تاثیرات مخرب شایعات در دنیای مجازی

موفقیت در بازار سرمایه مستلزم شناخت روان‌شناسی بازار است. احساسات غلط و عمل کردن هیجانی ضررهای زیادی را به سرمایه‌گذاران می‌زند. یکی از علل مهم رفتارهای هیجانی انتشار اخبار غیر‌رسمی در بازار سرمایه است که «شایعه» نامیده می‌شود. این اخبار غیر‌رسمی و شایعات از طریق رفتارهای هیجانی روی معاملات و روند سهم‌ها تاثیر می‌گذارد. شایعات با اهداف خاصی تولید می‌شوند. ممکن است شایعه مضمونی منفی داشته باشد و هدف آن تخریب شرکت، سهم یا فرد خاصی باشد. گاهی مضمون شایعه مثبت است که موجب افزایش تقاضا و رشد کاذب قیمت می‌شود بدون آنکه دلیل واقعی در پشت آن وجود داشته باشد. در این بین برخی افراد و به‌ویژه تازه‌واردان بازار بورس، متاسفانه بر این باورند که شایعات متاثر از حقیقت هستند و لابد افراد ایجاد‌کننده شایعات به اخبار و اطلاعات نهانی دسترسی دارند.

در واقع افراد شایعه‌ساز می‌کوشند تا یک خبر را به‌صورت مبهم اما جذاب در مورد آینده یک شرکت یا فرد خاص تولید و منتشر کنند. شایعه‌ای آنقدر جذاب که به سرعت نشر داده شود و به گوش همگان برسد. متاسفانه در این بین معمولا تنها تعداد کمی از افراد به جای نشر شایعه به دنبال بررسی صحت آن هستند و سایر افراد اکثرا شایعه را بدون بررسی صحت و سقم آن به مخاطبان بعدی منتقل می‌کنند.
سهامداران آماتور معمولا به محض دریافت اطلاعاتی در مورد سهم‌شان بدون بررسی صحتش سریع به آن واکنش نشان می‌دهند، آن را کورکورانه می‌پذیرند، مضطرب می‌شوند و برای رهایی از این اضطراب اقدام به خرید یا فروش سهم می‌کنند و ضررهای زیادی را متحمل می‌شوند.

ما شاهد شایعات متعددی هستیم، برخی شایعات خیلی قوی بوده و موجب ایجاد تشنج در بازار می‌شوند که علت آن می‌تواند شبیه بودن مضمون شایعه به واقعیت‌های رخداده در گذشته باشد. راه مقابله با شایعات کاراتر شدن بازار و شفافیت اطلاعاتی است. اگر سرمایه‌گذاران اطمینان داشته باشند که کلیه اخبار مربوطه سریعا افشا شده و هیچ شخصی قادر به استفاده از اطلاعات پنهانی برای کسب سود بیشتر نیست دیگر سهامداران به شایعات اهمیتی نخواهند داد و شایعات در گورستان ذهن بیمارگونه شایعه‌سازان دفن خواهد شد. اتفاقا مدیریت جدید سازمان بورس نیز در ترسیم مهم‌ترین اهداف خودش به همین مسئله شفافیت اطلاعات اشاره کرد و از تصمیم سازمان برای مقابله با شایعات و اخبار غیرمستند و متکی ساختن سهامداران به اطلاعات واقعی و شفاف خبر داد.

متاسفانه به دنبال گسترش سریع دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شایعه پراکنی نیز سرعت بیشتری گرفته است و به‌ظاهر اثرات مخرب آن بر بازار نیز به شکل چشمگیری فزونی یافته است. یکی از مهم‌ترین شایعات نادرستی که طی همین هفته اخیر دربسیاری از شبکه‌های مجازی منتشر شد و واکنش گسترده‌ای را نسبت به آن شاهد بودیم مربوط به نخستین بانک خصوصی کشور بانک «اقتصاد‌نوین» بود. شایعه‌ای با این مضمون که مدیر عامل این بانک آقای «حسن معتمدی» و چند نفر از مدیران شعب از کشور گریخته‌اند و از مردم خواسته می شد تا هرچه سریع‌تر نسبت به خروج سپرده‌های خود از این بانک اقدام کنند! شاید بتوان علت باور زودهنگام مخاطبان را نسبت به این شایعه در شباهت آن با برخی رخدادهای اخیر از قبیل اختلاس شرکت «پدیده» و محکومیت آقای رحیمی و... دانست که زمینه ذهنی مردم را برای چنین شایعات مشابهی فراهم ساخته بود.

انتشار این شایعه مشکلات زیادی را برای بانک ایجاد کرد؛ از جمله شلوغی و ازدحام شدید مردم در شعب بانک و توضیح خواستن مشتریان از مسئولان آن و حتی اقدام بسیاری از مشتریان به بستن حساب‌های بانکی. البته مسئولان مربوطه تمام تلاش خود را به خرج دادند تا واکنش سریعی به این شایعه عجیب از خودشان نشان دهند. آقای حسن معتمدی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مشخص است بانکی را که دارای ثبات و استقلال است و در هیچ حاشیه‌ای حضور نداشته و مشکل نقدینگی ندارد و حتی یک روز هم حسابش نزد بانک مرکزی قرمز نیست را هدف قرار داده‌اند.

جالب است بدانید در همان تاریخ (سه‌شنبه 7/11/1393) برای سومین سال متوالی بانک اقتصاد نوین رتبه برگزیده جشنواره دکتر «نوربخش» را کسب کرد. خدمت انتقال وجه از طریق شماره تلفن همراه MMT بانک اقتصاد نوین جایزه بخش نو‌آوری جشنواره «نوربخش» را در مراسم اختتامیه همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت به خود اختصاص داد. برخی معتقدند، دلیل این شایعه‌پراکنی خدشه وارد کردن به نام آقای «صدر هاشمی‌نژاد» از مالکان اصلی این بانک و نامزد انتخابات اتاق بازرگانی است.

به‌هرحال تنها نکته مثبت این قضیه به‌ظاهر تلخ این بود که مشخص شد بانک اقتصاد‌نوین در بوته عمل توانست از یک آزمون مهم به خوبی بیرون بیاید و یک گام مقدماتی را در جهت کاهش حساسیت بازار پول نسبت به مواجه شدن با هجوم سپرده‌گذاران که اغلب نمی‌توان روی آن برنامه‌ریزی کرد، با موفقیت پشت سر بگذارد.
امید است همه ما سعی کنیم به هنگام مواجهه با یک شایعه به‌ویژه در محیط‌های مجازی و قبل از انتقال یک خبر غیر‌رسمی به افراد دیگر، ابتدا اندکی به دنبال تحقیق در مورد صحت و سقم آن بر بیاییم و به اثرات گسترده و نامطلوب این قبیل شایعات بیشتر بها بدهیم.

* معامله گر کارگزاری امین آوید شعبه آران و بیدگل