بالایی برای محقق کردن چشم‌انداز و مأموریت سازمان دارند.

* کارشناس منابع انسانی