تقویت نظام بانکی برای دوره پس از تحریم

اقتصاد ایران از مهم‌ترین گردنه خود عبور کرد و رفته‌رفته وارد مرحله تازه‌ای از حیات خود خواهدشد. شاید یکی از مهم‌ترین ابعاد توافق هسته‌ای، تأثیری طولانی است که دست کم برای یک دهه آینده بر جای خواهد گذاشت. کارشناسان اقتصادی معتقدند که دوران تحریم، یک آزمون برای اقتصاد کشور بوده است تا اقتصاد ایران نقاط ضعف خود را بیابد و عصر پساتحریم، عصر رفع این عیوب و نواقص است. در این میان نظام بانکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یکی از مهم‌ترین برنامه‌های بانک مرکزی در یک دهه آینده، اجرای محور‌های مالی اقتصاد مقاومتی است.

بازار ارز در کانون توجه اقتصاد مقاومتی

رحیم سنگلجی، کارشناس اقتصادی در این باره به «فرصت امروز» گفت: ما در مرحله‌ای به سر می‌بریم که باید آن را مرحله‌ گذار از دوران تحریم به پساتحریم عنوان کنیم. این دوران یک تا دو سال به طول می‌انجامد و پس از این مدت است که اقتصاد ما با افق‌های جدید و شرایط تازه‌ای مواجه می‌شود. هنوز ابعاد این چشم‌انداز برای ما به‌طور کامل روشن نیست، یعنی ما نمی‌دانیم که چه زمین بازی با چه ابعاد و خصوصیاتی برای بازی گردان‌های اقتصاد ایران ایجاد خواهد شد و پس از این دوره است که این ابهام‌ها برطرف می‌شود.

وی افزود: تصور من این است که بازی‌گردان‌های اقتصاد کشور، اقتصاد مقاومتی را به گفتمان غالب سال‌های آینده تبدیل می‌کنند و در این باره انگیزه کافی دارند. شاید در وهله اول این‌طور به نظر برسد که این واژه، جنبه شعاری دارد که البته یک جنبه آن شعار است و نیازهای تبلیغاتی اقتصاد را هدف قرار داده است اما با دید استراتژیک، نهادها و سازمان‌ها در حال آماده‌سازی برنامه مطول و مفصلی هستند که حداقل برای یک دهه در دوران پساتحریم بر اقتصاد ایران خیمه خواهد زد.

این کارشناس با اشاره به وضعیت نظام بانکی در برنامه اقتصاد مقاومتی تأکید کرد: اگرچه اقتصاد ایران در این مرحله با لغو و تعلیق بخش‌هایی از تحریم‌هایش مواجه شده است اما با توجه به تداوم تنش‌های سیاسی و برخوردهای دیپلماتیک ایران و غرب، احتمال وقوع دوباره برخی تحریم‌ها در آینده وجود دارد، بنابراین طبیعی است که بازی‌گردانان اقتصاد ایران به دنبال برطرف کردن نقاط ضعف خود در این باره خواهند بود. وی اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که از اقتصاد دچار آسیب و ضعف شده پس از حوزه نفتی، نظام بانکی کشور بوده است. بر این اساس می‌توان مدعی شد که نظام بانکی از ارکان مهم اقتصاد مقاومتی خواهد بود و برنامه‌های فشرده‌ای برای مقاوم‌سازی آن در آینده به اجرا درمی‌آید. 

این اقتصاددان تأکید کرد: یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی که بانک‌ها در دوران تحریم با آن روبه‌رو بودند بازار ارز بود. ارز در شرایط تحریم، پر چالش‌ترین بازاری بود که با تکانه‌های غیر‌عادی، همه بخش‌های اقتصادی را با خود درگیر کرد و اثرات تورمی و افزایش قیمت آن، همچنان اقتصاد را تحت تأثیر خود دارد. بنابراین می‌توان پیش‌بینی کرد که مهم‌ترین محور اقتصاد مقاومتی در دوران پیش‌رو سروسامان دادن به بازار ارز و حذف دلالی و سفته بازی با هدف کنترل بازار در شرایط بحرانی است.

وی افزود: نقطه ضعف بعدی نظام بانکی در برابر تهدیدهای تحریمی، مبادلات سوییفت و به‌طورکلی بانکداری الکترونیک بوده است. در دهه پیش‌رو برای در انزوا قرار نگرفتن نظام بانکی ایران مجبور به مهندسی معکوس سوییفت و ساخت بومی این امکانات بانکی از اولویت‌های نظام بانکی خواهد بود. در حال حاضر قدم‌هایی در این باره برداشته شده اما میزان کارایی آن مبهم است و معلوم نیست تا چه اندازه می‌توان به آن اتکا کرد.

حمایت از تولید بومی توسط بانک‌ها

حسن بیگدلی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «فرصت امروز» در این باره گفت: یکی از آزاردهنده‌ترین نقطه ضعف‌های نظام بانکی در شرایط تحریم که معلول تحریم‌ها نبود اما همردیف آن نظام بانکی را آزار داد، فسادهای بانکی و اختلاس‌ها بود. البته فساد در نظام بانکی از انواع شایع فسادها در دیگر کشورها نیز هست اما کاهش فاصله زمانی تکرار این اختلاس‌ها تا اندازه نگران‌کننده‌ای زیاد بوده است. بنابراین لازم است در دوران اقتصاد مقاومتی از درون، نظام بانکی را واکسینه کرد و جلوی بر باد رفتن منابع بانک‌ها را از این طریق گرفت.

وی افزود: یکی از وظایف مهم بانک‌ها ترویج روحیه حمایت از تولید ملی باید باشد. در حال حاضر انتقادهایی نسبت به عملکرد بانک‌ها در قبال تولید وجود دارد اما بانک‌ها با توجه به شرایط مالی‌شان، توان به دوش گرفتن باری بیش از این را ندارند. با مقاوم‌سازی منابع مالی بانک‌ها، آنها می‌توانند سمت و سوی تسهیلات‌شان را به سوی حمایت از کالاهای ایرانی ببرند. مثلاً ارائه تسهیلات وام کالا در جهت خرید کالای ایرانی قرار گیرد و ارائه تسهیلات به بخش تولید با اعتبار‌سنجی درست از مشتریان این بخش صورت گیرد. بانک مرکزی تاکنون در برخی موارد چنین تاکتیکی را به کار برده است اما حمایت از کالای ایرانی زمانی مفهوم پیدا می‌کند که این تاکتیک به‌صورت مؤثر در روند تسهیلات‌دهی دنبال شود.

این کارشناس تأکید کرد: در دوران پساتحریم یکی از کارهای مهم و ضروری استفاده از فضای باز این دوره برای افزایش منابع مالی بانک‌هاست و حراست از این منابع برای شرایط سخت احتمالی پیش‌رو. در این راه می‌توان از دو روش نام برد؛ اول تلاش سیستماتیک برای کاهش معنا‌دار مطالبات معوق و دوم گسترش فعالیت‌های سرمایه‌گذاری و سپرده‌پذیری توسط بانک‌هاست. البته در این میان باید دست از قیود محدود‌کننده بانک‌ها برداشت و به آنها اجازه داد با برطرف شدن اولویت حمایت از بخش تولید، در عرصه تولید به‌طور مستقیم حضور جدی‌تری داشته باشد.