تلگرام دوباره روی مرز فیلتر رفت

خبرهای ضد و نقیضی از احتمال فیلترینگ اپلیکیشن تلگرام طی دو‌سه روز گذشته به گوش رسید. گرچه بیشتر این خبرها از منابع غیر‌موثقی منتشر شده، اما این شایعه‌ها توانسته نگرانی کاربران را از مختل شدن این پیام‌رسان افزایش دهد. البته موضوع فیلترینگ پیام‌رسان‌ها در ایران تازگی ندارد و تا به حال سه پیام‌رسان موبایلی یا فیلتر شده‌اند یا اختلالات شدیدی دارند. چند ماه گذشته نیز قابلیت ساخت‌ «استیکر» توسط کاربران، تلگرام را به مرز فیلتر شدن کشاند که با رایزنی وزارت ارتباطات و مسئولان شرکت تلگرام این امکان برای کاربران ایرانی مسدود شد تا این پیام‌رسان در دام نرم‌افزار فیلترینگ نیفتد. 

گفته می‌شود، امکان جدید ساخت‌ «کانال» این‌بار دلیل اصلی احتمال فیلتر این پیام رسان روسی بوده که طی چهار روز گذشته نیز با اختلالات فراوانی مواجه شده است. طبق خبرهایی که در خبرگزاری‌ها و فضای مجازی منتشر شده، مدیرعامل تلگرام در پیام توئیتی خود از درخواست مراجع ایرانی برای همکاری این شرکت با نهاد‌های ارتباطی و مخابراتی کشور خبر داده است. این درحالی است که مسئولان وزارت ارتباطات اعلام کرده‌اند که ‌«اگر متن منتشرشده در توییتر توسط مدیر تلگرام ارسال شده باشد، مورد پیگیری قرار می‌گیرد.‌»‌  به گفته مسئولان وزارت ارتباطات کشورمان ‌«‌وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هیچ‌گونه نقشی در اختلال شبکه تلگرام نداشته و تاکنون نیز نامه‌ای از کمیته تعیین مصادیق فیلترینگ برای مسدود کردن این نرم‌افزار دریافت نکرده است.‌»‌

مهدی حاجی‌زاده، کارشناس رسانه‌های نوین درباره احتمال فیلتر شدن تلگرام به‌ «فرصت‌امروز» گفت: این دولت تا به حال کارنامه نسبتا خوبی در مورد فیلترینگ از خود به جا گذاشته و توانسته با اجرای فیلترینگ هوشمند جلوی بسیاری از محدودسازی‌ها غیرضروری را بگیرد اما اگر فیلتر شدن تلگرام در مراجع دیگری مثل کارگروه مصادیق مجرمانه تصویب شود و در دستورکار قرار گیرد، دولت ناگزیر خواهد بود تا آن را اجرا کند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا این احتمال وجود دارد که اختلالات اخیر از طرف شرکت تلگرام باشد؟ گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایرانی‌ها بیشترین استفاده‌کنندگان از اپلیکیشن تلگرام هستند. به همین علت امکان ندارد که این شرکت دسترسی به پیام‌رسان خود را برای ایرانی‌ها مسدود کند. البته شاید سرور‌های تلگرام با توجه به افزایش کاربران آن با مشکلات موقتی روبه‌رو شوند اما اینکه این شرکت خدمات خود را روی ایرانی‌ها ببندد تقریبا بعید به نظر می‌رسد.

حاجی‌زاده افزود: البته این امکان وجود دارد که مانند گذشته با درخواست نهادهای ارتباطی کشور ما، بخشی از خدماتی که تلگرام به ایرانی‌ها می‌دهد مانند ساخت کانال‌ها مسدود شود. وی در پایان گفت: اگر این اپلیکیشن فیلتر شود مطمئنا پیام‌رسانی دیگر جای آن را خواهد گرفت به‌طوری‌که اکنون در فضای مجازی نام اپلیکیشن پیام‌رسانی در بین کاربران دست به دست می‌شود تا اگر تلگرام فیلتر شد، همه از این پیام رسان جدید استفاده کنند که خدمات بیشتری نسبت به تلگرام ارائه می‌دهد.

یکی از خبرهایی که روزهای گذشته در فضای مجازی منتشر شده حاکی از آن است که شرکت تلگرام قصد دارد تا از پورت P2P در آینده‌ای نزدیک بهره بگیرد تا بتواند جلوی احتمال فیلتر شدن را در ایران بگیرد. مرتضی ملکی، کارشناس ارتباطات در این‌باره به‌ «فرصت امروز» گفت: در حالت استاندارد خدمات P2P برای نرم‌افزار‌های اشتراک‌گذاری استفاده می‌شود و به نظر نمی‌رسد این خبر صحت داشته باشد. وی افزود: با فرض اینکه این خبر صحت داشته باشد باید گفت که جلوی این خدمات را نیز می‌توان گرفت و مثل سایر پورت‌ها می‌توان جلوی ارائه خدمات P2P را نیز مسدود کرد.

این کارشناس در پاسخ به این سوال که آیا فیلتر هوشمند می‌تواند بر اطلاعات ردوبدل شده در تلگرام نظارت داشته باشد یا خیر؟ گفت: پیام رسان تلگرام برای انتقال اطلاعات بین کاربران خود از عملیات رمزنگاری پیچیده‌ای استفاده می‌کند و این اطمینان را به کاربر می‌دهد که پیام او بدون رصد به مخاطبان می‌رسد و این احتمال که از نقاطی شنود یا فیلتر شود از بین می‌رود.

وی اظهار کرد: الگوریتم رمزنگاری در شبکه تلگرام به قدری پیچیده است که تا به حال هیچ نهاد یا فردی نتوانسته آن را رمزگشایی کند، اما با این حال این الگوریتم هر از چند گاهی به‌روز می‌شود و محتویات آن تغییر می‌کند تا احتمال ضریب نفوذ در آن به صفر برسد. ملکی درباره اختلالات اخیر در تلگرام گفت: طی چند روز گذشته شبکه ارتباطی کشور مشکلاتی داشته که احتمال دارد کندی‌ها و اختلالات اخیر در تلگرام ناشی از این مشکلات ارتباطی باشد و هیچ ارتباطی با شایعات فیلتر شدن این اپلیکیشن نداشته باشد.