فعالان صادرات از دو چالش راه اندازی کنسرسیوم های صادراتی گفتند / تشکیل یا تجمیع کدام راه به مقصد می رسد؟

تشکیل کنسرسیوم های بزرگ صادراتی ایده ای بود که در تب و تاب حل پرونده هسته ای توسط رئیس سازمان توسعه تجارت و همزمان با آن بخش خصوصی مطرح شد؛ موضوعی که برخی اقتصاددانان هم به آن معتقد بودند. ایجاد شرکت هایی با مقیاس بزرگ که بتواند واحد های کوچک صادراتی را به خود جذب کرده و صادرات با تمرکز و قدرت بیشتری انجام شود. رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در آخرین نشست خبری اش گفته بود، سازمان توسعه تجارت با نظرخواهی از بخش خصوصی در حال کار روی این ایده است. 

این سازمان دو پیش فرض «تشکیل شرکت های بزرگ صادراتی یا تقویت شرکت های بزرگ صادرکننده موجود» و ارائه تسهیلات به آنها برای حضور پررنگ تر در عرصه بین المللی را در پیش رو دارد، اما کدام یک از این پیش فرض ها برای حال و روز حوزه صادرات کشور مناسب است و با تاسیس شرکت های جدید یا تقویت شرکت های موجود چقدر حقوق واحدهای کوچک تر رعایت می شود.

رئیس اتاق تهران معتقد است پیش فرض دوم مناسب تر است. مسعود خوانساری به «فرصت امروز» می گوید: دربحث صادرات ما با رقابت های بین المللی مواجه هستیم و کسی می تواند دراین فضا حرفی برای گفتن داشته باشد و حرف آخر را بزند که توان بالایی از نظرمالی، بازاریابی، شناخت بازارهای جهان و... داشته باشد و کاری با این وسعت از دست بنگاه های کوچک ساخته نیست.

به گفته او، کار باید با تقویت بنگاه های بزرگ شروع شود و آنها به کنسرسیوم های صادراتی تبدیل شوند. خوانساری می گوید: جمع کردن این بنگاه ها در کنار هم و تشکیل شرکت های بزرگ، تازه اول کار است، به نظر من بعد از آن باید مدیریت این شرکت ها شروع شود و نباید اجازه داد این مجموعه ها با هم وارد رقابت شوند. خوانساری معتقد است این راه سریع تر به جواب می رسد چرا که برخی بنگاه های بزرگ در کشور، تجربه های بین المللی دارند و باید از آن استفاده شود.

خوانساری خوش بین است که این کار اگر درست انجام شود بنگاه های کوچک تر را به سمت این شرکت ها ترغیب خواهد کرد. از طرفی دیگر رئیس کنفدراسیون صادرات که در تقویت شرکت های بزرگ موجود با رئیس اتاق تهران هم نظر است، برای آن اما و اگر هایی دارد. محمد لاهوتی می گوید: با تعریف سازمان توسعه تجارت و جایگاهش در حوزه صنعت، معدن و تجارت توجه به واحدهای بزرگ تولیدی - صادراتی باید مورد نظرش قرار گیرد و اما اشکالی که اینجا پیش می آید این است که بیشتر این واحدهای بزرگ خصولتی هستند. لاهوتی معتقد است این دو فرض همزمان باید اجرا شوند، هم شرکت های بزرگ برای این کار تقویت شوند و هم شرکت های جدید ایجاد شود.

او در توضیحات بیشتری می گوید: باید شرایط مناسبی برای این دو راه تعریف شود. در برخی نشست ها پیشنهاد بر این بود که مثلا با شرکت هایی که بالای 100 میلیون دلار صادرات دارند کار را شروع کنند، اما به نظرمن این رقم بسیار بالاست و اگر با شرکت هایی با رقم بالای 50 میلیون دلار شروع کنند می توان امیدوار بود که شرکت های خصوصی واقعی هم در این بازه قرار می گیرند. به گفته این فعال اقتصادی، شرایط باید با وسواس و حساسیت تدوین شود، تا هم شفاف باشد و هم باعث ایجاد رانت نشود.

او معتقد است همچنین این شرایط باید بتواند واحد های کوچک را به جذب در این مجموعه های بزرگ تقویت کند. لاهوتی درباره شیوه عملکرد این شرکت ها می گوید: در بسیاری از موارد که برخی کارها از بخش دولتی به بخش خصوصی واگذار شده عملا باعث تسهیل نشده است، بلکه باعث شده تبدیل به فرصت های خاص، با شرایط ویژه شده وهزینه ها افزایش پیدا کرده است و باید مراقب بود اینجا این اتفاق نیفتد. 

او توضیح می دهد: امروز دلالی در دنیا به عنوان یک علم به رسمیت شناخته شده است. به این دلیل که می تواند کالا را با قیمت واقعی و به نرخ مطلوب در بازارها عرضه کند و بابت این کار هم کارمزدی را براساس توافق بین خریدار و فروشنده بگیرد و این شرکت ها در واقع همین کار را می کنند.

به گفته رئیس کنفدراسیون صادرات ایران، اگر این نوع شرکت های به راحتی بتوانند ثبت شوند، تعریف و اساسنامه مشخص داشته باشند و براساس چارچوب آن حرکت کنند. صادر کنندگان کوچک را حتما جذب خواهند کرد، اما اگر اینها با حمایت های ویژه تبدیل به رانت شوند و کار صادرات را مثلا از یک صادر کننده کوچک که امروز خودش کارش را انجام می دهد بگیرند یا کالایش را با قیمت ناچیز خریداری کرده و با قیمت های بالایی بفروشند، اتفاق خوبی نخواهد بود، این آسیب هایی است که باید مراقب آنها بــود. سعیدحســین زاده، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدكنندگان و صادركنندگان صنایع نساجی و پوشاك هم با راه دوم موافق است.

او راه اول را اثر بخش نمی داند چون معتقد است راهش به ایجاد شرکت های دولتی و شبه دولتی ختم خواهد شد. این فعال اقتصادی به «فرصت امروز» می گوید: در حال حاضر شرکت های صادراتی وجود دارد که زمانی خیلی قوی کار می کردند، اما در دوران تحریم ها به هر حال موانع و مشکلات زیادی برای کار داشتند، اما همچنان توانایی کار کردن دارند. او انتخاب شرکت ها بزرگ را تنها انتخاب نمی داند و معتقد است باید همه شرکت های صادراتی کوچک و متوسط هم در این بازه قرار گیرند، چرا که بسیاری از آنها تجربه های خوب بین المللی دارند و مهم تر ازآن در این شرایط بخش خصوصی واقعی در این بازه قرار خواهند گرفت. حسین زاده در بیان دلیل دیگر می گوید: تحریم ها اجازه نداد شرکت های بزرگ و قوی صادراتی در کشور شکل بگیرد و سازمان توسعه تجارت برای این طرح باید به همه شرکت های صادراتی فکر کند و به دنبال ایجاد شرکت های دستوری نباشد.

او ایجاد شرکت های بزرگ را کار بخش خصوصی و از گرد هم آمدن شرکت های صادراتی موجود می داند و معتقد است این کار باید توسط این بخش عملیاتی شود. عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدكنندگان و صادركنندگان صنایع نساجی و پوشاك، اجرای برنامه های دولتی را در این خصوص موفق نمی داند و می گوید: اجرایی شدن این طرح و موفق بودن آن به این بستگی دارد که در این طرح چه مشوقی تعریف می شود تا بتواند صادرکنندگان را برای ایجاد یک کنسرسیوم صادراتی گرد هم آورد. 

به گزارش «فرصت امروز» تشکیل کنسرسیوم های صادراتی از زمانی مطرح شد که دولت یازدهم برای تحرک اقتصادی در کشور تصمیم گرفت از اقتصاد تک محصولی اش دور شده و روی صادرات غیر نفتی متمرکز شود. تشکیل کنسرسیوم صادرات بهترین راهکار برای رقابت پذیری در بازارهای جهانی و نزدیک شدن دولت به اهداف اقتصادی اش عنوان شد، موضوعی که صادرکنندگان برای تحقق آن باید عزم شان را برای رقابت در بازارهای بین المللی جزم کنند. به گفته کارشناسان این حوزه، قرار گرفتن شرکت ها در یک کنسرسیوم مزایای متعددی خواهد داشت و موضوعاتی مانند شناسایی نقاط مشترک، مشکلات مشترک و بستر سازی مشترک چالش هایی است که فعالان یک حوزه را به سمت کنسرسیوم سوق می دهد. 

ارتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com